Ksawery Szymon Działyński
Ksawery Szymon Tadeusz Działyński herbu Ogończyk (ur. 24 października 1756 w Konarzewie, zm. 13 marca 1819 tamże) − senator-wojewoda Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego; w 1807 członek Komisji Rządzącej Księstwa Warszawskiego.
 Portret Ksawerego Działyńskiego, pędzla Marcello Bacciarelli | |
 Ogończyk | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Ojciec | |
| Matka |
Anna z Radomickich |
| Odznaczenia | |
    
| |
Życiorys
edytujBył synem Augustyna (wojewody kaliskiego) i Anny z Radomickich (córki Jana Antoniego Radomickiego, wojewody inowrocławskiego). W 1782 otrzymał Order św. Stanisława i po raz pierwszy posłował na sejm z województwa poznańskiego[1]. W 1786 król pruski Fryderyk Wilhelm II, na którego koronację udał się z deputacją hołdowniczą, nadał mu tytuł hrabiowski i szambelaństwo. Był posłem na sejm 1786, w 1788 roku był posłem ziemi wschowskiej na Sejm Czteroletni[2]. Brał udział w pracach nad Konstytucją 3 Maja, ale nie odgrywał znaczącej roli w stronnictwie patriotycznym. Wybrany ze stanu rycerskiego sędzią Sejmu Czteroletniego w 1788 roku[3]. 29 kwietnia 1791 roku przyjął obywatelstwo miejskie na Ratuszu Miasta Warszawy[4]. 2 maja 1791 roku podpisał asekurację, w której zobowiązał się do popierania projektu Ustawy Rządowej[5]. Został wyróżniony Orderem Orła Białego.
W okresie powstania kościuszkowskiego członek Tymczasowej Dyrekcji Biletów Skarbowych i dyrektor bezpłatny Dyrekcji Biletów Skarbowych[6], wchodził w skład Rady Zastępczej Tymczasowej, gdzie zajmował się problematyką regulacji monety. W czerwcu 1794 wyjechał do Poznania, był więziony przez władze pruskie w Spandau. Zwolniony w następnym roku, zajmował się głównie sprawami gospodarczymi swoich dóbr. Udało mu się wyprocesować Kórnik. Jako pierwszy zarządził w Konarzewie powszechne szczepienie przeciw ospie.
Powrócił do działalności politycznej w 1806. W tym roku udał się z deputacją do Berlina, gdzie przemawiał do odnoszącego sukcesy militarne Napoleona. Od 14 stycznia 1807 był członkiem Komisji Rządzącej Księstwa Warszawskiego; zajmował się sprawami ekonomicznymi. Wkrótce został mianowany senatorem-wojewodą. Jako senator obecny był na Sejmie 1809 roku[7]. Reprezentował Księstwo Warszawskie na ślubie Napoleona z Marią Ludwiką (1811).
Po upadku Napoleona pozostał senatorem, już w Królestwie Polskim. Wycofał się z działalności politycznej; skoncentrował się na problematyce gospodarczej Wielkiego Księstwa Poznańskiego. Szczególną uwagę poświęcał sprawom uwłaszczenia chłopów, propagował edukację rolniczą.
Z małżeństwa z Justyną z Dzieduszyckich miał syna Tytusa i trzy córki - Paulinę (zamężną Dzieduszycką), Klaudynę (zamężną Potocką) i Gabrielę.
Odznaczenia
edytuj- 1783 – polski Order Świętego Stanisława[8]
- 1786 – rosyjski Order Świętej Anny[8]
- 1791 – polski Order Orła Białego[8]
- 1807 – francuski Krzyż Wielki Orderu Legii Honorowej[8]
- 1816 – pruski Krzyż Wielki Orderu Orła Czerwonego[8]
Przypisy
edytuj- ↑ Dyaryusz seymu wolnego ordynaryinego warszawskiego szescio=niedzielnego Roru[!] Panskiego MDCCLXXXII, [b.n.s].
- ↑ Kalendarzyk narodowy y obcy na rok ... 1792. ..., Warszawa 1791, s. 316.
- ↑ Volumina Legum, t. IX, Kraków 1889, s. 99.
- ↑ Leon Potocki, Wincenty Wilczek i pięciu jego synów, dwa tomy w jednym, Poznań 1859, s. 143.
- ↑ Bronisław Dembiński, W przededniu 3-maja 1791 roku, w: Tygodnik Ilustrowany, nr 1 13 stycznia 1906 roku, s. 10.
- ↑ Wojciech Morawski, Słownik historyczny bankowości polskiej do 1939 roku, Warszawa 1998, s. 25.
- ↑ Andrzej Biernat, Ireneusz Ihnatowicz, Vademecum do badań nad historią XIX i XX wieku, Warszawa 2003, s. 458.
- ↑ a b c d e Włodzimierz Dworzaczek: Działyński Ksawery Szymon Tadeusz (1756–1819). [w:] Polski Słownik Biograficzny t. VI [on-line]. ipsb.nina.gov.pl, 1948. [dostęp 2015-10-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-10-06)].
Bibliografia
edytuj- Włodzimierz Dworzaczek, Ksawery Działyński, w: Wielkopolski słownik biograficzny, Warszawa-Poznań 1981, ISBN 83-01-02722-3