Ludwik Witkowski
Ludwik Bonifacy Witkowski pseud.: Kosa, Pocisk, Michał vel Ludwik Wiertek vel Jan Konstanty Kobudziński vel Michał Gładysz, (ur. 5 czerwca 1914 w Niwce, obecnie dzielnicy Sosnowca, zm. 23 lutego 2004 w Warszawie) – polski bankowiec i wojskowy, oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych i Armii Krajowej, kapitan dyplomowany artylerii służby stałej, cichociemny, uczestnik kampanii wrześniowej i Powstania Warszawskiego. Kawaler Orderu Virtuti Militari. Znajomość języków: niemiecki, angielski[1]. Zwykły Znak Spadochronowy nr 0114, Bojowy Znak Spadochronowy nr 1573[2][3].
.jpg) Ludwik Witkowski (ze zbiorów NAC) | |
 kapitan
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1937–1948 |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki |
31 Pułk Artylerii Lekkiej |
| Stanowiska |
dowódca plutonu, dowódca baterii, oficer zwiadowczy, dowódca oddziału dyspozycyjnego, dowódca oddziału Kedywu, zastępca komendanta Kedywu Okręgu, dowódca oddziału Osłony Kwatery KG Okręgu |
| Główne wojny i bitwy | |
| Późniejsza praca |
kierownik referatu w banku, naczelnik wydziału, starszy kontroler rachunkowy |
| Odznaczenia | |
   
| |
Życiorys
edytujMłodość i wykształcenie
edytujUrodził się w rodzinie Ludwika, urzędnika pocztowego, i Anny z Naszydłowskich. Był młodszym bratem Henryka (1912–1982) ps. Boruta, porucznika Kedywu, który w Powstaniu Warszawskim walczył w jego oddziale. Od 1919 w Warszawie, w 1927 ukończył tam szkołę powszechną. W związku ze śmiercią ojca (1926), po ukończeniu szkoły wyjechał do stryja do Sosnowca[3].
Po uzyskaniu świadectwa dojrzałości w Sosnowcu, od września 1934 słuchacz kursu unitarnego Szkoły Podchorążych Piechoty w Różanie, od kwietnia 1935 przydzielony do 31 Pułku Artylerii Lekkiej. Od 16 lipca1935 w Szkole Podchorążych Artylerii w Toruniu.Po jej ukończeniu 11 listopada 1937 awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od 1 października 1937 i 66. lokatą w korpusie oficerów artylerii[4]. Przydzielony jako dowódca plutonu, później dowódca baterii 10 pułku artylerii ciężkiej w Przemyślu[3].
Kampania wrześniowa
edytujW kampanii wrześniowej 1939 do 21 września jako oficer zwiadowczy XXIV Dywizjonu Artylerii Ciężkiej 24 Dywizji Piechoty. Wraz z dywizjonem dotarł do Lasów Janowskich oraz Żydaczewa pod Lwowem, następnie powrócił do Przemyśla. Dwukrotnie zatrzymywany i aresztowany przy próbach przekroczenia granicy polsko-węgierskiej. 28 października przekroczył granicę, internowany w Miszkolcu (Węgry). 18 grudnia dotarł do Francji, gdzie w koszarach Besieres wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych. Przydzielony jako instruktor w szkole podoficerskiej w Camp de Coëtquidan. Po upadku Francji ewakuowany z La Rochelle węglowcem brytyjskim, 25 czerwca 1940 dotarł do Liverpoolu (Wielka Brytania). Przydzielony do I dywizjonu 1 Pułku Artylerii Ciężkiej w Dundee[3].
Służba w kraju
edytujZgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji na kursach specjalnych dla kandydatów na cichociemnych, m.in. na kursie dywersyjno – strzeleckim (STS 25, Garramour), podstaw wywiadu (STS 31, Bealieu), spadochronowym (STS 51, Ringway), walki konspiracyjnej, odprawowym (STS 43, Audley End). Zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 29 listopada 1942 w Audley End przez szefa Oddziału VI (specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza. Awansowany na stopień porucznika, ze starszeństwem od 20 marca 1941[3].
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 20/21 lutego 1943 (ekipa skoczków nr: XXIII), w sezonie operacyjnym „Intonacja”, w operacji lotniczej „File” dowodzonej przez por. naw. Karola Gębika, na placówkę odbiorczą „Słoń” w pobliżu wsi Kotlice ok. 20 km od Chęcin oraz Borszowice, ok. 12 km od Pińczowa. Skok z samolotu Halifax DT-726 „H” (138 dywizjon RAF, załoga: pilot – F/O Jan Miszewski, pilot – F/O Stanisław Machej / nawigator – F/O Karol Gębik / i in.). Razem z nim skoczyli: por. Walery Krokay ps. Siwy, por. Ryszard Nuszkiewicz ps. Powolny, ppor. Witold Pic ps. Cholewa. Skakał razem z radiostacją, na skutek bardzo silnego wiatru, doznał obrażeń, będąc ciągniętym przez spadochron po ziemi. Skoczkowie przerzucili 192 tys. dolarów w banknotach na potrzeby AK (tylko tyle miał kwatermistrz VI Oddziału w kasie, a mjr Perkins nie mógł wypłacić większej gotówki z banku w sobotę). Zrzucono także sześć zasobników oraz dwa bagażniki. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy po locie trwającym 12 godzin 37 minut[5].
Po aklimatyzacji do realiów okupacyjnych w Warszawie przydzielony do Kedywu Okręgu Śląsk AK, ale przydział nie został zrealizowany. Po wyleczeniu obrażeń doznanych podczas skoku i z choroby (dyzenteria) przydzielony do Kedywu Okręgu Warszawa AK. Od lipca 1943 dowódca oddziału dyspozycyjnego tzw. Batalionu Saperów Praskich kpt. Józefa Pszennego „Chwackiego”. Od 1 sierpnia dowódca własnego oddziału dyspozycyjnego „Kosy”, utworzonego po wydzieleniu czterech sekcji z dyspozycyjnego patrolu minerskiego,, od maja 1944 pod nazwą Oddział Dyspozycyjny „B” (błędnie określany jako „Kolegium B”). Oddział liczył 63 żołnierzy, w tym: 2 oficerów, 6 podchorążych, 13 podoficerów oraz 33 szeregowców, a także pięć osób patrolu sanitarnego i czterech gońców. Podstawowym zadaniem Oddziału była ochrona komendanta Okręgu Warszawa AK płk. Antoniego Chruściela ps. Monter. Współdziałał z oddziałem „Skryty” cichociemnego por. Józefa Czumy ps. Skryty[3].
Od listopada także jako zastępca komendanta Kedywu okręgu, ego zastępcą oraz dowódcą patrolu w oddziale dyspozycyjnym był od lutego 1943 jego starszy brat, Henryk Witkowski ps. Boruta. Do 31 lipca 1944, oddział „Kosy” przeprowadził kilkadziesiąt brawurowych akcji bojowych, w tym m.in.:
- opanowanie (w sile około 70 żołnierzy) stacji kolejowej Skruda i zdobycie broni z zatrzymanego pociągu transportowego (11/12 września 1943 roku)
- akcja na pociąg towarowy koło Choszczówki (27/28 września)
- opanowanie stacji Dębe Wielkie i zatrzymanie pociągu towarowego (4/5 października)
- atak na niemiecki samochód policyjny przeprowadzający łapanki uliczne przy ul. Świętokrzyskiej w Warszawie (22 października, zabito 2 Niemców, 4 raniono). Tego samego dnia w tym samym miejscu zaatakowano 4 samochody z żandarmami
- wiele akcji likwidacyjnych.
Od 26 lipca 1944 dowódca Oddziału Osłony Kwatery Głównej Komendy Okręgu Warszawa AK[3].
Powstanie warszawskie
edytujW Powstaniu Warszawskim 26 lipca 1944, wykonując rozkaz koncentracji, zgrupował dowodzone przez siebie plutony w budynkach przy ul. Jasnej 20, Szpitalnej 12 oraz narożnym budynku u zbiegu ulic Sienkiewicza i Marszałkowskiej (obecnie siedziba oddziału PKO BP). 1 sierpnia 1944 pół godziny przed godz. 17 jeden z plutonów zaatakował Hotel Victoria (ul. Jasna 22), który został zdobyty po ciężkiej walce. W ataku uczestniczyli także żołnierze cichociemnego mjr Bolesława Kontryma ps. Żmudzin. W zdobytym budynku ulokował się sztab Okręgu z Antonim Chruścielem „Monterem” na czele. Później sztab przeniesiono do gmachu PKO oraz kina „Palladium”[3].
8 i 20 sierpnia uczestnik ataków na budynek PAST-y, komendę policji, kościół św. Krzyża i Hale Mirowskie. 15 września 1944 odznaczony Krzyżem Walecznych po raz pierwszy, 17 września 1944 awansowany na stopień kapitana. Po kapitulacji powstania w niewoli niemieckiej, w obozie w Lamsdorf i Oflagu VII A Murnau, 29 kwietnia 1945 roku uwolniony przez wojska amerykańskie[3].
Po wojnie
edytuj29 czerwca 1945 zameldował się w Oddziale VI (Specjalnym) Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie. W 1946 roku ukończył VI kurs Wyższej Szkoły Wojennej na obczyźnie, uzyskując tytuł oficera dyplomowanego. Do września 1946 służył w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie i kolejne 2 lata w Polskim Korpusie Przysposobienia i Rozmieszczenia[3].
Pod koniec 1948 powrócił do Polski, inwigilowany przez Urząd Bezpieczeństwa i Służbę Bezpieczeństwa. Od lutego 1949 do lipca 1952 pracował jako: kierownik referatu Departamentu Zagranicznego Narodowego Banku Polskiego. W 1952 zwolniony wskutek represji, od grudnia 1952 do marca 1957 naczelnik Wydziału Importu Centralnego Zarządu Zaopatrzenia Przemysłu Ciężkiego. Przywrócony do pracy w NBP w 1957, pracował jako starszy kontroler rachunkowy w Departamencie Zagranicznym NBP, następnie jako naczelnik wydziału Departamentu Informatyki NBP. W 1978 roku przeszedł na emeryturę[3].
Zmarł 23 lutego 2004 w wieku 89 lat. Został pochowany na cmentarzu w Marysinie Wawerskim[6].
Życie prywatne
edytujW 1952 ożenił się z Krystyną Kruszewską (ur. 1924), z którą miał dwoje dzieci: Joannę (ur. 1954) i Michała (ur. 1956).
W kulturze
edytujWspólnie z bratem Henrykiem napisał książkę pt. Kedywiacy (Warszawa, 1973, Instytut Wydawniczy „Pax”). Wystąpił w filmie dokumentalnym Cichociemni z 1989 roku (scenariusz i reżyseria Marek Widarski; wystąpili w nim również: Stefan Bałuk, Bronisław Czepczak vel Górecki, Stefan Ignaszak, Stanisław Jankowski, Wacław Kopisto, Tomasz Kostuch i Józef Nowacki)[7].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari
- Krzyż Walecznych – 15 września 1944
- Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami
- Krzyż Armii Krajowej
- Zwykły Znak Spadochronowy nr 0114
- Bojowy Znak Spadochronowy nr 1573
Przypisy
edytuj- ↑ Cichociemni - rekrutacja [online], Cichociemni elita dywersji [dostęp 2024-01-28] (pol.).
- ↑ Cichociemni - nazwa, przysięga, znak [online], Cichociemni elita dywersji [dostęp 2024-01-28] (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i j k Teka personalna, 1942–1970, s. 3-35 (pol.), w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0316.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 200.
- ↑ Kajetan Bieniecki, Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Kraków: Arcana, 1994, s. 60-62, ISBN 83-86225-10-6 (pol.).
- ↑ Ludwik Witkowski - Cichociemny » Cichociemni elita dywersji [online], Cichociemni elita dywersji [dostęp 2023-04-01] (pol.).
- ↑ Cichociemni. filmpolski.pl. [dostęp 2014-01-15].
Bibliografia
edytuj- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
- Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. 2. Rzeszów: Wydawnictwo „Abres”, 1996, s. 196–198. ISBN 83-902499-5-2.
- Jędrzej Tucholski: Cichociemni. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1984, s. 436. ISBN 83-211-0537-8.
- Jędrzej Tucholski: Cichociemni 1941–1945 – Sylwetki spadochroniarzy. Wojskowy Instytut Historyczny, 1984, s. 135–136.
- Profil Ludwika Witkowskiego na stronie 1944.pl. [dostęp 2014-02-20].