Nidek

Nidek – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie wadowickim, w gminie Wieprz, przy szosie lokalnej Andrychów – Osiek (8 km od Andrychowa). Znajduje się ona na terenie mezoregionu Podgórze Wilamowickie stanowiącego część makroregionu Kotliny Oświęcimskiej, ma charakter wysoczyzny.

Nidek

wieś
Zabytkowy kościół w Nidku
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	wadowicki
Gmina	Wieprz
Wysokość	265–350 m n.p.m.
Liczba ludności (2022)	1411
Strefa numeracyjna	33
Kod pocztowy	34-122
Tablice rejestracyjne	KWA
SIMC	0075771
Położenie na mapie gminy Wieprz Nidek
Położenie na mapie Polski Nidek
Położenie na mapie województwa małopolskiego Nidek
Położenie na mapie powiatu wadowickiego Nidek
49°54′14″N 19°19′08″E
Strona internetowa

Części wsi

Integralne części wsi Nidek

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0075788	Berno	część wsi
0075854	Buk	przysiółek
0075794	Dół	część wsi
0075802	Folwark	część wsi
0075819	Góra	część wsi
0075825	Kwiczale	część wsi
0075831	Nowy Świat	część wsi
0075860	Podlesie	przysiółek
0075848	Prebenda	część wsi

Nazwy ulic

Ulice wsi Nidek

ul. Berno	ul. Dolna	ul. Graniczna
ul. Kasztanowa	ul. Leśna	ul. Lipowa
ul. Malinowa	ul. Ogrodowa	ul. Podlas
ul. Pogodna	ul. Różana	ul. Słoneczna
ul. Sosnowa	ul. Spacerowa	ul. Spokojna
ul. św. Barbary	ul. św. Floriana	ul. św. Jana Pawła II
ul. św. Judy Tadeusza	ul. św. Szymona	ul. Widokowa
ul. Wrzosowa	ul. Wspólna	MAPA – nazwy ulic

Historia

Nidek był założony w XIII w., parafia erygowana w 1313 roku. W dokumencie sprzedaży księstwa oświęcimskiego Koronie Polskiej przez Jana IV oświęcimskiego wystawionym 21 lutego 1457 miejscowość wymieniona została jako Nydek.

W 1555 roku kościół w Nidku przeszedł w ręce protestantów i od tego momentu przez ponad 100 lat pełnił funkcję najpierw zboru kalwińskiego, a potem braci polskich.

27 stycznia 1945 r. w rejonie kościoła w Nidku, cmentarza i Górnego Nidku w kierunku Berna rozgorzały walki pomiędzy broniącymi się Niemcami a Armią Radziecką. Zginęły w ich wyniku 4 osoby. Granatami zburzony został dom dworski dla służby, tzw. hotel, położony obok cmentarza. Kościół trafiony został 2 granatami. Ołtarz „wielki” w dużej części uległ zniszczeniu. Ucierpiały także figury świętych, Stacje Męki Pańskiej oraz kolumna podtrzymująca chór z organami.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bielskiego.

Zabytki

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego.

• Kościół parafialny pw. św. Szymona i św. Judy.
  Drewniany kościół pochodzi z 1539 roku, ma konstrukcję zrębową, z wieżą na słup, ściany na zewnątrz częściowo obite gontami, dach o jednej kalenicy, gontowy. Od wsch., pn. i płd. kościół otaczają soboty, przy wieży są szalowane. Od drugiej połowy XVI w. do 1669 roku był zborem kalwińskim oraz braci polskich. Wieżyczka na sygnaturkę kształtu barokowego.
• Zespół dworsko-parkowy.
  Dwór z końca XVIII w., murowany, parterowy, z facjatką, dach czterospadowy. Przed frontową facjatką jest ganek o dwóch kondygnacjach z kolumnami i półkolumnami na parterze i czterema słupami na piętrze.

Ochotnicza straż pożarna

Ochotnicza Straż Pożarna w Nidku powstała w 1924 roku, jako wynik troski mieszkańców przed zagrożeniami pożarowymi. Założycielami straży byli następujący druhowie: Michał Dębiński, Paweł Walitza – byli właściciele dóbr ziemskich w Nidku, oraz Józef Szemik – pierwszy komendant, Andrzej Kania, Franciszek Mieszczak, Antoni Matusiak. Pierwsi członkowie to: Damian Kasperek, Gerwazy Kuś, Karol Rajda, Władysław Saferna, Jan Miłoń, Michał Niedziela.

W 1928 roku ufundowano sztandar, który ukrywany w czasie okupacji, służy do dnia dzisiejszego. W tym samym czasie za sprawą pana Walitzy nabyto w Czechosłowacji konną sikawkę, która w akcjach bojowych i zawodach pożarniczych, za sprawą dobrze wyszkolonych strażaków, służyła długo i bardzo efektywnie. Zachowała się do dziś i mimo sędziwego wieku ponad 80 lat, jest technicznie sprawna, o czym mieszkańcy Nidku mogli się przekonać podczas uroczystości poświęcenia nowego samochodu strażackiego. W latach trzydziestych wybudowano małą remizę strażacką, która znajdowała się w dolnej części Nidku, obok sklepu GS Andrychów (obecnie „Wizan”). W czasie okupacji członkowie, którzy nie byli wysiedlani musieli służyć przymusowo w OSP zwanej „Fajermany”.

Trzeba nadmienić, że niektórzy strażacy brali udział w ukryciu dzwonu kościelnego, którego dźwięki możemy podziwiać do dziś.

Zaraz po wyzwoleniu w maju 1945 roku byli członkowie zarządu wciągnęli w szeregi straży pożarnej młodzież męską i żeńską. Utworzono zespół teatralny, który wspólnie z organizacją młodzieżową RP Wici wystawił wiele sztuk teatralnych i urządzał festyny, a z uzyskanych dochodów w 1958 roku zakupiono pierwszą motopompę marki Leopolia. Przymierzano się też do budowy świetlicy OSP. Projekt upadł z powodu rywalizacji Nidku Górnego i Dolnego. Brak było zgody na lokalizację budynku. W międzyczasie przebudowano stajnię z posiadłości dworskiej na świetlicę i Klub Rolnika. W latach sześćdziesiątych Straż zakupiła od OSP Kozy zdezelowany samochód czeski marki „Tatra”, który pochłonął wiele oszczędności.

Z końcem lat sześćdziesiątych miejsce „Tatry” zajął DODGE z demobilu wojskowego. Dzięki usilnym staraniom członków OSP i aktywu wiejskiego pod koniec lat sześćdziesiątych powrócono ponownie do tematu budowy remizy. Wszystkie siły i środki OSP skierowane zostały na plac budowy. Dużej pomocy udzielała Rada Powiatowa z Wadowic, wspólnie z Powiatową Komendą Straży Pożarnych. Budynek oddano do użytku w 1973 r. Został on następnie przejęty przez Urząd Gminy w Wieprzu i przyjął nazwę Wiejskiego Domu Kultury. W tym czasie OSP gnieździła się w pomieszczeniach garażowych. W 1975 r. dzięki staraniom Zarządu otrzymano z WSW Andrychów typowy lekki samochód pożarniczy „GLM ŻUK”.

W 1976 r. ze składek społeczeństwa zakupiono drugi sztandar. W 1987 r. z własnych środków wykonano ogrodzenie wokół remizy.

W 1991 r. dzięki usilnym staraniom Zarządu i znaczącemu poparciu komendanta Zakładowej Zawodowej Straży Pożarnej przy AZPB Andropol kapitana Jana Pochopienia otrzymano nieodpłatnie średni samochód gaśniczy marki „Skoda”. W roku 1997 OSP Nidek została włączona do Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego. Ten fakt zobowiązał do doposażenia jednostki w drugi samochód. Ponieważ wóz bojowy marki „Skoda” stał się bardzo przestarzały, w 1999 roku zakupiono lekki samochód gaśniczy marki „Lublin”.

Przy wsparciu Wójta Małgorzaty Chrapek i Rady Gminy Wieprz w roku 2009 wiele wysiłku włożono w proces zakupu nowego samochodu bojowego. Za szczególne zaangażowanie w tych staraniach należy wyróżnić prezesa OSP dh Stanisława Wróbla, dh Leszka Bogunię, dh Adama Matusiaka, dh Andrzeja Rusina. W celu dopilnowania solidnego wykonania karoserii samochodu pożarniczego kilka razy udawano się do Kamienicy Polskiej, gdzie firma BONEX pana Mirosława Nowowiejskiego dokonała karosacji samochodu pożarniczego na nadwoziu samochodu MAN-M41. Dobre wyposażenie jednostki oraz ofiarność druhów pozwala jej brać udział w akcjach ratowniczo-gaśniczych nie tylko na terenie gminy, ale i województwa (pożar lasów w Kuźni Raciborskiej, akcja powodziowa Tuchów). W czasie swego istnienia jednostka brała czynny udział we wszystkich zawodach sportowo-pożarniczych, osiągając bardzo dobre wyniki. Największe osiągnięcia to: udział jednostki w wojewódzkich zawodach w Krakowie w 1962 r., w Kozach w 1981 r., w Skoczowie w 1983 r., w Kętach w 1996 r. oraz udział – jako reprezentant województwa bielskiego – w Zawodach Strefowych w Częstochowie. Po powstaniu powiatu wadowickiego OSP w Nidku w zawodach sportowo-pożarniczych na szczeblu gminnym i powiatowym zajmuje czołowe miejsca.

Strażacy współpracują ze szkołą w Nidku, której uczniowie startują w Ogólnopolskim Turnieju Wiedzy Pożarniczej kwalifikując się do szczebla wojewódzkiego. Dowodem sukcesów są liczne dyplomy i puchary przechowywane w świetlicy OSP. Strażacy współpracują z Kołem Gospodyń Wiejskich, Wiejskim i Gminnym Ośrodkiem Kultury w organizowaniu imprez kulturalnych i rozrywkowych. Nie brakuje ich także podczas uroczystości kościelnych. Uczestniczyli w zabezpieczeniu wizyty Ojca Świętego Jana Pawła II w Wadowicach i Kalwarii.

Jednostka liczy obecnie 60 członków czynnych i 4 honorowych, a także 27 wspierających. Pierwszym komendantem był Szemik Józef – w okresie międzywojennym, a w okresie powojennym funkcję komendantów pełnili: Michalak Józef, Pilch Ignacy, Zacny Stanisław, Hojny Marian, Rajda Adam, Wandor Ryszard, a obecnie funkcję tę pełni Andrzej Wróbel.

Pierwszym prezesem straży był Franciszek Zacny, następnie przez bardzo długi okres Jan Wandor, a po nim Stanisław Zacny i Stanisław Wróbel. Obecnie funkcję tę pełni Ryszard Wandor.

Obecny (2015–2020) skład Zarządu OSP Nidek: Ryszard Wandor – prezes, Stanisław Wróbel – wiceprezes, Andrzej Wróbel – naczelnik, Mirosław Bogunia – z-ca naczelnika, Miłosz Piwowarczyk – skarbnik, Andrzej Rusin – sekretarz, Artur Gąsienica – Staszeczek i Marcin Kocemba – gospodarz, Leszek Bogunia – członek, Ireneusz Grzywa – członek.

Orkiestra Dęta

Historia działania Młodzieżowej Orkiestry Dętej z Nidku rozpoczęła się w 1924 roku. Założycielem był Franciszek Pawlica, pierwszym kapelmistrzem organista Wojciech Pawlica. Choć zespół składał się zaledwie z 15 osób, to wspaniale uświetniał wszystkie uroczystości państwowe, strażackie i kościelne. Niestety działalność orkiestry przerwała II wojna światowa.

Obecna orkiestra swoje początki zaczerpnęła w Zakładowej Orkiestrze Dętej w Andrychowie w 1987 roku. Po ukończeniu szkółki absolwenci utworzyli Młodzieżową Orkiestrę Dętą przy OSP w Nidku pod kierownictwem Stanisława Niedzieli i Stanisława Zacnego.

Aktualnie orkiestra liczy około 40 członków. Co 3 lata prowadzona jest szkółka młodzieży i po 2–3 latach następuje włączenie szkółki do starszej grupy. Orkiestra cieszy się uznaniem mieszkańców całej gminy oraz wszystkich, którzy kiedykolwiek mieli okazje i przyjemność wysłuchać umiejętności jej członków. Dowodem na to jest wiele cennych nagród zdobytych na prestiżowych imprezach.

Można do nich zaliczyć:

• wyróżnienie na Festiwalu Orkiestr Dętych „Echo Trombity” – 2002 rok,
• III miejsce na Festiwalu Orkiestr Dętych „Echo Trombity” – 2003 rok,
• II miejsce w Przeglądzie Powiatowym – 2004 rok,
• III miejsce na Wojewódzkim XXVII Festiwalu Orkiestr Dętych „Echo Trombity” – 2004 rok,
• Złota Buława – ufundowana przez kapitana Stefana Żuka (byłego kapelmistrza straży granicznej) za najlepsza prezentację i grę w marszu.

Dużym wyróżnieniem dla jej członków był udział w uroczystym koncercie na Placu Świętego Piotra w Rzymie z okazji 25 rocznicy pontyfikatu Ojca Świętego Jana Pawła II.

Górnicy

Historia górnictwa we wsi Nidek sięga lat 50. Przez wszystkie lata msze św. ,,Barbórkowe” odprawiane były bez Górniczego Sztandaru. W 1983 roku powstała inicjatywa ufundowania Sztandaru Górniczego wsi Nidek. Pomysłodawcami byli: Pytel Edward, Michalak Aleksander, Michalak Kazimierz, Jan Stróżak. W 1984 roku została zorganizowana zbiórka pieniężna wśród pracujących i emerytowanych górników wsi Nidek. Sztandar został wykonany w tym samym roku, a poświęcony w dniu 4 grudnia 1984 r. w kościele parafialnym na mszy „Barbórkowej”. Od tej pory Poczet Sztandarowy wraz ze Sztandarem Górniczym uczestniczy we wszystkich ważnych uroczystościach państwowych i kościelnych. Obecnie Sztandar przechowywany jest w gablocie w Domu Strażaka w Nidku.

W 2008 roku z inicjatywy Zbigniewa Wandora i Leszka Kuś, powstał pomysł ufundowania obrazu św. Barbary przez górników. Wykonawcą obrazu jest artysta plastyk-górnik Wiesław Twardowski z Piotrowic. Obraz został poświęcony na mszy „Barbórkowej” w tym samym roku i znajduje się w kościele parafialnym w Nidku.

Podczas marcowego spotkania Komitetu Parafialnego, powstała myśl ufundowania przez parafię lub grupę osób witraża w kościele parafialnym, upamiętniającego kanonizację Ojca Świętego – Jana Pawła II. W krótkim czasie po przedstawieniu parafianom propozycji, z inicjatywy Leszka Kuś zdecydowano o sfinansowaniu tego pomysłu przez górników. W ten sposób chciano zaznaczyć udział górników w religijnym życiu parafii. Witraż św. Jana Pawła II został poświęcony w dniu 9 listopada 2014 r. przez ks. bpa Romana Pindla – Ordynariusza diecezji bielsko-żywieckiej, podczas kanonicznej wizytacji parafii.

Edukacja

W Nidku funkcjonuje Zespół Szkolno-Przedszkolny im. Mikołaja Kopernika.

Historia

Pierwszym nauczycielem mianowanym przez austriackie władze szkolne był Michał Baścik w roku szkolnym 1896/97. Kolejnymi byli: Józef Serwin w 1897/98, Wacław Orlef w 1898/99, Probulska w 1899/1900, Gandek w 1901/04, Kazimierz Józef w 1904/06, Kanarkówna w 1906/08. Od 1908/09 uczyły dwie nauczycielki: Konarkówna, nauczycielka kierująca i Antonina Świątkowa. W roku 1912 kierownikiem dwuklasowej szkoły w Nidku został Kazimierz Łasiński, a dotychczasowa nauczycielka z powodu zamążpójścia opuściła Nidek.

Od kwietnia 1941 do maja 1943 nastąpiła przerwa w nauczaniu dzieci polskich z powodu częściowego wysiedlenia miejscowej ludności. W budynku szkoły otwarto naukę dla osiedleńców. Władze okupacyjne zezwoliły na otwarcie nauki dla dzieci tutejszej gromady, ale tylko w jednej klasie i w budynku wynajętym.

Do klasy pierwszej zgłosiło się 39 dzieci, do drugiej 21, do trzeciej 23, do czwartej 13. Klasyfikacja z końcem roku wykazała, że do klasy drugiej promowano 34, do trzeciej 21. Z ogólnej liczby uczęszczających do klasy trzeciej 12 pozostało jako drugoroczne, zaś 11 promowano do czwartej. 13 dzieci z powodu przekroczenia wieku szkolnego opuściło szkołę.

Obecna działalność

W szkole działa świetlica dla uczniów, stołówka, biblioteka szkolna i spółdzielnia uczniowska. Ponadto koło PCK, Samorząd Uczniowski oraz aktywnie pracujący Komitet Rodzicielski organizujący różnego typu imprezy dla uczniów i rodziców.

Zespół Szkół Samorządowych w Nidku jest spadkobiercą 8-klasowej Szkoły Podstawowej im. Mikołaja Kopernika w Nidku, powstałą w oparciu o jej bazę oraz kadrę. Placówka ma ugruntowaną dobrą opinię w środowisku oraz u władz oświatowych.

Religia

Na terenie wsi działalność duszpasterską prowadzi Kościół rzymskokatolicki (parafia Świętych Apostołów Szymona i Judy Tadeusza).

Gleby

Większość gruntów rolnych znajduje się na kompleksach: pszennym dobrym oraz zbożowo-pastewnym mocnym, które należą do IIIa, IIIb oraz IV klasy bonitacyjnej są one glebami bielicowymi oraz pseudobielicowymi. Użytki zielone należą do kompleksów średnich oraz słabych i bardzo słabych należących do III–VI klasy bonitacyjnej, słabe i bardzo słabe są glebami glejowo-deluwialnymi natomiast średnie brunatno-deluwialnymi. Lasy również znajdują się na glebach brunatno-deluwialnych. Frakcja granulometryczna gleb to less zwykły w całej miąższości profilu za wyjątkami terenów w pobliżu cieków gdzie w niższych warstwach znajduje się również less ilasty.

Hydrologia

Rzeźba terenu jest porozcinana przez cieki wodne takie jak Swornica czy Grodzieczki. Nidek znajduje się prawie w całości w zlewni Wieprzówki z wyjątkiem zachodniej części, która znajduje się w zlewni Soły. Pod powierzchnią znajdują się dwie Jednolite Części Wód Podziemnych nr 158 i 159. Charakteryzują się one dobrym stanem wód oraz kilkoma piętrami wodonośnymi z okresu: czwartorzędu, paleogeńsko-kredowego oraz karbońskiego. Ich charakterystykę wodonośną możemy określić jak porową i porowo-szczelinową.

Geologia

Wierzchnia warstwa utworów czwartorzędowych stworzona jest prawie w całości z utworów lessowych, wyjątek stanowi niewielki fragment rzecznych utworów holoceńskich znajdujących się w dolince Włosienia będącego dopływem Wieprzówki. Na głębokości ścięcia poziomego 500 m p.p.m. występują żwiry z okresu środkowego miocenu (dolny baden). Na głębokości 1000 m p.p.m. znajdują się zarówno żwiry dolnego badenu, jak również łupki górnego karbonu (namuru). Poniżej na głębokości 2000 m p.p.m. położone są warstwy z okresu dolnego karbonu oraz środkowego i górnego dewonu, jak również przypuszczalny uskok odwrócony. 3000 m p.p.m. oraz niżej znajdują się granitoidy oraz skały metamorficzne pochodzące z okresu neoproterozoiku. Miąższość całego profilu charakteryzuje się obecnością północnej granicy fliszu nasuniętego na powierzchni.

Galeria

• 
  Osiemnastowieczny dworek w Nidku
• 
  Zabytkowa plebania w Nidku
• 
  Zabytkowy kościół w Nidku
• 
  Stary cmentarz w Nidku
• 
  Kościół parafialny w Nidku

Linki zewnętrzne

• Strona Nidku
• Strona Diecezji Bielsko-Żywieckiej
• Strona Urzędu Gminy
• Dziedzictwo (ekai.pl)
• Strona parafii w Nidku
• Strona szkoły w Nidku