Nomy

Nom (stgr. νομός nomos; egip. sepat, od okresu amarneńskiego qah) – w starożytności i wczesnym średniowieczu egipska jednostka terytorialno-administracyjna kraju, odpowiednik okręgu, województwa, prowincji lub powiatu.

Nomy Dolnego i Górnego Egiptu

Każdy z nomów miał swoją stolicę i herb. Herbami przeważnie były godła bóstw opiekuńczych, zwykle pod postacią: zwierząt, roślin. Na czele nomu stał urzędnik zwany nomarchą (gr. νομάρχης nomarches) lub zarządcą (egip. adż–mer), któremu w rządzeniu pomagało lokalne zgromadzenie (egip. dżadżat).

Nomy jako najbliższe okolice miast zorganizowane wraz z terenami rolniczymi w miasto-państwo pojawiły się w okresie przeddynastycznym ok. 3600 p.n.e. Jednak istnienie właściwych nomów (jednostki administracji) źródła potwierdzają dopiero od czasów faraona Dżesera, ale emblematy symbolizujące te prowincje wskazują na znacznie wcześniejszy rodowód, jeszcze sprzed zjednoczenia Dolnego i Górnego Egiptu. Pod względem terytorialnym były stosunkowo niewielkie, ich długość wynosiła ok. 30 - 40 km po obu stronach Nilu, o ile dolina rzeki była wąska w danym miejscu, lub też na jednym brzegu, gdy dolina rzeki była szeroka.

W okresie Starego Państwa Egipt był podzielony na 38 nomów, niektóre jednak uległy dalszemu podziałowi, w rezultacie czego cały Egipt składał się z 22 nomów górnoegipskich i 20 nomów dolnoegipskich.

Nomy Dolnego Egiptu

Nr	Herb	Nazwa	Stolica	Czczone bóstwa
1		Aneb-Hetch (Biały Mur)	Men-Nefer (Memfis, Mit Rahim)	Ptah, Sechmet, Nefertum, Sokar, Apis
2		Chensu (Udziec)	Chem (Letopolis, Ausim)	Horus, Heru, Izyda
3		Amenti (Zachód)	Taminhor (Hermopolis Parva, Damanhur), Imu (Apis, Kom el-Hisn), Rakote (Aleksandria)	Hathor
4		Sapi-Res (Południowa Tarcza)	Dżeka, Sapi Res	Neit
5		Sap-Meh (Północna Tarcza)	Sa (Sais, Sa el-Hagar) i Per-Wadżet (Buto, Tell el-Farien)	Neit
6		Chaset (Wzgórze Byka)	Chaswu (Xois, Sakha)	Ra
7		A-ment (Zachodni Harpun)	Per Ha-Nareb (Metelis, Damanhur)	Ha
8		A-bet (Wschodni Harpun)	Czeku (Heroonopolis, Pithom)	Atum
9		Ati (Anedżti)	Per-Usiri (Busiris, Abu Sir Bara)	Ozyrys, Izyda
10		Ka-chem (Czarny byk)	Hut-Herib (Athribis, Tell Atrib)	Horus, Heru, Kemur
11		Ka-heseb (Byk Hesbe)	Taremu (Leontopolis, Tell al-Urydam)	Szu, Tefnut, Horus
12		Theb-ka (Cielę i Krowa)	Czeb-Neczer (Sebennytos, Samanud)	Onuris
13		Hek-At (Potężny Władca)	Junu (Heliopolis, Materiya w Kairze)	Atum, Mnewis
14		Chent-abet (Wschodni Sztandar)	Peromi (Peluzjum, Tell el-Farama)	Set
15		Tehut (Ibis)	Bahu (Hermopolis, Baqliya)	Thot
16		Cha (Skacząca Ryba)	Per-Banebdżedet (Mendes, Tell al-Rub)	Banebdżedet, Hatmehit
17		Behdet (Tron)	Behdet (Apollonopolis Magna, Tell Balamun, Diotopolis Parva)	Horus, Amon
18		Am-Chent (Dzieci Królewskie Wyższe Rangą)	Per-Bastet (Bubastis, Tell Basta koło Zagazig)	Bastet
19		Am-Pehu (Dzieci Królewskie Niższe Rangą)	Dżanenet (Tanis, Nebesha lub San el-Hagar)	Uadżet (Uadżit)
20		Sopdu (Sopdu)	Per-Sopdu (Soped, Saft al-Henna)	Sopdu, Chensit, Szesemtet

Nomy Górnego Egiptu

Nr	Herb	Nazwa	Stolica	Czczone bóstwa
1		Ta-Seti (Łuk)	Abu (Elephantine, Gazirat al-Asuan)	Chnum, Satet
			Nubet (Ombos, Kom Ombo)	Horus, Sobek
2		Thes-Hor (Tron Horusa)	Dżeba (Apollonopolis Magna, Edfu)	Horus
3		Ten	Nechen (Hierakonpolis, al-Kab)	Horus, Nechbet
			Junet (Latopolis, Esna)	Chnum, Neit
4		Waset	Waset (Diospolis Magna lub Teby, Karnak)	Amon, Mut, Chonsu, Montu, Buchis, Sobek
5		Herui (Dwa Sokoły)	Gebtiu (Koptos, Qift)	Min, Izyda, Horus, Set, Haruris, Heket
6		Aa-ta (Krokodyl)	Junet (Tentyris, Dendera)	Hathor
7		Seszesz (Sistrum)	Hut (Diospolis Parva, Hu)	Bat, Neftyda
8		Abdżu (Wielka Ziemia)	Czeny (Tinis lub Tis, Girga)	Ozyrys
			Abdżu (Osiris, Abydos)
9		Min	Apu (Chemmis lub Panopolis, Akhmim)	Min
10		Wadżet (Kobra)	Dżeuka (Antaeopolis, Ifteh)	Set
11		Set (Seth)	Szas-Hotep (Hypselis, Shutb)	Set
12		Tu-ph (Żmija)	Hut-Sekhem-Senusret (Antaeopolis, Qaw al-Kebir)	Anti, Chnum
13		Nedżefet Chentet	Sauti (Lykopolis, Asjut)	Apuaut, Anubis
14		Nedżefet Pehetet	Kis (Cusae, al-Qusiya), Achet-aton	Hathor, Thot, Aton
15		Un (Zając)	Chnumu (Hermopolis Magna, al-Ashmunayn)	Thot
16		Meh-Mahetch (Oryks)	Hebenu (Theodosiopolis, Beni Hassan)	Paket, Chnum
17		Anpu	Hardai (Cynopolis, al-Kais)	Anubis
18		Sep	Teudżaj (Anchyronpolis, Kom al-Ahmar)	Anti, Sechmet
19		Wab	Per-Medżet (Oksyrynchos, Al-Bahnasa)	Set
20		Atef-Chent (Wawrzyn Górny)	Henen-Nesut (Herakleopolis Magna, Ihnasiyyah al-Madinah)	Harsafes
21		Atef-Pehu (Wawrzyn Dolny)	Szedet (Krokodilopolis, później Arsinoe, Madinat al-Fayyum)	Sobek, Hathor
22		Metenut	Tepihu (Afrodytopolis, Atfih)	Hathor

Bibliografia

• Ada RussoA.R. Pavan Ada RussoA.R., Tajemna Wiedza Egiptu, AgnieszkaA. Michalska-Rajch (tłum.), Łódź: Wydawnictwo Ravi, 2002, s. 17-26, ISBN 83-7229-038-5, OCLC 830442435 .