Leming brunatny
Leming brunatny[4], leming syberyjski[5] (Lemmus sibiricus) – gatunek ssaka z podrodziny karczowników (Arvicolinae) w obrębie rodziny chomikowatych (Cricetidae), zamieszkujący północną Palearktykę.
| Lemmus sibiricus[1] | |||
| (Kerr, 1792) | |||
 Leming brunatny z Wyspy Wrangla | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
leming brunatny | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Zasięg występowania
edytujLeming brunatny występuje w północno-wschodniej europejskiej Rosji, na Nowej Ziemi oraz w zachodniej i środkowej Syberii aż do rzeki Lena[6].
Taksonomia
edytujGatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1792 roku angielski przyrodnik Robert Kerr nadając mu nazwę Mus lemmus sibiricus[2]. Holotyp pochodził spomiędzy Uralem Polarnym a dolnym biegiem rzeki Ob, w Jamalsko-Nienieckim Okręgu Autonomicznym, w Rosji[7].
Lemmus sibiricus jest blisko spokrewniony z L. lemmus i L. amurensis, a w niewoli swobodnie się między sobą krzyżują[6]. Populacje tego gatunku ze wschodu (w tym formy wyspowe) są obecnie przypisywane gatunkowi wstępnie nazwanemu L. ognevi wraz z niektórymi populacjami wcześniej przypisywanymi L. amurensis[6]. Pierwotnie gatunek ten był definiowany jako obejmujący swym zasięgiem północną Rosję, Alaskę i północną Kanadę. Po badaniach kariotypu i genotypu wyróżnia się w obrębie tego zasięgu 3 różne gatunki: L. sibiricus, L. amurensis i L. trimucronatus, przy czym L. sibiricus obejmuje rejon zachodni i północny pierwotnego zasięgu[7]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy[6].
Etymologia
edytuj- Lemmus: norw. lemming „leming”[8].
- sibiricus: nowołac. Sibiricus „syberyjski”, od Sibiria „Syberia, północna azjatycka Rosja”, od Sibir „dawny chanat tatarski zachodniej Syberii, na zachód od Jeniseju”[9].
Nazwa zwyczajowa
edytujW polskiej literaturze dla oznaczenia gatunku używana była także nazwa zwyczajowa „leming syberyjski”[5]. Ostatecznie w wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” gatunkowi przypisano oznaczenie leming brunatny[4].
Morfologia
edytujDługość ciała (bez ogona) 99–160 mm, długość ogona 8–17,6 mm; masa ciała 49–120 g[10].
Ekologia
edytujGatunek pospolicie występujący w tundrze. Największe zagęszczenie populacja osiąga na nizinnych terenach obficie pokrytych mchem i turzycami. Spotkać go można również na podmokłych i krzewiastych terenach podgórskich oraz podmokłej krawędzi strefy lasów (Archangielsk, północny Ural, Półwysep Gydański, Tajmyr)[3].
Żyje w norach, w dużych koloniach. Zimą kopie tunele pod śniegiem oraz tworzy duże okrągłe gniazda. Odżywia się turzycami, wełniankami, mchami i krzewami[11][3].
Sezon rozrodczy trwa od czerwca do sierpnia, ale w latach o niskim zagęszczeniu populacji zaczyna się tuż po roztopach i kończy później. Dorosłe, które przetrwają zimę, giną pod koniec następnego sezonu. Samica wydaje w ciągu lata 4 do 5 miotów po 5 do 6 młodych w każdym. Podobnie jak leming norweski, gatunek odznacza się dużymi fluktuacjami wielkości populacji w cyklu 3-4-letnim, jednakże jego migracje są mniej spektakularne[3][11].
Przypisy
edytuj- ↑ Lemmus sibiricus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b R. Kerr: The animal kingdom, or zoological system, of the celebrated Sir Charles Linnæus. containing a complete systematic description, arrangement, and nomenclature, of all the known species and varieties of the mammalia, or animals which give suck to their young. Class I, Mammalia. Edinburgh: A. Strahan, and T. Cadell, London, and W. Creech, 1792, s. 241. (ang.).
- ↑ a b c d K. Tsytsulina, N. Formozov & B. Sheftel, Lemmus sibiricus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-2 [dostęp 2021-11-19] (ang.).
- ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 236–237. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b S. Bielak. Lemingi – mali mieszkańcy tundry. „Zielona Liga”, s. 18–19, luty 2008.
- ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 344. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ a b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Lemmus sibiricus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-11-19].
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 367, 1904. (ang.).
- ↑ sibiricus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-09-12] (ang.).
- ↑ U. Pardiñas, P. Myers, L. León-Paniagua, N.O. Garza, J. Cook, B. Kryštufek, R. Haslauer, R. Bradley, G. Shenbrot & J. Patton. Opisy gatunków Cricetidae: U. Pardiñas, D. Ruelas, J. Brito, L. Bradley, R. Bradley, N.O. Garza, B. Kryštufek, J. Cook, E.C. Soto, J. Salazar-Bravo, G. Shenbrot, E. Chiquito, A. Percequillo, J. Prado, R. Haslauer, J. Patton & L. León-Paniagua: Family Cricetidae (True Hamsters, Voles, Lemmings and New World Rats and Mice). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 293–294. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
- ↑ a b I. M. Gromov, M. A. Erbaeva: Mammal fauna of Russia and adjacent territories. Lagomorphs and Rodents. 1995.