Dziergowice
Dziergowice (dodatkowa nazwa w j. niem. Oderwalde[4], do 1931 Dziergowitz) – wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie kędzierzyńsko-kozielskim, w gminie Bierawa.
| wieś | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
1656[2] |
| Strefa numeracyjna |
77 |
| Kod pocztowy |
47-244[3] |
| Tablice rejestracyjne |
OK |
| SIMC |
0491618 |
Położenie na mapie gminy Bierawa  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa opolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego  | |
 50°14′31″N 18°17′13″E/50,241944 18,286944[1]
| |
| Strona internetowa | |
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0998145 | Grobla | przysiółek |
| 0998151 | Księża Łąka | przysiółek |
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Dziergowice.
Nazwa
edytujNazwa miejscowości ma średniowieczną metrykę. Notowana jest w różnych formach w historycznych dokumentach od XIV wieku. Po raz pierwszy jako Dirgowicz (1380), Dzirgowyecz, Dyrgowicz (1564), Dziergowice (1679), Dziergovitz (1687/88), Dziergowitz, Dziergowice (1845), Dziergowice (Dziergowitz) - Oderwalde (1939)[7]. W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie wieś występuje pod obecnie używaną, polską nazwą Dziergowice oraz niemiecką nazwą Dziergowitz[8].
Nazwa doczekała się teorii na temat znaczenia. Niemiecki nauczyciel Heinrich Adamy w swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu jako najstarszą nazwę wymienia Dziergowice podając znaczenie "Lehngut, Lehnbesitz" wywodząc ją z języka polskiego "Dziedziczna dzierżawa, własność"[9]. Nazwa ta miała zostać później fonetycznie zgermanizowana na Dziergowitz[9]. Zgodna ze znaczeniem podanym przez badacza pierwotna nazwa wsi powinna brzmieć Dzierżawice. Obecnie językoznawcy za pierwotną formę uznają Dzirzgowice i wywodzą ją od nazwy osobowej Dzirzg z dodanym sufiksem -owice. Jest to słowiańska nazwa oznaczająca dziergać, dzierzgać i wywodzi się od prasłowiańskiego drgati - targać, szarpać. Nazwa ta przejęta została do języka niemieckiego z dodaniem końcówki -witz, a w XX wieku została zrepolonizowana na Dziergowice[7].
W 1931 r. nazwa została zmieniona na nową i całkowicie niemiecką Oderwalde[10] (niem. lasy odrzańskie). Ta nazwa jest obecnie dodatkową nazwą w języku niemieckim.
Historia
edytujNajstarsze wzmianki o wsi Dziergowice pochodzą z 1274. Na ziemiach należących do księcia raciborskiego rycerz Henryk założył osadę.
Od końca XVIII w. do 1933 r. na wizerunku pieczęci gminnej Dziergowic umieszczono trzy kłosy zboża, przed nimi dwie skrzyżowane łopaty[11].
W 1910 roku 1588 mieszkańców mówiło w języku polskim, 76 w językach polskim i niemieckim, natomiast 107 osób posługiwało się jedynie językiem niemieckim. 22 czerwca 1919 roku 80 osób, do których nie dotarła informacja o odwołaniu planowanego powstania, w wyznaczonym terminie powstało przeciwko Niemcom, zajmując lokalne urzędy niemieckie. Zdekonspirowani spiskowcy musieli uchodzić do Polski[12]. W wyborach komunalnych w listopadzie 1919 roku 523 głosy oddano na kandydatów z list polskich, którzy zdobyli łącznie 14 z 18 mandatów. Podczas plebiscytu we wsi uprawnionych do głosowania było 1164 mieszkańców (w tym 127 emigrantów). Za Polską głosowało 857 osób, za Niemcami 279 osób. Od 1919 r. w Dziergowicach działał oddział Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska[13].
W okresie III powstania śląskiego głównie z mieszkańców Dziergowic sformowany został baon kozielski Leonarda Krukowskiego, który wchodził w skład Grupy "Północ". W rejonie miejscowości operował pułk zabrski Pawła Cymsa (Grupa "Wschód")[13].
W Dziergowicach znajdowała się najstarsza karczma nad Odrą oraz port rzeczny transportujący głównie drewno.
Przy drodze wojewódzkiej nr 425 znajduje się Pomnik Powstańców Śląskich.
Zabytki
edytujDo wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[14]:
- Cmentarz parafialny;
- Kaplica cmentarna, szachulcowa, z 1794 roku,
- 2 mogiły zbiorowe powstańców śląskich na cmentarzu. Pochowanych jest w nich 3 (Jan Pluta, Józef Kozubski, Alojzy Kuś) i 5 (Teodor Zaremba, Teodor Piechulek, Augustin Nieszporek, Franciszek Wróbel, Wilhelm Strzelczyk) powstańców.
Inne zabytki:
- Kościół parafialny św. Anny, neogotycki, konsekrowany w 1906 roku.
.jpg)
Edukacja
edytuj- Publiczna Szkoła Podstawowa w Dziergowicach, ul.Kozielska 8
- Zespół Szkół Dwujęzycznych w Solarni, ul. Raciborska 42
- Przedszkole
Sport
edytuj
W miejscowości znajduje się klub sportowy Odrzanka Dziergowice. Oprócz sekcji piłki nożnej jest tutaj także sekcja psich zaprzęgów Czemi, która odnosi sukcesy na tle krajowym i międzynarodowym.
Gospodarka
edytujWieś ma charakter przemysłowo-rolniczy. Swoją siedzibę ma tutaj: Opolska Kopalnia Surowców Mineralnych Sp. z o.o. Kopalnia Dziergowice. Kopalnia produkuje żwir, piasek i grys.
Przy kopalni znajdują się zbiorniki wodne powstałe po wydobyciu żwiru i piasku wykorzystywane w sezonie letnim jako kąpieliska. W ich pobliżu znajduje się ośrodek wypoczynkowy.
Niedaleko stacji kolejowej znajduje się Kolmech zajmujący się renowacją taborów kolejowych.
Komunikacja: układ drogowy
edytujPrzez Dziergowice przechodzą dwie ważne drogi wojewódzkie: 422 425, przy czym z powodu braku mostu DK422 jest nieprzejezdna.
PKS, kolej
edytuj- Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej S.A. posiada w Dziergowicach zlokalizowane 4 przystanki.
- Dziergowice leżą przy linii o znaczeniu krajowym i międzynarodowym z Kędzierzyna-Koźla do Bohumina. We wsi znajduje się przystanek kolejowy Dziergowice.
Urodzeni
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 28771
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-05].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 244 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. Nr 142, poz. 262)
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ a b Rymut 1997 ↓, s. 492.
- ↑ Knie 1830 ↓, s. 128.
- ↑ a b Heinrich Adamy, Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 78, OCLC 456751858 (niem.).
- ↑ Dziergowice.pl - historia, parafia, mapa, aktualności, forum, zdjęcia [online], dziergowice.pl [dostęp 2020-07-25].
- ↑ Aleksandra Starczewska-Wojnar, Odciśnięta pamięć wspólnoty: prawne i komunikatywne funkcje pieczęci gmin wiejskich na przykładzie zachodnich powiatów rejencji opolskiej w latach 1816-1933, Archiwalne Źródła Tożsamości, Opole: Archiwum Państwowe w Opolu : Uniwersytet Opolski, 2020, s. 175, ISBN 978-83-956475-6-7 [dostęp 2024-10-22].
- ↑ Kronika powstań polskich 1794—1944. Warszawa: Wydawnictwo Kronika, s. 353. ISBN 83-86079-02-9.
- ↑ a b Encyklopedia powstań śląskich, Opole: Instytut Śląski w Opolu, 1982.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 31.
Bibliografia
edytuj- Kazimierz Rymut: Nazwy miejscowe Polski, t. II, C-D, hasło "Dziergowice". Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN, 1997, s. 492. ISBN 978-83-64007-04-0.
- Johann Georg Knie, Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., Breslau: Graß, Barth und Comp., 1830, OCLC 751379865 (niem.).
Linki zewnętrzne
edytujDziergowice, [w:] Archiwum wycinków prasowych, Instytut Śląski [dostęp 2021-01-05].