Leon Kmiotek
Leon Kmiotek, ps. „Dołęga”, „Pomian” (ur. 4 kwietnia 1889 w Rosku, pow. Czarnków, zm. 15 lipca 1942 we Wrocławiu) – kapitan piechoty Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari, w czasie okupacji niemieckiej założyciel Wielkopolskiej Organizacji Wojskowej, a następnie komendant Wojska Ochotniczego Ziem Zachodnich.
 kapitan piechoty
| |
| Data i miejsce urodzenia |
4 kwietnia 1889 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
15 lipca 1942 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1914–1935, 1939–1942 |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Jednostki |
dowódca organizacji |
| Główne wojny i bitwy |
powstanie wielkopolskie |
| Odznaczenia | |
      
| |
Życiorys
edytujUrodził się 4 kwietnia 1889 we wsi Rosko, w rodzinie Stanisława, rolnika, i Katarzyny z domu Ryżek[1][2]. Ukończył gimnazjum w Poznaniu i zawodową szkołę górniczą w Westfalii[2]. Pracował w kopalniach jako sztygar i działał w polskich organizacjach robotniczych. W 1910 powołany został do armii niemieckiej[3].
Po wybuchu I wojny światowej został zmobilizowany do westfalskiego 17 pułku piechoty[3]. W maju 1915 ranny dostał się do niewoli rosyjskiej[3]. W styczniu 1916 uciekł z niewoli[3]. Po powrocie zgłosił chęć wstąpienia do Legionów Polskich, lecz werbunek został wstrzymany[3]. Został wysłany na front zachodni[3]. Brał udział w powstaniu wielkopolskim (1918–1919)[a] i wojnie polsko-bolszewickiej (1919–1920). Pełnił służbę w 67 pułku piechoty w Brodnicy[4][5]. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem od 1 czerwca 1919 i 1225. lokatą w korpusie oficerów piechoty[6]. W tym samym roku ożenił się z Melanią (ur. 1892)[7]. Później został przeniesiony do 84 pułku piechoty w Pińsku[8][9]. W grudniu 1932 ogłoszono jego przeniesienie do 64 pułku piechoty w Grudziądzu[10], a w czerwcu 1933 do Wojskowego Więzienia Śledczego Nr VIII w tym samym garnizonie na stanowisko komendanta[11][12]. Mieszkał w Grudziądzu przy ul. Józefa Piłsudskiego 68. Z dniem 31 sierpnia 1935 został przeniesiony w stan spoczynku[13]. 1 lipca 1937 wyrowadził się do Poznania na ul. Hetmańską 11[14]. Kilka miesięcy przed wybuchem II wojny światowej zakupił dom przy ul. Winklera 18 i zamieszkał w nim z żoną[7].
Uczestniczył w wojnie obronnej 1939 r. w szeregach Armii „Poznań”. Uniknął niewoli niemieckiej i 7 października 1939 powrócił do Poznania. Już 11 października założył Wielkopolską Organizację Wojskową, na czele której stanął. 8 grudnia 1939 kierowana przez niego organizacja została włączona w struktury Wojska Ochotniczego Ziem Zachodnich, a on sam został zastępcą komendanta Leona Komorskiego[15]. W styczniu 1940 został zmuszony opuścić z żoną własny dom i zamieszkać przy ul. św. Marcin 58[7]. Na początku kwietnia 1940, po aresztowaniu Leona Komorskiego, przejął kierownictwo organizacji i kontynuował rozmowy scaleniowe z Związku Walki Zbrojnej[15]. Był autorem planu powstania planu zbrojnego „Północ–Południe”, które miało objąć Wielkopolskę i Pomorze. 6 czerwca 1940 wraz z żoną Melanią i adiutantem Aleksandrem Kubskim został aresztowany przez Gestapo. Podczas aresztowania Niemcy przejęli także archiwum organizacyjne WOW. Był więziony w Forcie VII w Poznaniu, następnie w więzieniu przy ul. Młyńskiej w Poznaniu, we Wronkach, w Berlinie-Neukölln i Wołowie. Skazany na karę śmierci za przygotowanie zdrady stanu, został stracony 15 lipca 1942 w więzieniu we Wrocławiu[16][b]. Melania Kmiotek także została skazana na karę śmierci. Wyrok został wykonany 12 września 1942 w berlińskim więzieniu Plötzensee przez ścięcie na gilotynie[7].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 4728 – 3 lutego 1922[17][1][2]
- Krzyż Niepodległości – 20 lipca 1932 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”[18][19]
- Krzyż Walecznych[20][2]
- Srebrny Krzyż Zasługi – 18 marca 1932 „za zasługi na polu wyszkolenia wojska”[21]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[22]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[22]
- Medal za Ratowanie Ginących – 1929[23][22]
Uwagi
edytuj- ↑ Za czyny męstwa wykazane podczas patrolu pod Szamocinem (w dniu 7 czerwca 1919 r.) odznaczony został w okresie późniejszym Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari.
- ↑ Polak (red.) 1993 ↓, s. 94 podaje że został ścięty w Głogowie. Na gilotynie zginęła także jego żona Melania z d. Zielińska.
Przypisy
edytuj- ↑ a b Kolekcja ↓, s. 1.
- ↑ a b c d Polak (red.) 1993 ↓, s. 94.
- ↑ a b c d e f Kolekcja ↓, s. 3.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 317, 415.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 282, 359.
- ↑ Lista starszeństwa 1922 ↓, s. 58.
- ↑ a b c d Kmiotek Melania. [w:] Archiwum Wojennej Służby Polek, sygn. 1075/WSK [on-line]. Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa. [dostęp 2023-05-02].
- ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 98, 191.
- ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 43, 612.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 9 grudnia 1932, s. 431.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 28 czerwca 1933, s. 132.
- ↑ Lista starszeństwa 1935 ↓, s. 37.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 10 z 4 lipca 1935, s. 86.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 10–11.
- ↑ a b Kobuszewski i Matusak 1988 ↓, s. 397.
- ↑ Program „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką”. Fundacja „Polsko-Niemieckie Pojednanie”. [dostęp 2023-05-02].
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 18 lutego 1922, s. 101.
- ↑ M.P. z 1932 r. nr 167, poz. 198.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 11 listopada 1932, s. 381.
- ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 43.
- ↑ M.P. z 1932 r. nr 65, poz. 87.
- ↑ a b c Kolekcja ↓, s. 2.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 19 z 12 grudnia 1929, s. 371.
Bibliografia
edytuj- Kmiotek Leon. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari, sygn. I.482.15-912 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-05-02].
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
- Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
- Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
- Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty. 5 czerwiec 1935. Warszawa: Departament Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1935.
- Encyklopedia konspiracji wielkopolskiej 1939–1945, pod red. Mariana Woźniaka, Poznań 1998.
- Bogdan Kobuszewski, Piotr Matusak: Rozwój działalności bojowo-dywersyjnej : Wielkopolska, Kujawy, Łódźkie. W: Polski czyn zbrojny w II wojnie światowej. T. III: Polski ruch oporu 1939-1945. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1988. ISBN 83-11-07038-5.
- Bogusław Polak (red.): Kawalerowie Virtuti Militari 1792–1945. T. 2/2. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Koszalinie, 1993. ISBN 83-900510-0-1.