Mały Gerlach
Mały Gerlach, Mały Gierlach (słow. Kotlový štít, dawniej Malý Gerlach, niem. Kleine Gerlsdorfer Spitze, węg. Kis-Gerlachfalvi-csúcs[1], 2601 m n.p.m.) – szczyt w masywie Gerlacha (Gerlachovský štít, 2655 m) w Tatrach Wysokich, kończący jego grań biegnącą od Zadniego Gerlacha (Zadný Gerlach, 2616 m) w grani głównej.
 Widok z Doliny Wielickiej | |
| Państwo | |
|---|---|
| Położenie | |
| Pasmo | |
| Wysokość |
2601 m n.p.m. |
| Pierwsze wejście |
lata 60. XIX wieku |
Położenie na mapie Karpat  | |
Położenie na mapie Tatr  | |
 49°09′42″N 20°08′09″E/49,161667 20,135833
| |
Topografia
edytujPomiędzy głównym wierzchołkiem masywu Gerlacha a Małym Gerlachem znajduje się kilka podrzędnych obiektów:
- Wyżnie Gerlachowskie Wrótka (Batizovská priehyba),
- Pośredni Gerlach (Gerlachovská veža),
- Pośrednie Gerlachowskie Wrótka (Gerlachovská priehyba),
- Gerlachowska Czuba (Gerlachovský zub),
- Niżnie Gerlachowskie Wrótka (Štrbina za Kotlovým štítom).
Mały Gerlach jest szczytem zwornikowym, od jego wierzchołka odchodzą dwie granie, które okalają Gerlachowski Kocioł (Gerlachovský kotol).
Głównym ramieniem jest grań południowo-wschodnia, znajdują się w niej kolejno następujące obiekty:
- Lawiniasta Przełączka (Lavínová lávka) – opada z niej znany z wypadków Żleb Karczmarza (Krčmárov žľab),
- Ponad Kocioł Turnia (Čertova veža),
- Przełączka nad Kotłem (Sedielko nad Kotlom) – przechodzi przez nią zwykła droga na Gerlach (od Wielickiej Próby),
- Ponad Próbę Turnie (Čertove zuby) – trzy urwiste turnie, przedzielone dwoma przełączkami:
- Zadnia Ponad Próbę Turnia (Zadný Čertov zub),
- Zadnia Ponad Próbę Szczerbina (Zadná Čertova štrbina),
- Pośrednia Ponad Próbę Turnia (Prostredný Čertov zub),
- Pośrednia Ponad Próbę Szczerbina (Prostredná Čertova štrbina),
- Skrajna Ponad Próbę Turnia (Predný Čertov zub),
- Skrajna Ponad Próbę Szczerbina (Predná Čertova štrbina),
- Ponad Ogród Turnia (Kvetnicová veža, 2433 m),
- Ponad Staw Przełączka,
- Ponad Staw Turnia,
- Gerlachowski Grzebień (Gerlachovský hrebeň).
Bocznym ramieniem jest grań południowo-zachodnia, w której wznoszą się:
- Przełączka pod Małym Gerlachem (Štrbina pod Kotlovým štítom) – płytkie siodełko, przez które prowadzi zwykła droga na Gerlach,
- Urbanowe Turnie (Dromedárov chrbát) – grupa pięciu wybitnych turni; między dwoma najbardziej wysuniętymi na południe (Urbanową Turnią V i IV) znajduje się Urbanowa Przełęcz (Urbanovo sedlo),
- Urbanowa Szczerbina (Dromedárova štrbina),
- Urbanowa Czuba (Dromedárov hrb, 2367 m),
- Urbanowa Kopka (Urbanova kôpka).
Mały Gerlach góruje nad dolinami:
- od zachodu nad Doliną Batyżowiecką (Batizovská dolina),
- od południowego wschodu nad Gerlachowskim Kotłem (Gerlachovský kotol), górnym piętrem Doliny Stos (Hromadná dolina),
- od wschodu nad Doliną Wielicką (Velická dolina). Jego stoki opadają do Żlebu Karczmarza i jego odnogi.
Historia
edytujPierwszego znanego wejścia na Mały Gerlach dokonał pod koniec lat 60. XIX wieku spiskoniemiecki przewodnik Martin Spitzkopf z towarzyszem. Wcześniej mogli tu być myśliwi polujący na kozice. Zimą na szczyt weszli jako pierwsi Josef Bethlenfalvy, Z. Bilek i Alfréd Grósz 19 marca 1928 r.
Nazewnictwo
edytujPolska nazwa odnosi się do masywu Gerlacha (Mały Gerlach jest najniższym szczytem w tym masywie), natomiast nazwa słowacka Kotlový štít pochodzi od Kotła Gerlachowskiego. Nazwa Kotłowy Szczyt (spolszczona wersja dzisiejszej słowackiej) była dawniej używana w odniesieniu do najwyższego szczytu masywu Gerlacha. Oboczną formą nazwy szczytu jest Mały Gierlach, utworzona na podstawie nazwy Gierlach (zob. wyjaśnienie w haśle Gerlach).
Przypisy
edytuj- ↑ Zofia Radwańska-Paryska, Witold Henryk Paryski: Wielka encyklopedia tatrzańska. Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2004. ISBN 83-7104-009-1.
Bibliografia
edytuj- Józef Nyka: Tatry słowackie. Przewodnik. Wyd. II. Latchorzew: Trawers, 1998. ISBN 83-901580-8-6.
- Tatry Wysokie słowackie i polskie. Mapa turystyczna 1:25 000. Warszawa: Wyd. Kartograficzne Polkart Anna Siwicka, 2005/06. ISBN 83-87873-26-8.
- Witold Henryk Paryski: Tatry Wysokie. Przewodnik taternicki. Część XII. Wschodnia Batyżowiecka Przełęcz – Litworowa Przełęcz. Warszawa: Sport i Turystyka, 1965, s. 114–124.
- Grzegorz Barczyk, Ryszard Jakubowski (red.), Adam Piechowski, Grażyna Żurawska: Bedeker tatrzański. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000. ISBN 83-01-13184-5.