Lista terytoriów Rzeszy
lista w projekcie Wikimedia
Lista terytoriów Świętego Cesarstwa Rzymskiego zawiera terytoria, które należały do Rzeszy albo były z nią związane.
Uwagi
edytuj- Często problemem może być odróżnienie historii rodu panującego od historii państwa, w szczególności w przypadku tożsamości nazw.
- Trudności mogą wynikać z takich samych nazw dla wolnych miast Rzeszy i księstw, do których miasta nie należały (w języku niemieckim do określenia księstw stosuje się formę rzeczownikową, a nie przymiotnikową, np. Herzogtum Breslau – księstwo wrocławskie).
- Wiele z tych terytoriów zmieniało w ciągu wieków swój obszar i znaczenie (w szczególności Prusy, Węgry, Bawaria, Saksonia).
- Język polski dwie formy państwowe określa jako „księstwo”, a mianowicie „Fürstentum” (księstwo) i „Herzogtum” (księstwo udzielne), odpowiednia forma określona jest literą po słowie „księstwo”.
- Lista zawiera nazwę terytorium, w nawiasie jego formę prawną, a jeśli teren nie leży na obszarze obecnych Niemiec, także jego przynależność państwową.
- W wyniku sekularyzacji i mediatyzacji w latach 1801-1810, oraz później, wiele drobnych państewek na terenie Cesarstwa utraciło niepodległość i zostało włączonych do większych państw niemieckich, z których najbardziej skorzystały królestwa Prus, Bawarii i Wirtembergii oraz wielkie księstwo Badenii.
Księstwa Rzeszy
edytujTerytoriami bezpośrednio podległymi cesarzowi, rządzili książęta Rzeszy. „Państewka” przez nich rządzone to
- królestwa (Królestwo Czech, od 1701 także Królestwo Prus),
- elektoraty,
- arcyksięstwa,
- księstwa (Fürstentum),
- księstwa (Herzogtum),
- marchie,
- hrabstwa,
- palatynaty,
- landgrafostwa,
„Udzielne” w Rzeszy były też m.in. terytoria kościelne podległe świeckiej władzy zwierzchników kościelnych (niem. Reichsstift). Były to:
- księstwa arcybiskupie (Erzstift),
- księstwa biskupie (Hochstift),
- prałactwa Rzeszy (Reichsprälaturen), w tym:
- opactwa Rzeszy (Reichabtei)
- probostwa książęce (Fürstpropst).
Odrębną grupę samodzielnych podmiotów stanowiły:
- wolne miasta Rzeszy
- kantony Szwajcarii
A
edytuj- Aach (państwo)
- Aalen (wolne miasto Rzeszy)
- Aalst (hrabstwo), B
- Aarberg (hrabstwo)
- Abensberg (hrabstwo)
- Akwizgran (wolne miasto Rzeszy)
- Alzacja (hrabstwo ziemskie), F
- Altena (hrabstwo)
- Andechs (hrabstwo)
- Anhalt (hrabstwo, księstwo F)
- Anhalt-Aschersleben (hrabstwo, księstwo F)
- Anhalt-Bernburg (hrabstwo, księstwo (F), księstwo H)
- Anhalt-Dessau (hrabstwo, księstwo (F), księstwo H)
- Anhalt-Köthen (księstwo (F), księstwo (H)
- Anhalt-Zerbst (księstwo F)
- Anholt (państwo)
- Ansbach (marchia, księstwo F)
- Appenzell (kanton, CH)
- Arenberg (państwo, hrabstwo, księstwo H)
- Arnsberg (hrabstwo)
- Artois (hrabstwo), F
- Augsburg (biskupstwo)
- Augsburg (wolne miasto Rzeszy)
- Austriacka (marchia, arcyksięstwo), A, CZ
B
edytuj- Baden-Baden (marchia, wielkie księstwo H)
- Baden-Durlach (margrabstwo)
- Badeńskie (hrabstwo), CH
- Bamberskie (biskupstwo)
- Bar (hrabstwo, księstwo H), F
- Bawarskie (Baiern) (księstwo H), D, A
- Bawaria-Ingolstadt (księstwo H)
- Bawaria-Landshut (księstwo H)
- Bawaria-Monachium (księstwo H)
- Bayreuth (marchia, księstwo F)
- Bazylea (wolne miasto Rzeszy), CH
- Bazylejskie (biskupstwo, biskupstwo książęce), CH
- Bentheim (hrabstwo)
- Berchtesgaden (probostwo książęce)
- księstwo Bergu (hrabstwo, księstwo (H), wielkie księstwo H)
- Berno (wolne miasto Rzeszy), CH
- Biberach (wolne miasto Rzeszy)
- Biel (miejscowość dołączona), CH
- Bitburg (probostwo)
- Blankenburg (hrabstwo, księstwo Rzeszy F)
- Brabancja (Gauhrabstwo, hrabstwo ziemskie, księstwo H), NL, B
- marchia Brandenburska, Brandenburgia-Prusy (marchia, elektorat)
- Brunszwickie (księstwo H)
- Brunszwicko-Cellskie (księstwo F)
- Brunszwik-Lüneburg (księstwo (F), księstwo H)
- Brunszwicko-Wolfenbüttelskie (księstwo (F), księstwo H)
- księstwo Bremy (arcybiskupstwo, księstwo H)
- Brema (wolne miasto Rzeszy)
- Księstwo Breńskie
- księstwo brzeskie (księstwo F), PL
- Brixen (biskupstwo), I
- Buchau (Reichsstift), D
- Burgau (marchia)
- Burgundzkie (królestwo, księstwo (H), wolne hrabstwo, Palatynat), F, CH, B, L, NL
- Bytomskie (Mniejsze państwo stanowe), PL
C
edytuj- Cambrai (biskupstwo, biskupstwo), F
- Cambrai (wolne miasto Rzeszy), F
- Castell (hrabstwo)
- Ziemia chełmińska (kraina), PL
- Chiemsee (biskupstwo)
- Churskie (biskupstwo), CH
- Coburskie (księstwo F)
- Corvey (opactwo Rzeszy, biskupstwo książęce)
- Czechy (księstwo (H), królestwo), CZ
D
edytuj- Dagstuhl (państwo)
- Daun (Urząd)
- Delmenhorst (hrabstwo)
- Diepholz (hrabstwo)
- Diez (hrabstwo)
- Dinkelsbühl (wolne miasto Rzeszy)
- Disentis (opactwo Rzeszy), CH
- Dithmarschen (Republika chłopska)
- Dolna Austria (kraj), A
- Dolna Bawaria (księstwo H)
- Dolnołużycka (marchia)
- Dolnośląskie (księstwo H)
- Donauwörth (wolne miasto Rzeszy)
- Dortmund (wolne miasto Rzeszy)
- Duisburg (wolne miasto Rzeszy)
- Drenthe (hrabstwo), NL
E
edytuj- Echternach (opactwo Rzeszy), L, D
- Egerland (kraj Rzeszy), CZ
- Eichstätckie (biskupstwo)
- Einsiedeln (opactwo Rzeszy), CH
- Elchingen (opactwo Rzeszy, Reichsstift)
- Ellwangen (Fürstpropstei)
- Engelberg (opactwo), CH
- Eppstein (państwo)
- Erbach (państwo, hrabstwo)
- Erfurt (wolne miasto Rzeszy)
- Warmińskie (biskupstwo, biskupstwo książęce), PL, R
- Essen (opactwo Rzeszy, opactwo uksiężone)
- Esslingen (wolne miasto Rzeszy)
F
edytuj- Flandria (hrabstwo), B, F, NL
- Frankońskie (księstwo H)
- Frankfurt (wolne miasto Rzeszy)
- Freiburg im Uechtland (wolne miasto Rzeszy), CH
- Fryzyńskie (biskupstwo)
- Friedberg (Hessen) (wolne miasto Rzeszy)
- Fryburskie (hrabstwo)
- Fryzja (kraj, kraina)
- Fryzja Wschodnia (hrabstwo Rzeszy, księstwo F)
- Fulda (opactwo, opactwo Rzeszy, biskupstwo)
- Fürstenberg (księstwo F)
G
edytuj- Gandersheim (uksiężone opactwo)
- Geldria (hrabstwo, księstwo H), D, NL
- Gdańsk (Miasto), PL
- Genewskie (hrabstwo), CH, F
- Genewskie (biskupstwo), CH, F
- Genewa (Miasto), CH
- Gimborn, hrabstwo
- Glarus (), CH
- księstwo głogowskie (księstwo (F), księstwo H), PL
- Gorycji (hrabstwo, uksiężone hrabstwo), I, SLO
- Goslar (wolne miasto Rzeszy)
- Górnoalzackie (hrabstwo ziemskie), F
- Górna Bawaria (księstwo H)
- Górnoaustriackie (arcyksięstwo), A
- Górnołużyckie (marchia)
- Górny Palatynat (Palatynat)
- Górnośląskie (księstwo H), PL
- Gryzonia, CH
- Greyerz (hrabstwo), CH
H
edytuj- Hadeln (kraj)
- Haguenau (wolne miasto Rzeszy), F
- Halberstadzkie (biskupstwo, księstwo F)
- Hamburg (wolne miasto Rzeszy)
- Hanau-Lichtenberg (hrabstwo), D, F
- Hanau-Münzenberg (hrabstwo)
- Hanowerskie (księstwo (F), księstwo (H), elektorat)
- Harlinger Land (kraj)
- Hatzfeld (państwo)
- Heilbronn (wolne miasto Rzeszy)
- Heiligenberg (hrabstwo, hrabstwo ziemskie)
- Henneberg (hrabstwo)
- Hennegau (hrabstwo), F, B
- Herford (wolne miasto Rzeszy)
- Hersfeld (opactwo Rzeszy, księstwo F)
- Heskie (hrabstwo ziemskie, elektorat)
- Hesja-Darmstadt (hrabstwo ziemskie)
- Hesja-Homburg (hrabstwo ziemskie)
- Hesja-Kassel (hrabstwo ziemskie)
- Hesja-Marburg (hrabstwo ziemskie)
- Hesja-Rheinfels (hrabstwo ziemskie)
- Hildesheimskie (biskupstwo)
- Hohenberg (hrabstwo)
- Hohenlohe (hrabstwo, księstwo F)
- Hohenwaldeck (hrabstwo)
- Hohenzollern-Hechingen (księstwo F)
- Hohenzollern-Sigmaringen (księstwo F)
- Hohnstein (hrabstwo)
- Holland (hrabstwo), NL
- Holsztyn (hrabstwo, księstwo H od 1474)
- Hoya (hrabstwo)
I
edytujJ
edytuj- księstwo jaworskie (księstwo F), PL
- Jever (państwo)
- księstwo Jülich (hrabstwo, marchia, księstwo H) – Jülich-Kleve-Berg
K
edytuj- Kamieńskie (biskupstwo, księstwo F), PL
- księstwo karniowskie (księstwo H), CZ
- Karyntia (księstwo H), A, SLO
- Katzenelnbogen (hrabstwo)
- Kaufbeuren (wolne miasto Rzeszy)
- Kehdingen (kraj)
- Kempten (uksiężone opactwo)
- Kempten (Allgäu) (wolne miasto Rzeszy)
- księstwo Kleve (hrabstwo, księstwo H)
- Kłodzkie (hrabstwo), PL
- Kniphausen (państwo)
- Kolonia (wolne miasto Rzeszy)
- Elektorat Kolonii (biskupstwo/elektorat)
- Konstanckie (biskupstwo), D, CH
- Kraina (księstwo H), SLO
- Kwedlinburg (opactwo)
- Kyburg (hrabstwo), CH
L
edytuj- Landsberg (marchia, księstwo F)
- Landskron, Rycerstwo Rzeszy
- Lauenburskie (księstwo H)
- Lozańskie (biskupstwo), CH
- Leiningen (hrabstwo, księstwo F)
- Leodium (biskupstwo), B
- Leuchtenberg (hrabstwo ziemskie)
- Leutkirch (wolne miasto Rzeszy)
- Lichtenberg (państwo, hrabstwo), F
- Liechtenstein (księstwo F), FL
- Księstwo legnickie (księstwo F), PL
- Limburskie (księstwo H), B, NL
- Lindau (Klasztor Rzeszy, opactwo Rzeszy)
- Lindau (wolne miasto Rzeszy)
- Hrabstwo Lingen (hrabstwo)
- Lippe (hrabstwo, księstwo F)
- Lorsch (opactwo Rzeszy)
- Lotaryńskie (księstwo H), F
- Lubeskie (biskupstwo, księstwo F)
- Lubeka (wolne miasto Rzeszy)
- Lüneburg (księstwo F)
- Lucerna (Klasztor, Miasto, miejscowość skonfederowana), CH
- Luksemburg (hrabstwo, księstwo H), L, D, B
M
edytuj- Maden hrabstwo
- Arcybiskupstwo magdeburskie, księstwo H)
- Manderscheid (Urząd, państwo, hrabstwo)
- Mansfeld (hrabstwo)
- Mark (hrabstwo)
- Meklemburskie (księstwo (F), księstwo H)
- Mecklembursko-Swarzyńskie (księstwo H)
- Mecklembursko-Strzeleckie (księstwo H)
- Memmingen (wolne miasto Rzeszy)
- Merseburskie (biskupstwo, księstwo H)
- Metz (biskupstwo, biskupstwo książęce), F
- Metz (wolne miasto Rzeszy), F
- Milickie (państwo stanowe), PL
- Miluza (wolne miasto Rzeszy), F
- Minden (biskupstwo, biskupstwo książęce, księstwo F)
- Miśnieńskie (biskupstwo)
- Miśnieńska (marchia)
- Moers (hrabstwo, księstwo F)
- arcybiskupstwo Moguncji
- biskupstwo Münster (biskupstwo)
- Montbéliard (hrabstwo, hrabstwo Rzeszy), F
- Montfort (hrabstwo), A, CH, D
- Morawska (marchia), CZ
- Mühlhausen/Thüringen (wolne miasto Rzeszy)
- Muri (opactwo), CH
- Mysłowickie (mniejsze państwo stanowe), PL
N
edytuj- Namur (hrabstwo), B
- Nassau (hrabstwo, księstwo H)
- Nassau-Dillenburg (hrabstwo)
- Nassau-Oranien (księstwo F)
- Nassau-Weilburg (hrabstwo)
- Naumburskie (biskupstwo)
- Księstwo Neuburg (księstwo F)
- Neuenburg/Neuchâtel (hrabstwo, księstwo F), CH
- Nordhausen (wolne miasto Rzeszy)
- Nördlingen (wolne miasto Rzeszy)
- Norymberga – hrabstwo zamkowe
- Norymberga (wolne miasto Rzeszy)
- Nowa Marchia (marchia), PL
O
edytuj- Księstwo oleśnickie (księstwo (F), księstwo H), PL
- Oettingen (hrabstwo, księstwo F)
- Oldenburskie (hrabstwo, księstwo (H), wielkie księstwo H)
- Księstwo opawskie (księstwo F), CZ, PL
- Księstwo opolskie (księstwo H), PL
- Orania (hrabstwo, księstwo H), F
- Orlamünde (hrabstwo)
- Ortenburg (hrabstwo)
- Osnabrückie (biskupstwo)
P
edytuj- Paderborńskie (biskupstwo, biskupstwo książęce)
- Palatynat reński (dolny)
- Palatynat Górny (bawarsko-frankoński)
- Palatynat saski
- Pfalz-Neuburg (księstwo (F), księstwo H)
- Pfalz-Simmern (księstwo F)
- Pfalz-Zweibrücken (hrabstwo, księstwo (F), księstwo H)
- Pommerellen (Pomorze Gdańskie) (księstwo H), PL
- Księstwo pomorskie (księstwo H) D, PL
- Pszczyńskie (państwo stanowe)
- Pruskie (księstwo) (H), (królestwo), D, PL, R, LT, CZ
- Prusy Zachodnie (kraina), PL
- Prüm (opactwo książęce) D, F, B, NL, L
- Prignitz (kraina)
Q
edytuj- Querfurt (księstwo F)
R
edytuj- Rantzau (hrabstwo)
- księstwo raciborskie (księstwo H), PL
- Ratyzbona (wolne miasto Rzeszy)
- Ratyzbońskie (biskupstwo)
- Ratzeburskie (biskupstwo książęce, księstwo (F), kraj)
- Ravensberskie (hrabstwo)
- Ravensburg (wolne miasto Rzeszy)
- Recklinghausen (Vest)
- Regenstein (hrabstwo)
- Reichenau (królewski Klasztor)
- Reuß (hrabstwo, księstwo (F), państwo)
- Reutlingen (wolne miasto Rzeszy)
- Riedesel zu Eisenbach (państwo)
- Rieneck (hrabstwo)
- Rietberg (hrabstwo)
- Roztoki (księstwo F)
- Rothenburg (wolne miasto Rzeszy)
- Rottweil (wolne miasto Rzeszy)
- Rugia (księstwo F)
- Runkel (państwo)
- Ruppin (państwo, hrabstwo)
- Rüstringen (kraj)
S
edytuj- Saarbrücken (hrabstwo)
- księstwo Saksońskie H)
- Sachsen (elektorat)
- Salem (opactwo, Reichsstift)
- Salm (hrabstwo, księstwo F), D, B, L, F
- Salzburg (arcybiskupstwo), A
- Sankt Gallen (opactwo, miejscowość dołączona), CH
- Sankt Gallen (wolne miasto Rzeszy, miejscowość dołączona), CH
- Sabaudzkie (hrabstwo, księstwo H), F
- Saksonia-Altenburg (księstwo H)
- Saksonia-Coburg (księstwo H)
- Saksonia-Coburg-Gotha (księstwo H)
- Saksonia-Eisenach (księstwo F)
- Saksonia-Eisenberg (księstwo F)
- Saksonia-Gotha (księstwo H)
- Saksonia-Lauenburg (księstwo H)
- Saksonia-Meiningen i Hildburghausen (księstwo H)
- Saksonia-Merseburg (księstwo H)
- Saksonia-Römhild (księstwo H)
- Saksonia-Coburg-Saalfeld (księstwo H)
- Saksonia-Weimar (księstwo H)
- Saksonia-Weimar-Eisenach (księstwo H)
- Saksonia-Weißenfels (księstwo H)
- Saksonia-Wittenberg (księstwo H)
- Saksonia-Zeitz (księstwo H)
- Sayn (hrabstwo)
- Schaumburg (hrabstwo)
- Schaumburg-Lippe (hrabstwo, księstwo F)
- Szlezwik (biskupstwo), D, DK
- Szlezwik (księstwo H), D, DK
- Schmalkalden (państwo)
- Schönburg (państwo, hrabstwo)
- Schwäbisch Gmünd (wolne miasto Rzeszy)
- Schwäbisch Hall (wolne miasto Rzeszy)
- Schwalenberg (hrabstwo)
- Schwarzburg (hrabstwo, księstwo F)
- Schwarzburg-Rudolstadt (hrabstwo, księstwo F)
- Schwarzburg-Sondershausen (hrabstwo, księstwo F)
- Schweinfurt (wolne miasto Rzeszy)
- Swarzyńskie (hrabstwo)
- Swarzyńskie (biskupstwo, księstwo F)
- Schwyz (miejscowość skonfederowana), CH
- Siedmiogrodzkie (księstwo F), RO
- Sitten (biskupstwo), CH
- Soest (wolne miasto)
- Solms (państwo, hrabstwo)
- Solura (wolne miasto Rzeszy, miejscowość skonfederowana), CH
- Spirskie (biskupstwo)
- Spira (wolne miasto Rzeszy)
- Sponheim (hrabstwo)
- Stargard (państwo, kraj związkowy)
- Stedingen (kraina, Wolna gmina chłopska)
- Steinfurt (państwo, hrabstwo)
- księstwo szczecińskie (księstwo H), D, PL
- Stolberg (Harz) (hrabstwo)
- Sztormarn (kraina)
- Styria (księstwo H), A, SLO
- Strasburskie (biskupstwo), F
- Strasburg (wolne miasto Rzeszy), F
- Sundgau (hrabstwo), F
- Wartenberg (państwo stanowe), PL
- Szafuza (wolne miasto Rzeszy, miejscowość skonfederowana), CH
- Szwabskie (księstwo H)
- Szwajcaria (Konfederacja), CH
Ś
edytujT
edytuj- Tarasp (państwo)
- Teck (księstwo H)
- Tecklenburg (hrabstwo)
- Turgowia (hrabstwo ziemskie, państwo), CH
- Turyńskie (hrabstwo ziemskie)
- Tyrol (hrabstwo, uksiężone hrabstwo), A, I
- Toggenburg (hrabstwo), CH
- Toul (biskupstwo), F
- Toul (wolne miasto Rzeszy), F
- Trewirskie (biskupstwo, arcybiskupstwo, elektorat), D, F, L
- Trient (biskupstwo), I
- Triest (Miasto), I
- Tybińskie (hrabstwo, hrabstwo)
U
edytuj- Überlingen (wolne miasto Rzeszy)
- Ulm (wolne miasto Rzeszy)
- Unterwalden (miejscowość skonfederowana), CH
- Utrechckie (biskupstwo), NL
- Uznach (hrabstwo), CH
V
edytuj- Veldenz (hrabstwo, księstwo F)
- Verdeńskie (biskupstwo, księstwo (F), księstwo H)
- Verdun (wolne miasto Rzeszy), F
- Vianden (hrabstwo), L, D
- Vogtland (kraj Rzeszy)
- Vorarlberg (wójtostwo ziemskie), A
W
edytuj- Waadt (państwo), CH
- Waldburg (państwo, hrabstwo)
- Waldeck (hrabstwo, księstwo F)
- Wallis (miejscowość dołączona), CH
- Wangen (wolne miasto Rzeszy)
- Weimarskie (hrabstwo)
- Weimar-Orlamünde (hrabstwo)
- Weingarten (opactwo Rzeszy)
- Weißenburg in Bayern (wolne miasto Rzeszy)
- Wissembourg (wolne miasto Rzeszy), F
- Werden (opactwo Rzeszy)
- Werdenberg (hrabstwo), CH
- Werdenfels (hrabstwo)
- Werle (państwo, księstwo F)
- Westerburg (państwo)
- Westfalskie (księstwo H)
- Wetzlar (wolne miasto Rzeszy)
- Węgry (królestwo), H, A, SK, UA, RO, CS, PL
- Wild- und Rheingrafschaft (hrabstwo)
- Wirtemberskie (księstwo H)
- Wittgenstein hrabstwo
- Włoskie (królestwo), I
- Wormackie (biskupstwo)
- Wormacja (wolne miasto Rzeszy)
- księstwo wrocławskie (księstwo H), PL
- Wrocławskie (biskupstwo), PL
- Wursten (kraj)
- Würzburskie (biskupstwo)
Z
edytuj- Zelandia (hrabstwo), NL
- księstwo zgorzeleckie (księstwo H)
- Ziegenhain (hrabstwo)
- Księstwo ziębickie (księstwo H), PL
- Zug (miejscowość skonfederowana), CH
- Zurych (miejscowość skonfederowana), CH
- Zweibrücken (hrabstwo, księstwo H)
- Zwiefalten (opactwo, opactwo Rzeszy)
Ż
edytuj- księstwo żagańskie (księstwo H), PL
- Żmigrodzkie (państwo stanowe)