Nerwiakowłókniakowatość typu 2

choroba genetyczna

Nerwiakowłókniakowatość typu 2 (zespół MISME, ang. neurofibromatosis, type II, NF2, bilateral acoustic neurofibromatosis, BANF, MISME syndrome, multiple inherited schwannomas, meningiomas, and ependymomas) – choroba genetyczna o dziedziczeniu autosomalnym dominującym, przypominająca obrazem klinicznym nerwiakowłókniakowatość typu 1. NF2 spowodowana jest mutacjami w genie NF2 w locus 22q12.2 kodującym neurofibrominę-2, zwaną także merliną.

Niezłośliwy nowotwór mózgu i innych części centralnego systemu nerwowego
neurofibromatosis
Klasyfikacje
ICD-10

D33

Historia

edytuj

Pierwsze doniesienia o nietypowych przypadkach choroby Recklinghausena pojawiły się w latach 20. i 30. XX wieku. W 1933 Gardner i Frazie opisali pięciopokoleniową rodzinę, w której 38 członków miało utratę słuchu z powodu obustronnych nerwiaków, a 15 z nich dodatkowo straciło wzrok[1]. Inne rodziny opisali Worster-Drought i wsp. w 1937[2], Feiling i Ward w 1920[3], Moyes w 1968[4]. Forster-Drought przypomniał w 1937 roku doniesienie Wisharta z 1822 roku, będące prawdopodobnie pierwszym opisem NF2[5]. Opisany pacjent, Michael Blair, zgłosił się do Wisharta, wówczas prezydenta Królewskiego Towarzystwa Chirurgicznego w Edynburgu, z obustronną głuchotą. Od urodzenia miał niezwykły kształt czaszki i wykrytą około 4. miesiąca życia utratę wzroku w prawym oku. W autopsji stwierdzono guzy opony twardej mózgu i „guz wielkości małego orzecha, bardzo twardy, przyczepiony do obu [nerwów przedsionkowych] w miejscu ich wejścia do przewodu słuchowego wewnętrznego”.

W 1986 Seizinger ustalił locus genu na 22 chromosomie[6], Wertelecki i wsp. uściślili locus na 22q11[7]. Dwa typy choroby: Gardnera i Wisharta, wyróżnił Evans w 1992 roku.

Etiologia

edytuj

Choroba spowodowana jest mutacjami w genie NF2 w locus 22q12.2 kodującym białko merlinę. Gen NF2 ma mniejszą długość niż NF1; składa się z 16 konstytutywnych i jednego alternatywnie wycinanego eksonu. Alternatywny splicing owocuje przynajmniej dwiema formami białka o odmiennej ekspresji tkankowej. Funkcja białka polega na pośredniczeniu w interakcjach między środowiskiem zewnętrznym komórki a cytoszkieletem.

Objawy i przebieg

edytuj
 
Oponiak u pacjenta z NF2 widoczny w MRI ze wzmocnieniem kontrastowym w projekcji strzałkowej, obraz T1-zależny
 
Schwannoma nerwu przedsionkowo-ślimakowego zaznaczony żółtą strzałką
 
Preparat sekcyjny mózgowia pacjenta z nerwiakowłókniakowatością typu 2: obustronne schwannoma i oponiak po lewej stronie
 
Mnogie oponiaki rdzenia kręgowego u pacjenta z nerwiakowłókniakowatością typu 2

W obrazie klinicznym NF2 można wyróżnić trzy grupy objawów, obejmujące:

  • zmiany nowotworowe
  • zmiany skórne
  • zmiany oczne.
Guzy nowotworowe

Glejaki nerwu wzrokowego nie występują częściej u pacjentów z NF2, w przeciwieństwie do NF1[9].

  • Neuropatia obwodowa (3%[8]-10-15%[10]), będąca najprawdopodobniej powikłaniem uciskających nerw mnogich guzków przylegających nerwów obwodowych;
  • Obwodowe schwannomata pojedyncze (68%), liczne (10%)[8]
  • Plamy cafe au lait (40%[10]) – wyjątkowo jest ich kilka, są mniejsze niż w NF1, nigdy nie występują zmiany barwnikowe w okolicy dołu pachowego.
Zmiany oczne

Obraz kliniczny NF2 jest odmienny u dzieci i u dorosłych. U pacjentów pediatrycznych najczęściej rozpoznaje się zaćmę (60-80%), schwannoma nerwu przedsionkowego (43%), oponiaki i guzy rdzenia (31%), schwannomata skóry (8%), opadanie stopy spowodowane obwodową neuropatią (3%) i mononeuropatię twarzową (19%).

Klinicznie wyróżniono podtypy choroby:

  • postać umiarkowaną (typ Gardnera) z początkiem około 25. roku życia, dominującymi objawami spowodowanymi VS i słabo wyrażonymi objawami skórnymi, oraz
  • postać ciężką (typ Wisharta) z początkiem przed 25. rokiem życia i VS tylko u połowy chorych; zwykle przebiega szybko i wiąże się z wczesnym zgonem.

Rozpoznanie

edytuj

Opracowano kryteria rozpoznania NF2 (NIH Consensus)[12][13]. Pacjent może mieć postawione kliniczne rozpoznanie NF2, jeśli spełnia następujące kryteria:

  1. Obustronne schwannoma nerwu przedsionkowego potwierdzone histopatologicznie lub widoczne w MRI ze wzmocnieniem kontrastowym, lub
  2. Krewny I° z rozpoznaniem NF2 i
    1. Jednostronny guz schwannoma nerwu przedsionkowego lub
    2. Meningioma albo glioma albo schwannoma albo podtorebkowe zmętnienie soczewki albo zwapnienia śródmózgowe lub
    3. Jednostronny schwannoma nerwu przedsionkowego i przynajmniej dwa z wymienionych:
      1. meningioma
      2. glioma
      3. schwannoma
      4. podtorebkowe zmętnienie soczewki
      5. zwapnienia śródmózgowe, lub
    4. Dwa lub więcej meningioma, i przynajmniej jedno z wymienionych:
      1. glioma
      2. schwannoma
      3. podtorebkowe zmętnienie soczewki
      4. zwapnienia śródmózgowe.

Leczenie i opieka nad pacjentami

edytuj

Pacjenci z rozpoznaną NF2 powinni być objęci specjalistyczną opieką lekarską w referencyjnych ośrodkach. Panel badań oferowanych tym pacjentom powinien obejmować:

  • ocenę dermatologiczną z dokumentacją zmian
  • ukierunkowane badanie okulistyczne
  • pełną ocenę neurologiczną
  • badanie laryngologiczne z obiektywną oceną słuchu
  • MRI mózgowia i rdzenia ze wzmocnieniem kontrastowym.

Badania powinny być powtarzane co roku i częściej w przypadku nowych dolegliwości.

Weryfikacja rozpoznania możliwa jest przy użyciu technik molekularnych wykrywających mutacje w genie NF2.

Subkliniczne zmiany oczne pojawiają się stosunkowo wcześnie, stąd niektóre ośrodki zalecają podjęcie monitorowania okulistycznego już około 10. roku życia.

Klasyfikacja ICD10

edytuj
kod ICD10 nazwa choroby
ICD-10: D33 Niezłośliwy nowotwór mózgu i innych części centralnego systemu nerwowego
ICD-10: D33.0 Mózg, nadnamiotowe
ICD-10: D33.1 Mózg, podnamiotowe
ICD-10: D33.2 Mózg, nieokreślony
ICD-10: D33.3 Nerwy czaszkowe
ICD-10: D33.4 Rdzeń kręgowy
ICD-10: D33.7 Inne określone części centralnego systemu nerwowego
ICD-10: D33.9 Centralny system nerwowy, nieokreślony

Przypisy

edytuj
  1. Gardner WJ, Frazier CH. Hereditary bilateral acoustic tumors. „J Hered”. 22, s. 7-8, 1933. 
  2. Worster-Drought C, Dickson WEC, McMenemey WH. Multiple meningeal and perineural tumors with analogous changes in the glia and ependyma (neurofibroblastomatosis). „Brain”. 60, s. 85-117, 1937. 
  3. Feiling A, Ward E. A familial form of acoustic tumour. „Brit Med J”. 1, s. 496-497, 1920. 
  4. Moyes PD. Familial bilateral acoustic neuroma affecting 14 members from four generations. „J Neurosurg”. 29, s. 78-82, 1968. PMID: 5674095. 
  5. Wishart JH. Case of tumours in the skull, dura mater, and brain. „Edinburgh Med Surg J”. 18, s. 393-397, 1822. 
  6. Seizinger BR, Rouleau G, Ozelius LJ, Lane AH, St George-Hyslop P, Huson S, Gusella JF, Martuza RL. Common pathogenetic mechanism for three tumor types in bilateral acoustic neurofibromatosis. „Science”. 236, s. 317-319, 1987. PMID: 3105060. 
  7. Wertelecki W, Rouleau GA, Superneau DW, Forehand LW, Williams JP, Haines JL, Gusella JF. Neurofibromatosis 2: clinical and DNA linkage studies of a large kindred. „New England Journal of Medicine”. 319, s. 278-283, 1988. PMID: 3134615. 
  8. a b c d e f Phakomatoses. W: Huson SM, Korf B: Emery's and Rimoin's Principles and Practice of Medical Genetics. T. vol. III. Londyn: Churchill-Livingstone, 2002, s. 3162-3202. ISBN 0-443-06434-2.
  9. Evans DGR, Baser ME, O’Reilly B, et al. Management of the patient and family with neurofi bromatosis 2: a consensus conference statement. Br J Neurosurg 2005; 19: 5–12.
  10. a b Ferner RE. Neurofibromatosis 1 and neurofibromatosis 2: a twenty first century perspective. „Lancet Neurol”. 6. 4, s. 340-51, 2007. DOI: 10.1016/S1474-4422(07)70075-3. PMID: 17362838. 
  11. Bosch MM, Wichmann WW, Boltshauser E, Landau K. Optic nerve sheath meningiomas in patients with neurofibromatosis type 2. „Arch Ophthalmol”. 124. 3, s. 379-85, 2006. PMID: 16534058. 
  12. National Institutes of Health Consensus Development Conference Statement on Neurofibromatosis. „Arch Neurol”. 45, s. 575-579, 1987. PMID: 3128965. 
  13. Evans DGR, Huson SM, Donnai D, Neary W, Blair V, Newton V, Strachan T, Harris R. A genetic study of type 2 neurofibromatosis in the United Kingdom. II. Guidelines for genetic counselling. „J Med Genet”. 29, s. 847-852, 1992. PMID: 1479599. 

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj