Wikipedia

Niedobór mikroelementów

Niedobór mikroelementów, znany także jako głód ukryty (z ang. hidden hunger) - to jedna z form niedożywienia polegająca na zbyt niskim spożywaniu i wchłanianiu witamin i minerałów, które są kluczowe dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Szczególnie negatywny wpływ na zdrowie mają niedobory witaminy A, jodu i żelaza nazywane “wielką trójką”. Niemniej istotne są także braki innych mikroskładników takich jak: kwas foliowy, cynk, witamina B12 czy witamina D[1]. Główną przyczyną występowania niedoborów są uboga dieta, zwiększone zapotrzebowanie na witaminy i minerały w czasie ciąży, karmienia piersią, infekcji czy chorób pasożytniczych[2]. W krajach rozwiniętych do czynników zaliczyć można dodatkowo otyłość[3]. Konsekwencjami ukrytego głodu są zaburzenia rozwoju, upośledzenia umysłowe, obniżona odporność, liczne choroby, a nawet śmierć. Szczególnie narażone są dzieci, kobiety w ciąży, młode matki i osoby w podeszłym wieku. Niedobory mikroelementów to problem, który dotyka nawet 2 miliardy ludzi na całym świecie[4] - około 30% populacji[5]. Szacunkowo dwa razy mniej ludzi cierpi z powodu głodu będącego wynikiem spożywania niedostatecznej ilości kalorii[2].

Niedobory mikroelementów na świecie

edytuj

Żelazo  i witamina B12 – ich niedobór szacowany jest na podstawie występowania anemii, która jest bezpośrednim następstwem. Anemia dotyka około 40% kobiet w ciąży, szczególnie w rejonach Azji Południowej i Afryki Subsaharyjskiej (tu w niektórych krajach odnotowuje się nawet wskaźnik 60%). Problem dotyczy także ponad 30% kobiet w wieku rozrodczym na świecie, przy czym najwyższy wskaźnik notuje się dla krajów Azji Południowej (blisko 50%) i Afryki Subsaharyjskiej (blisko 40%). W Europie, Azji Wschodniej i Ameryce Łacińskiej choruje ponad 20% kobiet, a w Ameryce Północnej tylko 10%. Anemię ma ponad 42% dzieci w wieku przedszkolnym na świecie. Tutaj sytuacja wygląda podobnie, jak w przypadku kobiet w wieku rozrodczym najniższy wskaźnik przypada Ameryce Północnej (9%), a najwyższy rejonom Azji Południowej (55%) i Afryce Subsaharyjskiej (60%).

Według WHO na anemię związaną z niedoborem żelaza cierpi blisko 2 miliardy ludzi na całym świecie, ponad 30% populacji. Przyczynia się ona także do śmierci 20% matek. Natomiast w krajach rozwijających się choruje co druga kobieta w ciąży i blisko 40% dzieci w wieku do 5 lat. Ponadto niedobór żelaza uważany jest za ten najczęściej występujący[6].

Witamina A -  jej niedobór dotyczy około 20-25% kobiet w ciąży w krajach Azji Środkowej i Wschodniej oraz północnych regionów Afryki. Wskaźnik jest nieco niższy około 15-20% w Azji Południowej i Afryce Subsaharyjskiej. W Europie i Ameryce Łacińskiej występowanie niedoboru witaminy A dotyczy zaledwie kilku procent przyszłych matek. Natomiast dla grupy dzieci w wieku przedszkolnym (do piątego roku życia) sytuacja wygląda następująco: około 60-70% dzieci z krajów Azji Południowej i Afryki Subsaharyjskiej ma niedobór witaminy A, a najwyższy wskaźnik wynoszący prawie 85% dotyczy Kenii. W Europie Środkowej i Ameryce Łacińskiej wskaźnik plasuje się na poziomie 5-20%. Kraje, w których średnia wartość PKB brutto na mieszkańca jest wyższa niż 15 tys. USD zostały pominięte w statystykach, ze względu na brak występowania na ich terenie zjawiska niedoboru.

Inne źródła podają, że niedobór witaminy A na świecie dotyka 190 milionów dzieci w wieku przedszkolnym i 19 milionów kobiet w ciąży[2].

Cynk – w odróżnieniu od powyższych przypadków niedobór tego pierwiastka jest powszechny i występuje zarówno u dzieci, kobiet jak i mężczyzn. W Europie, Ameryce Północnej, Azji Środkowej niedobór cynku dotyka 5-10% całej populacji. W Azji Południowej i Afryce Saharyjskiej wskaźnik jest wyższy i wynosi od 15 do 50%. W Demokratycznej Republice Konga  niedobór cynku dotknął ponad połowę mieszkańców (54%) - to najwyższy wskaźnik na świecie.

Jod - inne źródła podają, że na niedobór tego pierwiastka cierpi około 13% populacji[7].

Źródłem informacji na temat rejonów występowania niedoborów są dane zgromadzone przez Our World in Data[8]. Zbieranie danych o niedoborach mikroelementów nie jest regularne i mniej zorganizowane od badania wskaźników dot. głodu spowodowanego niedostateczną dawką kaloryczną posiłku[8].

Globalny indeks ukrytego głodu

edytuj

Globalny indeks ukrytego głodu (z ang. Global Hidden Hunger Index - GHHI) jest wskaźnikiem, który powstał w celu oceny poziomu niedoboru mikroelementów wśród dzieci w wieku przedszkolnym (do piątego roku życia). Do jego obliczenia brane są pod uwagę trzy składowe częstość występowania karłowatości, anemii i niedoboru witaminy A. W rezultacie otrzymuje się wynik od 0 (najlepszy) do 100 (najgorszy). W latach 1999–2009 alarmująco wysoki indeks (powyżej 45) uzyskały: Indie, Afganistan, Mali, Niger, Burkina Faso, Sierra Leone, Liberia, Ghana, Benin, Republika Środkowoafrykańska, Demokratyczna Republika Konga, Kenia, Malawi i Mozambik[8].

Skutki niedoborów

edytuj

Problemy zdrowotne związane bezpośrednio z niedoborami mikroelementów w diecie dotykają nawet jedną trzecią populacji na świecie[9]. Niedostateczna ilość żelaza i witaminy B12 związana jest z wystąpieniem niedokrwistości, zwanej inaczej anemią[10]. Według niektórych źródeł jest to najczęściej występujący problem zdrowotny na świecie[6][8]. Według danych WHO w krajach rozwijających się co druga kobieta w ciąży i około 40% dzieci (do piątego roku życia) boryka się z tą chorobą. Przyczynia się to do około 20% spośród wszystkich zgonów matek. Wpływa także na złe wyniki w czasie ciąży, niebezpieczeństwo wystąpienia wad wrodzonych, upośledzeń rozwoju i funkcji poznawczych oraz obniżonej odporności u dzieci[11][6]. U dorosłych anemia wpływa negatywnie na percepcję, uwagę, koncentrację, zdolności mnemoniczne i produktywność w pracy[12][13].

Niedobór witaminy A wywołuje poważne problemy ze wzrokiem, kurzą ślepotę zwłaszcza u dzieci (najwyższy wskaźnik notuje się w Sudanie - 8,5%[8]) i kobiet w ciąży (w większości krajów wskaźnik przypadków plasuje się na poziomie 5%, natomiast w Etiopii choruje prawie jedna na 5 kobiet w ciąży[8]).Według danych WHO każdego roku wśród dzieci z niedoborem witaminy A odnotowuje się od 250 tys. do 500 tys. przypadków utraty wzroku. Ponadto połowa z tych dzieci umiera w przeciągu roku. Oprócz problemów ze wzrokiem dzieci są dodatkowo obarczone ryzykiem cięższego przebiegu powszechnie występujących infekcji np. biegunki czy odry, co może doprowadzić w ekstremalnych przypadkach do śmierci[6].

Niedobór cynku szczególnie u dzieci osłabia układ odpornościowy, co bezpośrednio przekłada się na zwiększoną zachorowalność na infekcje[2], poza tym powoduje karłowatość[14]. Brak odpowiedniej ilości tego pierwiastka w organizmie wpływa negatywnie na ośrodkowy układ nerwowy, układ pokarmowy i odpornościowy oraz podnosi ryzyko wystąpienia ostrych i przewlekłych chorób wątroby[15].

Natomiast wynikiem niedoboru jodu są np.: wole endemiczne, choroby tarczycy, kretynizm[16] czy upośledzenie umysłowe u rodzących się dzieci - dotyczy to 18 milionów dzieci rocznie[1]. Niedobór witaminy D, kwasu foliowego, wapnia zwłaszcza w czasie ciąży może powodować wiele komplikacji i mieć negatywne skutki zarówno dla przyszłej mamy jak i dziecka[17]. Głód ukryty zwłaszcza u dzieci wpływa na zaostrzenie innych chorób i infekcji zwłaszcza biegunkowych, które mają związek z niedożywieniem. Ponadto ich wystąpienie dodatkowo zwiększa zapotrzebowanie na składniki odżywcze, minerały i witaminy, aby uzupełnić utracone mikroelementy. Biegunka ściśle związana z niedożywieniem jest na trzecim miejscu przyczyn umieralności  wśród dzieci[8].

Sposoby na odpowiednią podaż mikroelementów

edytuj

Czołowe organizacje na świecie: WHO, UNICEF, Międzynarodowy Instytut Badawczy Polityki Żywnościowej zalecają poniższe strategie w celu rozwiązania problemu ukrytego głodu.

  • Zbilansowana dieta - czyli taka składająca się z odpowiedniej proporcji białka, tłuszczów, węglowodanów i składników mineralnych, bogata w błonnik pokarmowy. Jej wprowadzenie uważa się za najskuteczniejszy i co ważne trwały sposób na wyeliminowanie problemu ukrytego głodu. Ważnym aspektem  jest także edukacja rodziców dotycząca odpowiedniego żywienia niemowląt i dzieci oraz całego społeczeństwa na temat prawidłowego przygotowywania i konserwacji żywności oraz jak najlepszego wykorzystania lokalnych zasobów[17][2].
  • Wzbogacanie żywności i przypraw powszechnie i regularnie spożywanych przez ludzi na całym świecie. Wśród takich produktów są: sól (jodowana, multiskładnikowa), mąka, olej, herbata[18], ryż, owsianka, cukier czy chleb[19]. Jest to skuteczny sposób w walce z niedoborami mikroelementów przy zachowaniu niewielkich kosztów.
  • Wzbogacanie posiłków przygotowywanych w warunkach domowych przez posypanie ich specjalnym proszkiem zawierającym mikroelementy. Ten sposób jest stosowany głównie w uzupełnianiu diety dzieci w wieku od 6 miesięcy do 2 lat i starszych[17].
  • Biofortyfikacja hodowli roślin spożywczych takich jak: słodkie ziemniaki, kukurydza, maniok, fasola, ryż i pszenica[2].
  • Suplementacja polegająca na dostarczaniu mikroelementów niezależnie od diety. Jako przykład udanej suplementacji można wymienić okresowe przyjmowanie kwasu foliowego i żelaza  w czasie ciąży, gdy zapotrzebowania na mikroelementy jest większe[17].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b JUDITH HODGE, Hidden hunger: Approaches to tackling micronutrient deficiencies [online], www.ifpri.org [dostęp 2020-09-20].
  2. ↑ a b c d e f Chapter 3: Addressing the Challenge of Hidden Hunger [online], www.ifpri.org [dostęp 2020-09-20].
  3. ↑ A Astrup, S Bügel, Micronutrient deficiency in the aetiology of obesity, „International Journal of Obesity”, 34 (6), 2010, s. 947–948, DOI: 10.1038/ijo.2010.81, ISSN 0307-0565 [dostęp 2020-09-20] (ang.).
  4. ↑ VIDEO: What is hidden hunger? | FAO [online], www.fao.org [dostęp 2020-09-20].
  5. ↑ Francesco Burchi, Jessica Fanzo, Emile Frison, The Role of Food and Nutrition System Approaches in Tackling Hidden Hunger, „International Journal of Environmental Research and Public Health”, 8 (2), 2011, s. 358–373, DOI: 10.3390/ijerph8020358, ISSN 1660-4601, PMID: 21556191, PMCID: PMC3084466 [dostęp 2020-09-20] (ang.).
  6. ↑ a b c d WHO | Micronutrient deficiencies [online], WHO [dostęp 2020-09-20].
  7. ↑ John B. Mason, The micronutrient report : current progress and trends in the control of vitamin A, iron, and iodine deficiencies, Ottawa: International Development Research Centre, 2001, ISBN 1-894217-18-7, OCLC 46627332 [dostęp 2020-09-20].
  8. ↑ a b c d e f g Hannah Ritchie, Max Roser, Micronutrient Deficiency, „Our World in Data”, 11 sierpnia 2017 [dostęp 2020-09-20].
  9. ↑ Levente L. Diosady, M.G. Venkatesh Mannar, Kiruba Krishnaswamy, Improving the lives of millions through new double fortification of salt technology, „Maternal & Child Nutrition”, 15 (S3), 2019, e12773, DOI: 10.1111/mcn.12773, ISSN 1740-8709, PMID: 31148400, PMCID: PMC6594086 [dostęp 2020-09-20] (ang.).
  10. ↑ J.L. Miller, Iron Deficiency Anemia: A Common and Curable Disease, „Cold Spring Harbor Perspectives in Medicine”, 3 (7), 2013, a011866–a011866, DOI: 10.1101/cshperspect.a011866, ISSN 2157-1422, PMID: 23613366, PMCID: PMC3685880 [dostęp 2020-09-20] (ang.).
  11. ↑ Priya M. Gupta i inni, Iron, Anemia, and Iron Deficiency Anemia among Young Children in the United States, „Nutrients”, 8 (6), 2016, s. 330, DOI: 10.3390/nu8060330, PMID: 27249004, PMCID: PMC4924171 [dostęp 2020-09-20] (ang.).
  12. ↑ Michael J. Wenger i inni, Consumption of a Double-Fortified Salt Affects Perceptual, Attentional, and Mnemonic Functioning in Women in a Randomized Controlled Trial in India, „The Journal of Nutrition”, 147 (12), 2017, s. 2297–2308, DOI: 10.3945/jn.117.251587, ISSN 0022-3166, PMID: 29021371, PMCID: PMC6519426 [dostęp 2020-09-20] (ang.).
  13. ↑ Sudha Venkatramanan i inni, Double Fortified Salt Intervention Improved Iron Intake But Not Energy and Other Nutrient Intakes in Female Tea Plantation Workers From West Bengal, India:, „Food and Nutrition Bulletin”, 2017, DOI: 10.1177/0379572117718121 [dostęp 2020-09-20] (ang.).
  14. ↑ Rosalind S. Gibson i inni, Does zinc deficiency play a role in stunting among primary school children in NE Thailand?, „British Journal of Nutrition”, 97 (1), 2007, s. 167–175, DOI: 10.1017/S0007114507250445, ISSN 0007-1145 [dostęp 2020-09-20] (ang.).
  15. ↑ Melanie J Tuerk, Nasim Fazel, Zinc deficiency:, „Current Opinion in Gastroenterology”, 25 (2), 2009, s. 136–143, DOI: 10.1097/MOG.0b013e328321b395, ISSN 0267-1379 [dostęp 2020-09-20] (ang.).
  16. ↑ Endemic Goitre. World Health Organization Monograph Series No. 44., „Annals of Internal Medicine”, 54 (1), 1961, s. 171, DOI: 10.7326/0003-4819-54-1-171_1, ISSN 0003-4819 [dostęp 2020-09-20].
  17. ↑ a b c d Micronutrients [online], UNICEF [dostęp 2020-09-20].
  18. ↑ Food Fortification - Centre for Global Engineering [online], cgen.utoronto.ca [dostęp 2020-09-20].
  19. ↑ Ilknur Kiliç i inni, The Effect of Zinc-Supplemented Bread Consumption on School Children with Asymptomatic Zinc Deficiency, „Journal of Pediatric Gastroenterology and Nutrition”, 26 (2), luty 1998, s. 167–171, ISSN 0277-2116 [dostęp 2020-09-20] (ang.).
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Niedobór_mikroelementów&oldid=75067256”