Wikipedia

ORP Rosomak

ORP Rosomak – polski trałowiec bazowy z okresu zimnej wojny, jeden z dziewięciu zbudowanych na radzieckiej licencji trałowców proj. 254M. Okręt został zwodowany 17 maja 1958 roku w Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, a do służby w Marynarce Wojennej przyjęto go 4 stycznia 1959 roku. Intensywnie eksploatowana jednostka, oznaczona znakami burtowymi T-67 i 607, większą część służby spędziła w 12. Dywizjonie Trałowców Bazowych 8. Flotylli Obrony Wybrzeża w Świnoujściu. Okręt został skreślony z listy floty po blisko 30-letnim okresie użytkowania w listopadzie 1988 roku, a następnie złomowany.

ORP Rosomak
Ilustracja
ORP „Rosomak” po 1960 r.
Klasa

trałowiec

Typ

254M

Projekt

B 4

Oznaczenie NATO

T-43 class

Historia
Stocznia

Stocznia im. Komuny Paryskiej, Gdynia

Położenie stępki

10 stycznia 1958

Wodowanie

17 maja 1958

 Marynarka Wojenna (PRL)
Wejście do służby

4 stycznia 1959

Wycofanie ze służby

30 listopada 1988

Los okrętu

złomowany

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność

standardowa: 549 ton
pełna: 607 t

Długość

59 metrów całkowita
54 m na KLW

Szerokość

8,7 m

Zanurzenie

2,3 m

Napęd
2 silniki wysokoprężne 9D o łącznej mocy 2200 KM
2 śruby
Prędkość

15 węzłów

Zasięg

3500 Mm przy prędkości 10 węzłów

Sensory
sonar Tamir-11
radary Lin-M, Rym-K
system „swój-obcy” Kremnij-2
radionamiernik ARP-50-1,2M
Uzbrojenie
4 działka kal. 37 mm (2 x II)
4 działka kal. 25 mm (2 x II)
4 wkm kal. 14,5 mm (2 x II)
2 mbg, 10-16 min
Wyposażenie
2 trały kontaktowe MKT-1
trał magnetyczny TEM-52M
2 trały akustyczne BGAT
radiostacja R-609
Załoga

80

Projekt i budowa

edytuj
 
Końcowy etap budowy polskich trałowców proj. 254

Prace nad pełnomorskim trałowcem bazowym rozpoczęły się w ZSRR w 1943 roku, na bazie doświadczeń z budowy i eksploatacji trałowców projektu 58(inne języki) i projektu 263[1][a]. Początkowo projektem zajmowało się biuro konstrukcyjne CKB-370, następnie CKB-17, a ostateczną koncepcję jednostki opracowało CKB-363 w 1946 roku[1][2]. Nowe okręty miały być zdolne do określania granic pól minowych i ich likwidacji, prowadzenia trałowań kontrolnych i rozpoznawczych, torowania przejść w polach minowych, eskortowania za trałami innych jednostek i stawiania min[1]. Dodatkowym wymaganiem była zdolność do wykrywania i niszczenia okrętów podwodnych[2]. W 1947 roku rozpoczęto produkcję seryjną, budując łącznie ok. 180 okrętów w wersjach 254, 254K, 254M i 254A[1].

Na początku lat 50. w Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego i Sztabie Generalnym Wojska Polskiego zapadły decyzje o rozpoczęciu licencyjnej budowy okrętów w polskich stoczniach, w tym trałowców[3]. W styczniu 1953 roku dotarła do Polski dokumentacja techniczna trałowca projektu 254K[2][4]. Projekt, pod oznaczeniem „Trałowiec 500 ton”, „Projekt 4” i „B 4”, 8 lutego 1954 roku zaaprobowany został do seryjnej budowy przez specjalną komisję Dowództwa Marynarki Wojennej[2][4]. Początkowo planowano, że budowa prototypowego trałowca rozpocznie się jeszcze w 1953 roku, jednak problemy gdańskiego Centralnego Biura Konstrukcji Okrętowych nr 2 z adaptacją dokumentacji licencyjnej do polskich norm spowodowały, że prace zaczęły się w połowie 1955 roku[4][5]. Kolejne opóźnienie nastąpiło po otrzymaniu we wrześniu 1955 roku polecenia budowy trałowców w nowszej wersji 254M, jednak z powodu rozpoczęcia prac stoczniowych (i zakupionego w ZSRR wyposażenia) postanowiono pierwsze trzy okręty (późniejsze „Żubr”, „Tur” i „Łoś”) ukończyć w pierwotnej konfiguracji[4][6]. Dokumentacja techniczna wersji M dotarła do Polski w marcu 1956 roku, lecz zmian w niej dokonywano i później, co spowodowało kolejne opóźnienia programu budowy[7]. Główne zmiany w stosunku do wersji K polegały na wzmocnieniu uzbrojenia (w miejsce czterech podwójnych stanowisk 2M-1 wkm kal. 12,7 mm zamontowano dwa podwójne zestawy działek automatycznych 2M-3M kal. 25 mm i dwa zdwojone stanowiska 2M-7 wkm kal. 14,5 mm, a miotacze bomb głębinowych typu BMB-1 zastąpiły nowsze BMB-2) oraz instalacji nowocześniejszego wyposażenia trałowego (trały kontaktowe MKT-1, akustyczne BGAT i elektromagnetyczny TEM-52M)[8]. Okręty miały też inny kształt rufy i związaną z tym większą o 1 metr długość kadłuba[7]. Plany zakładały budowę serii liczącej aż 27 jednostek projektu 254, jednak zawirowania z wersjami i odwilż październikowa sprawiły, że poprzestano na 12 trałowcach (trzech proj. 254K i dziewięciu proj. 254M)[6].

ORP „Rosomak” zbudowany został w Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni[9][10][b]. Stępkę okrętu położono 10 stycznia 1958 roku, został zwodowany 17 maja tego roku, a do służby w Marynarce Wojennej wszedł 4 stycznia 1959 roku[7][9]. Trałowiec otrzymał nazwę pochodzącą od zwierzęcia lądowego – rosomaka, łamiąc zasady dotychczasowego nazewnictwa okrętów tej klasy w Marynarce Wojennej, nawiązujące do ptaków i zwierząt morskich[13].

Dane taktyczno-techniczne

edytuj

Okręt był dużym, pełnomorskim trałowcem[10][12]. Długość całkowita wynosiła 59 metrów (54 metry na konstrukcyjnej linii wodnej), szerokość 8,7 metra i zanurzenie 2,3 metra[9][14]. Wykonany ze stali, całkowicie spawany kadłub jednostki podzielony był na jedenaście przedziałów wodoszczelnych (od dziobu): I – forpik i magazyn, II – komora łańcuchowa i magazyn żywności, III – pomieszczenia mieszkalne i służbowe oraz magazyny, IV – zbiorniki i pomieszczenia załogi, V – komora amunicyjna, VI – mechanizmy pomocnicze, VII – maszynownia, VIII – magazyny i komora amunicyjna, IX – wały napędowe i pomieszczenia załogi, X – magazyn trałowy i XI – maszyna sterowa i magazyny: chemiczny i mundurowy[7]. W przebiegającym niemal na całej długości kadłuba dnie podwójnym mieściły się zbiorniki paliwa, wody i zęzy[7]. Pod podwyższonym pokładem dziobowym znajdowały się kolejno: magazyn farb, urządzenie kotwiczne, jadalnia oficerska, kabiny oficerów i pomieszczenia podoficerskie[7]. W dalszej części nadbudówki znajdowały się pomieszczenia mechanizmów radiotechnicznych, kambuz, przewody kominowe, pomocniczy generator prądotwórczy oraz bęben kabloliny trału elektromagnetycznego[7]. Dwuipółkondygnacyjna nadbudówka dziobowa mieściła pomieszczenie dowódcy, kabinę szyfrów, kabiny radio, pomieszczenie operatorskie urządzeń radiotechnicznych, sterówkę, kabinę nawigacyjną ze stanowiskiem operatora sonaru oraz, na szczycie, zadaszone stanowisko dowodzenia i wysoki, trójpodporowy maszt z antenami radarów i reflektorem[15]. Wyporność standardowa wynosiła 549 ton, a pełna 607 ton[9][14][c]. Okręt napędzany był przez dwa nawrotne, turbodoładowane czterosuwowe silniki wysokoprężne 9D o łącznej mocy 2200 KM, poruszające poprzez wały napędowe dwiema śrubami nastawnymi WRSz[14][16][d]. Maksymalna prędkość okrętu wynosiła 15 węzłów (maks. 8,3 węzła podczas trałowania)[9][16][e]. Zasięg wynosił 2100 Mm przy prędkości 15 węzłów, 3500 Mm przy 10 węzłach i 1500 Mm z trałem przy prędkości 10 węzłów[9][14]. Autonomiczność okrętu wynosiła 7 dób[14].

 
Zestaw artyleryjski W-11M kal. 37 mm

Uzbrojenie artyleryjskie jednostki stanowiły dwa podwójne zestawy działek przeciwlotniczych W-11M kalibru 37 mm L/70, umieszczone na pokładzie dziobowym i łodziowym, z zapasem 1000 sztuk amunicji na lufę[7][9]. Donośność praktyczna wynosiła 7000 metrów (pozioma), a pułap zwalczania samolotów wynosił około 4000 metrów[7]. Na pokładzie łodziowym, po obu stronach komina umieszczono dwa podwójne zestawy działek automatycznych 2M-3M kal. 25 mm L/112, z łącznym zapasem amunicji wynoszącym 2000 naboi[7][9]. Na nadbudówce dziobowej znalazły się dwa podwójne stanowiska wielkokalibrowych karabinów maszynowych 2M-7 kal. 14,5 mm L/89, z zapasem 2000 sztuk amunicji na lufę[7][12][f]. Broń ZOP stanowiły dwa miotacze BMB-2 z zapasem 10 bomb głębinowych B-1[7]. Ponadto okręt posiadał dwa tory minowe, na których mógł przenosić 10 min typu KB-3 lub 16 wz. 08/39[12][14]. Wyposażenie uzupełniały trały: dwa kontaktowe z nożycami MKT-1, jeden trał elektromagnetyczny TEM-52M i dwa akustyczne BGAT[12][14]. Wyposażenie radioelektroniczne obejmowało system rozpoznawczy „swój-obcy” typu Kremnij-2 (składający się z urządzenia nadawczego Fakieł-MZ i odbiorczego Fakieł-MO), radiostację UKF R-609, nadajnik KF R-644, odbiornik KF R-671, odbiornik pełnozakresowy R-675, radionamiernik ARP-50-1,2M, sonar Tamir-11, radar obserwacji ogólnej Lin-M i system radionawigacji Rym-K, składający się ze stacji odbiorczej Nr 4 i urządzenia Koordinator[9][17]. Jednostka wyposażona była też w wyrzutnie dla 8 świec dymnych MDSz, windę kablową o uciągu 800 kG, żurawik trałowy o udźwigu 5,8 tony, 10-wiosłową łódź okrętową i tratwy ratunkowe[7].

Załoga okrętu składała się z 80 oficerów, podoficerów i marynarzy[9][14][g].

Służba

edytuj
 
Jeden z polskich okrętów proj. 254 podczas trałowania

Okręt z oznaczeniem burtowym T-67 początkowo wchodził w skład Dywizjonu Trałowców Brygady Obrony Wodnego Rejonu Głównej Bazy, stacjonując na Helu[9][18]. W 1959 roku „Rosomak” po raz pierwszy publicznie zaprezentował się polskiej publiczności, zgromadzonej w Szczecinie podczas Dni Morza[19]. W tym roku okręt wziął udział w trałowaniu redy Kołobrzegu[14]. 4 stycznia 1960 roku numer burtowy trałowca został zmieniony na 607[12][18]. Tego roku okręt uczestniczył w poszukiwaniu min wokół portu w Oksywiu[14]. W lipcu 1964 roku jednostka wzięła udział w przetrałowaniu szlaku żeglugowego z Osetnika do Rozewia, a jesienią roku następnego poszukiwała min na wodach Zatoki Gdańskiej[14].

W maju 1967 roku jednostka, wraz z bliźniaczymi trałowcami „Delfin” i „Foka” (rozkazem Dowódcy Marynarki Wojennej nr 022/Org. z 6 kwietnia 1967 roku), została przeniesiona do Świnoujścia i włączona do 12. Dywizjonu Trałowców Bazowych 8. Flotylli Obrony Wybrzeża[9][20]. Prócz prac trałowych okręt wykorzystywano do pełnienia służby dozorowej, m.in. rejonu Cieśnin Duńskich, a także wspólnych ćwiczeń z jednostkami 2. Brygady Okrętów Desantowych[21]. W 1969 roku jednostka (wraz z bliźniaczymi trałowcami bazującymi w Świnoujściu) wzięła udział w ćwiczeniach Układu Warszawskiego „Odra – Nysa 69”, a 28 czerwca 1970 roku uczestniczyła w morskiej paradzie z okazji 25-lecia Marynarki Wojennej PRL[22]. W drugiej połowie sierpnia 1970 roku okręt wziął udział w poszukiwaniu brytyjskich min niekontaktowych na wodach międzynarodowych w Zatoce Meklemburskiej[22]. Latem 1972 roku zadaniem jednostki było sprawdzenie północnego toru wodnego Świnoujścia, z którego korzystały promy pasażerskie[22]. W kolejnych latach służby okręt wielokrotnie uczestniczył w ćwiczeniach zabezpieczania desantu, rejsach szkoleniowych z podchorążymi Wyższej Szkoły Marynarki Wojennej na pokładzie i uciążliwych, wielodniowych rejsach dozorowych[23]. Trałowiec przeplatał rutynową służbę wizytami zagranicznymi, odwiedzając we wrześniu 1960 roku Rostock oraz w sierpniu 1980 roku Tarnewitz, Warnemünde, Rostock i Stralsund[19][23]. W czerwcu 1975 roku okręt uczestniczył w ćwiczeniach o kryptonimie Posejdon-75[24].

Podczas długoletniej służby modernizacji poddano wyposażenie radioelektroniczne okrętu: w latach 70. radar Lin-M został zastąpiony nowszym TRN-823, radiostację R-609 wymieniono na R-619, zamontowano też w miejsce radionamiernika ARP-50-1,2M odbiorniki brytyjskiego systemu radionawigacyjnego Decca[9][17]. W latach 80. usunięto przestarzały system radionawigacji Rym-K, zastępując go nowocześniejszym Bras (z odbiornikiem Hałs) oraz dodano kolejną stację radiolokacyjną SRN-206[9][17][h]. Jednostka została wycofana ze służby po blisko 30-letnim okresie eksploatacji 30 listopada 1988 roku, a następnie – po zdemontowaniu w świnoujskim porcie zdatnego do użytku uzbrojenia i wyposażenia – złomowana[9][18].

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Podany przez R. Rochowicza numer projektu 263 nie występuje nigdzie na liście projektów okrętów zaprojektowanych w ZSRR.
  2. ↑ M.B. Pietlewannyj i I. Gogin podają, że okręt został zbudowany w Stoczni Północnej w Gdańsku[11][12].
  3. ↑ M.B. Pietlewannyj i Navypedia podają, że wyporność wynosiła 540/600 ton[11][12].
  4. ↑ Według M. Piwowońskiego łączna moc siłowni wynosiła 2000 KM[13].
  5. ↑ Na próbach okręt osiągnął prędkość 16 węzłów[14].
  6. ↑ Według W. Koszeli zamontowane na okręcie wielkokalibrowe karabiny maszynowe miały kaliber 12,7 mm[9].
  7. ↑ W późniejszym okresie służby liczebność załogi zmniejszono do 73, a następnie zwiększono do 75 osób[14].
  8. ↑ Radar SRN-206 „Rosomak” otrzymał jako okręt przewodzący swojej grupie trałowców, w celu usprawnienia dowodzenia podczas pływania w szyku[25].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d Robert Rochowicz. Trałowce projektu 254. „Morza, Statki i Okręty”. Nr 2/1998 (9). s. 27. 
  2. ↑ a b c d Robert Rochowicz. Uniwersalne oracze morza. Trałowce bazowe projektu 254. „Morza i Okręty”. Nr 2/2016 (7). s. 33. 
  3. ↑ Czesław Ciesielski, Walter Pater, Jerzy Przybylski: Polska Marynarka Wojenna 1918-1980. Warszawa: Bellona, 1992, s. 213–215.
  4. ↑ a b c d Robert Rochowicz. Trałowce projektu 254. „Morza, Statki i Okręty”. Nr 2/1998 (9). s. 29. 
  5. ↑ Robert Rochowicz. Uniwersalne oracze morza. Trałowce bazowe projektu 254. „Morza i Okręty”. Nr 2/2016 (7). s. 35. 
  6. ↑ a b Robert Rochowicz. Uniwersalne oracze morza. Trałowce bazowe projektu 254. „Morza i Okręty”. Nr 2/2016 (7). s. 36. 
  7. ↑ a b c d e f g h i j k l m Robert Rochowicz. Uniwersalne oracze morza. Trałowce bazowe projektu 254. „Morza i Okręty”. Nr 2/2016 (7). s. 37. 
  8. ↑ Robert Rochowicz. Uniwersalne oracze morza. Trałowce bazowe projektu 254. „Morza i Okręty”. Nr 2/2016 (7). s. 37–38. 
  9. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Witold Koszela: Okręty Floty Polskiej. T. I. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2017, s. 362.
  10. ↑ a b John E. Moore (red.): Jane’s Fighting Ships 1974-75. New York: Franklin Watts, 1974, s. 265.
  11. ↑ a b M.B. Pietlewannyj: Korabli stran Warszawskogo dogowora. Sankt Petersburg: 2009, s. 137.
  12. ↑ a b c d e f g Ivan Gogin: ŻUBR minesweepers (project 254K, 1956 – 1957). Navypedia. [dostęp 2017-06-04]. (ang.).
  13. ↑ a b Jan Piwowoński: Flota spod biało-czerwonej. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1989, s. 336.
  14. ↑ a b c d e f g h i j k l m Robert Rochowicz. Uniwersalne oracze morza. Trałowce bazowe projektu 254. „Morza i Okręty”. Nr 2/2016 (7). s. 39. 
  15. ↑ Robert Rochowicz. Uniwersalne oracze morza. Trałowce bazowe projektu 254. „Morza i Okręty”. Nr 2/2016 (7). s. 38. 
  16. ↑ a b Robert Gardiner, Stephen Chumbley: Conway’s All The World’s Fighting Ships 1947-1995. Annapolis: 1996, s. 421.
  17. ↑ a b c Robert Rochowicz. Uniwersalne oracze morza. Trałowce bazowe projektu 254. „Morza i Okręty”. Nr 2/2016 (7). s. 38–39. 
  18. ↑ a b c Robert Rochowicz. Trałowce projektu 254. „Morza, Statki i Okręty”. Nr 2/1998 (9). s. 30. 
  19. ↑ a b Robert Rochowicz. Uniwersalne oracze morza. Trałowce bazowe projektu 254. „Morza i Okręty”. Nr 2/2016 (7). s. 40. 
  20. ↑ Robert Rochowicz. Uniwersalne oracze morza. Trałowce bazowe projektu 254. „Morza i Okręty”. Nr 2/2016 (7). s. 41. 
  21. ↑ Robert Rochowicz. Uniwersalne oracze morza. Trałowce bazowe projektu 254. „Morza i Okręty”. Nr 2/2016 (7). s. 42. 
  22. ↑ a b c Robert Rochowicz. Uniwersalne oracze morza. Trałowce bazowe projektu 254. „Morza i Okręty”. Nr 2/2016 (7). s. 44. 
  23. ↑ a b Robert Rochowicz. Uniwersalne oracze morza. Trałowce bazowe projektu 254. „Morza i Okręty”. Nr 2/2016 (7). s. 45. 
  24. ↑ Rochowicz 2021 ↓, s. 29.
  25. ↑ Robert Rochowicz. Uniwersalne oracze morza. Trałowce bazowe projektu 254. „Morza i Okręty”. Nr 2/2016 (7). s. 43. 

Bibliografia

edytuj
  • Czesław Ciesielski, Walter Pater, Jerzy Przybylski: Polska Marynarka Wojenna 1918-1980. Wyd. I. Warszawa: Bellona, 1992. ISBN 83-1108-202-2.
  • Conway’s All The World’s Fighting Ships 1947-1995. Robert Gardiner, Stephen Chumbley (red.). Annapolis: Naval Institute Press, 1996. ISBN 1-55750-132-7. (ang.).
  • Ivan Gogin: ŻUBR minesweepers (project 254K, 1956 – 1957). Navypedia. [dostęp 2017-06-04]. (ang.).
  • Witold Koszela: Okręty Floty Polskiej. T. I. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65746-67-2.
  • John E. Moore (red.): Jane’s Fighting Ships 1974-75. New York: Franklin Watts, 1974. ISBN 0-531-02743-0. (ang.).
  • M.B. Pietlewannyj: Korabli stran Warszawskogo dogowora. Sankt Petersburg: Galeja Print, 2009. ISBN 978-5-8172-0127-7. (ros.).
  • Jan Piwowoński: Flota spod biało-czerwonej. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1989. ISBN 83-10-08902-3.
  • Robert Rochowicz. Ostatnia parada MW PRL. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 5-6 (204), 2021. Magnum-X. ISSN 1426-529X. 
  • Robert Rochowicz. Trałowce projektu 254. „Morza, Statki i Okręty”. Nr 2/1998 (9). Magnum-X, Warszawa. ISSN 1426-529X. 
  • Robert Rochowicz. Uniwersalne oracze morza. Trałowce bazowe projektu 254. „Morza i Okręty”. Nr 2/2016 (7). ZBiAM, Warszawa. ISSN 2450-2499. 
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=ORP_Rosomak&oldid=75370929”