Ogórecznik lekarski

Ogórecznik lekarski (Borago officinalis L.) – gatunek rośliny należący do rodziny ogórecznikowatych (szorstkolistnych). Pochodzi z krajów śródziemnomorskich. W Polsce uprawiany, czasami występuje w formie zdziczałej (efemerofit), jako chwast.

Ogórecznik lekarski
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rodzina

ogórecznikowate

Rodzaj

ogórecznik

Gatunek

ogórecznik lekarski

Nazwa systematyczna
Borago officinalis L.
Sp. pl. 1:137. 1753

Morfologia i biologia

edytuj
 
Pokrój
 
Kwiat
Pokrój
Roślina jednoroczna osiągająca wysokość do 60 cm, cała odstająco i szorstko owłosiona. Wydziela przyjemny, odświeżający zapach ogórków.
Łodyga
Wzniesiona, rozgałęziona i szorstko owłosiona.
Liście
Dolne są duże, eliptyczne, górne - małe, podługowate i obejmujące na wpół łodygę. Brzegiem faliste, pomarszczone.
Kwiaty
Duże, zwisające, wyrastają na szczycie łodygi w formie luźnej, ulistnionej skrętki. Kielich prawie wolny, składający się z 5 wąskich działek. Średnica do 3 cm. Kolista korona o bardzo krótkiej rurce, zbudowana jest z 5 dużych, zaostrzonych płatków o barwie niebieskiej i 5 białych osklepek. Pręcików 5, słupek 1. Roślina miododajna, owadopylna, kwitnie od czerwca do lipca.
Owoc
Rozłupnia zawierająca 4 żeberkowane rozłupki dojrzewających stopniowo od połowy lipca do końca sierpnia. Barwy od ciemnoszarej do brunatnej. Zawierają nasiona, których 1000 ma masę 16-20 g. Nasiona po zbiorze przechodzą okres tzw. pożniwnego dojrzewania w ciągu dwóch miesięcy. Dopiero po tym czasie osiągają pełną zdolność kiełkowania, którą zachowują 2-3 lata[3][4].
 
Owoc
 
Nasiono z jasnym elajosomem

Zastosowanie

edytuj
  • Roślina kosmetyczna. Może być stosowany w kosmetyce w sposób podobny jak ogórek. Olej z ogórecznika lekarskiego (borogoglandyna) (Oleum Boraginis) o żółtawej barwie stosowany jest do pielęgnacji skóry bardzo suchej, łuszczącej się, wrażliwej, dobrze oczyszcza skórę usuwając zanieczyszczenia z porów i zamykając je[5]. Zawiera składniki spotykane dotychczas tylko w mleku matki.
Wartość odżywcza
Olej z ogórecznika lekarskiego
(100 g)
Wartość energetyczna 3700 kJ (884 kcal)
Białka 0 g
Węglowodany 0 g
Tłuszcze 100,0 g
Woda 0 g
Dane liczbowe na podstawie: [7][8]
Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health[9]

Uprawa

edytuj
 
Uprawa ogórecznika w Anglii

Może być uprawiany w strefach 5-10[10]. Rozmnaża się wyłącznie z nasion, które sieje się wczesną wiosną (kwiecień) w rzędy co 30–45 cm, na głębokość 1–2 cm. Na założenie 1 ha plantacji potrzeba 7–10 kg nasion. Wschody są nierównomierne i ukazują się po 2–3 tygodniach[4]. Nie ma specjalnych wymagań klimatycznych, ale ważny jest przebieg warunków pogodowych. Częste i obfite deszcze utrudniają oblot owadów i zapylanie co przekłada się na plon nasion. Roślina wymaga gleb średniozwięzłych, żyznych, w dobrej kulturze o (pH 6,5–7,0), strukturalnych i dostatecznie wilgotnych. Nie wymaga specjalnej pielęgnacji. Zwykle rozsiewa się sam. Okres wegetacji mieści się w granicy 120–140 dni. Pole pod uprawę ogórecznika powinno być starannie przygotowane i odchwaszczone[3].

Przypisy

edytuj
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-22] (ang.).
  3. a b Barbara Kołodziej (red.), Uprawa ziół: poradnik dla plantatorów, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2010.
  4. a b Antonina Rumińska, Poradnik plantatora ziół, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1991.
  5. Bohumír. Hlava: Rośliny kosmetyczne. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1984, s. 54. ISBN 83-09-00765-5.
  6. 13 kwiatów, które można zjeść (i dobrze na tym wyjść) [online], www.polityka.pl [dostęp 2016-05-13].
  7. Henryk Różański: Herba Boraginis – ziele ogórecznika lekarskiego w fitoterapii. [w:] Medycyna dawna i współczesna [on-line]. [dostęp 2018-11-20].
  8. Hanna Kunachowicz; Beata Przygoda; Irena Nadolna; Krystyna Iwanow: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. II zmienione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 300. ISBN 978-83-200-5311-1.
  9. Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.).
  10. Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.

Bibliografia

edytuj
  • Jindřich Krejča, Jan Macků: Atlas roślin leczniczych. Warszawa: Zakł. Nar. im. Ossolińskich, 1989. ISBN 83-04-03281-3.
  • Anna Mazerant-Leszkowska: Mała księga ziół. Warszawa: Inst. Wyd. Zw. Zawodowych, 1990. ISBN 83-202-0810-6.
  • Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
  • Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.