Nikon (Sofijski)

Nikon, imię świeckie Nikołaj Andriejewicz Sofijski (ur. 2 maja^?/14 maja 1861 w guberni kostromskiej, zm. 15 maja^?/28 maja 1908 w Tyflisie) – rosyjski biskup prawosławny.

Nikon

Nikołaj Sofijski
Arcybiskup kartliński i kachetyński, egzarcha Gruzji
Kraj działania	Imperium Rosyjskie
Data i miejsce urodzenia	14 maja 1861 gubernia kostromska
Data i miejsce śmierci	28 maja 1908 Tyflis
Miejsce pochówku	Włodzimierz
Arcybiskup kartliński i kachetyński, egzarcha Gruzji
Okres sprawowania	1906–1908
Wyznanie	prawosławne
Kościół	Rosyjski Kościół Prawosławny
Inkardynacja	Eparchia kartlińska i kachetyńska
Śluby zakonne	1887
Diakonat	do 1883
Prezbiterat	1883
Chirotonia biskupia	8 marca 1898

Sukcesja apostolska

Data konsekracji	8 marca 1898
Miejscowość	Petersburg
Konsekrator	Palladiusz (Rajew-Pisariew)
Współkonsekratorzy	Joannicjusz (Rudniew), Teognost (Lebiediew), Antoni (Wadkowski), Dymitr (Sambikin), Jan (Kratirow), Beniamin (Muratowski)
Konsekrowani biskupi Micheasz (Aleksiejew) 19 maja 1902
Współkonsekrowani biskupi Hermogen (Dołganiow) 14 stycznia 1901 Sergiusz (Stragorodski) 25 lutego 1901 Konstantyn (Bułyczow) 29 lipca 1901 Włodzimierz (Putiata) 6 sierpnia 1907

Życiorys

Był synem wiejskiego kapłana prawosławnego, ojca stracił w wieku trzech lat. Jego dzieciństwo upłynęło w skrajnej biedzie. Ukończył seminarium duchowne w Kostromie. W 1882 ożenił się z Serafiną Paniną, również córką prawosławnego duchownego. W roku następnym został wyświęcony na kapłana i skierowany do pracy duszpasterskiej w parafii w Mamontowie. W 1884 jego żona zmarła, co skłoniło go do podjęcia studiów teologicznych na Petersburskiej Akademii Duchownej, a następnie do złożenia wieczystych ślubów mniszych, co uczynił, będąc studentem III roku, w 1887. W 1888 ukończył studia z tytułem kandydata nauk teologicznych. 30 marca 1891 został mianowany rektorem seminarium duchownego we Włodzimierzu nad Klaźmą i podniesiony do godności archimandryty.

Według wspomnień metropolity Eulogiusza (Gieorgijewskiego), Nikon (Sofijski) nie złożył ślubów zakonnych z powołania, lecz jedynie pragnąc poprawić swoją sytuację kapłana-wdowca. W związku z tym jako mnich czuł się nieszczęśliwy. W seminarium wprowadził surową dyscyplinę i utrzymywał ją represjami wobec słuchaczy. Według innych wspomnień duchowny odznaczał się surowością trybu życia.

9 maja 1895 archimandryta Nikon został zaatakowany w seminaryjnym ogrodzie przez chorego psychicznie i pijanego studenta, który kilkakrotnie uderzył go toporem w głowę. Duchowny przeżył dzięki noszonemu kłobukowi. Po aresztowaniu zamachowca prosił o jego zwolnienie, zaś kilka lat później, już jako biskup, zaproponował mu pracę psalmisty.

8 marca 1898 miała miejsce jego chirotonia na biskupa wolskiego, wikariusza eparchii saratowskiej i wolskiej. Po roku został przeniesiony do eparchii petersburskiej, jako jej wikariusz z tytułem biskupa narewskiego, zaś w 1901 objął katedrę wiacką i słobodzką. W eparchii wiackiej cieszył się znacznym szacunkiem wśród wiernych, często dokonywał wizyt duszpasterskich w parafiach. W 1904 został przeniesiony na katedrę włodzimierską i suzdalską. Dzięki wysokiej ocenie jego służby biskupiej 6 maja 1906 otrzymał godność arcybiskupią, zaś 9 czerwca tego samego roku został arcybiskupem kartlińskim i kachetyńskim, Egzarchą Gruzji.

W okresie objęcia przez niego urzędu duchowni gruzińscy, wspierani przez narodowych demokratów, podjęli na nowo starania o likwidację Egzarchatu i przywrócenie autokefalii Gruzińskiego Kościoła Prawosławnego. W 1906 delegaci gruzińscy przedstawili swoje argumenty na Zebraniu Przedsoborowym, przywołując wielowiekowe tradycje wschodniego chrześcijaństwa w Gruzji. Wskazywali również, iż kierowanie strukturami Kościoła w Gruzji przez egzarchów narodowości rosyjskiej, niewładających językiem gruzińskim i nieznających miejscowej kultury negatywnie wpływa na religijność Gruzinów. Arcybiskup Nikon reprezentował w tej kwestii stanowisko umiarkowane, uznając za wskazane nadanie szerokiej autonomii eparchiom zamieszkiwanym w przeważającej większości przez Gruzinów, przy włączeniu do Kościoła Rosyjskiego eparchii, w których znaczną grupę stanowili Rosjanie. Autokefalii według postulatów Gruzinów sprzeciwiał się. Na jego wniosek Świątobliwy Synod Rządzący wsparł kwotą 30 tys. rubli remont soboru w Mcchecie. Zainicjował również przegląd i korektę ksiąg liturgicznych w języku gruzińskim. Zyskał opinię znakomitego organizatora i administratora.

28 maja 1908 został zastrzelony przez nieustalonego zamachowca w pobliżu budynku konsystorza Egzarchatu Gruzińskiego. Zamach wpisywał się w falę terroru w Gruzji rozpoczęto w roku poprzednim, której ofiarą padali pracownicy carskiej administracji w Gruzji, zaś w odwecie – patriotyczni działacze gruzińscy. Jako jego inspiratorów podaje się zwolenników autokefalii Kościoła gruzińskiego. Odmienny pogląd przedstawił w tej sprawie D. Lang, zdaniem którego arcybiskupa Nikona, przychylnie odnoszącego się do części postulatów Gruzinów, mogli zamordować członkowie bojówek Czarnej Sotni (ci z kolei oskarżali o ten czyn duchownych gruzińskich; oskarżenie takie przedstawił m.in. jeden z liderów organizacji ks. Joann Wostorgow).

Na własną prośbę pochowany w soborze Zaśnięcia Matki Bożej we Włodzimierzu.