Kowari pustynny

Kowari pustynny
	Dasyuroides byrnei
	Spencer, 1896
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Nadrząd	torbacze
Rząd	niełazokształtne
Rodzina	niełazowate
Podrodzina	niełazy
Plemię	niełazy
Rodzaj	kowari
Gatunek	kowari pustynny
Podgatunki
	D. b. byrnei W.B. Spencer, 1896; D. b. pallidior O. Thomas, 1906;
	D. b. byrnei W.B. Spencer, 1896; D. b. pallidior O. Thomas, 1906;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; narażony na wyginięcie
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kowari pustynny^[4], kowari^[5] (Dasyuroides byrnei) – gatunek ssaka z podrodziny niełazów (Dasyurinae) w obrębie rodziny niełazowatych (Dasyuridae).

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1896 roku angielsko-australijski biolog i antropolog Walter Baldwin Spencer nadając mu nazwę Dasyuroides byrnei^[1]. Miejsce typowe to Charlotte Waters, Terytorium Północne, Australia^[6]^[7]^[8]. Okaz typowy (lektotyp) to samiec zakonserwowany w spirytusie o sygnaturze NMV C6323 z kolekcji Museum Victoria^[9]. Podgatunek pallidior po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1906 roku angielski zoolog Oldfield Thomas nadając mu nazwę Dasyuroides byrnei pallidior^[2]. Miejsce typowe to Killalpanima, na wschód od jeziora Eyre, Australia Południowa, Australia^[2]. Okaz typowy to dorosły samiec o sygnaturze BMNH 5.8.9.7 z kolekcji Muzeum Historii Naturalnej w Londynie; odłowiony przez H.J. Hilliera^[2]. Jedyny żyjący współcześnie przedstawicielem rodzaju kowari^[4] (Dasyuroides)^[10]^[6]^[7].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają dwa podgatunki prawdopodobnie oddzielone rzeką Diamantina^[7].

Nazewnictwo zwyczajowe

W polskiej literaturze zoologicznej gatunek Dasyuroides byrnei był oznaczany nazwą „kowari”^[5]. W wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” gatunkowi nadano nazwę „kowari pustynny”, rezerwując nazwę „kowari” dla rodzaju tych torbaczy^[4].

Etymologia nazw naukowych

Dasyuroides: rodzaj Dasyurus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1796 (niełaz); -οιδης -oidēs ‘przypominający’^[11].
byrnei: P.M. „Paddy” Byrne (data urodzenia i śmierci nieznane), australijski urzędnik pocztowy^[12], zamieszkujący przygraniczne osady setki kilometrów od najbliższych miejscowość zamieszkanych przez Europejczyków^[13].
pallidior: łac. pallidior, pallidioris ‘jaśniejszy’, forma wyższa od pallidus ‘jasny’, od pallere ‘być bladym’^[14].

Zasięg występowania

Kowari pustynny występuje w Australii zamieszkując w zależności od podgatunku^[7]:

D. byrnei byrnei – południowo-wschodnie Terytorium Północne i południowo-zachodni Queensland, na północny zachód od rzeki Diamantina.
D. byrnei pallidior – północno-wschodnia Australia Południowa na południe do rzeki Cooper Creek.

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) samic 13,5–16 cm, samców 14–18 cm, długość ogona samic i samców 11–16 cm; masa ciała samic 70–140 g, samców 85–175 g^[10]^[15]. Wierzch ciała jest szarawy do brązowego, spód nieco jaśniejszy. Długi ogon na końcu z gęstą szczotką czarnych włosów. Głowa o dużych uszach i oczach. Tylne łapy mają tylko cztery palce^[16].

Ekologia

Tryb życia

Kowari są aktywne nocą i unikają dziennego światła, chroniąc się w wykopanych przez siebie norach lub wykorzystując schronienia innych zwierząt, np. wielkoucha króliczego. Przebywa w grupach rodzinnych, które zamieszkują znakowane zapachowo rewiry. Kowari poluje na owady, płazy, małe gady, ptaki i ssaki^[17]. Nie gardzi również znalezioną padliną. Zamieszkuje suche obszary ubogie w roślinność.

Rozród

Okres godowy i rozrodczy trwa od maja do grudnia. Ciąża u samic trwa 30-35 dni. Po tym okresie na świat przychodzi 6-7 młodych. Jeśli urodzi się więcej niż sześć młodych nie wszystkie mogą przeżyć, gdyż samica posiada tylko trzy pary sutek. Młode w torbie przez 56 dni są sztywno przytwierdzone do sutek, po 75 dniach otwierają oczy. Zaczynają opuszczać torbę i przyjmować stały pokarm po około 95 dniach. Młode przejawiają wówczas zachowania społeczne. Dojrzałość płciową osiągają w 11 miesiącu życia^[18].

Znaczenie

Na kowari polują najprawdopodobniej koty (Felis catus) i lisy (Vulpes vulpes)^[16].

Zagrożenie i ochrona

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii narażony na wyginięcie VU^[3]. Intensywny wypas zwierząt gospodarskich spowodował spadek bezkręgowców i małych kręgoowców na które polowały kowari. Ssaki te giną też na drogach pod kołami samochodów^[16].

Przypisy

↑ ^a ^b W.B. Spencer. Preliminary Description of Certain New Marsupials from Central Australia, together with Remarks upon the Occurrence and Identity of Phascologale cristicauda. „Proceedings of the Royal Society of Victoria”. New Series. 8, s. 6, 1896. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d O. Thomas. New mammals from the Australian region. „The Annals and Magazine of Natural History”. Seventh series. 17, s. 330, 1906. (ang.).
↑ ^a ^b M.M. McKnight M.M. i inni, Dasyuroides byrnei, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2020-2 [dostęp 2020-07-24] (ang.).
↑ ^a ^b ^c W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 7. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 72. ISBN 83-01-14344-4.
↑ ^a ^b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Dasyuroides. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-07-24].
↑ ^a ^b ^c ^d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 60. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Dasyuroides byrnei W. B. Spencer, 1896. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-07-24]. (ang.).
↑ J.M. Dixon. Catalogue of mammal types (Class Mammalia) in the National Museum of Victoria, Australia. „Memoirs of the National Museum of Victoria”. 31, s. 106, 1970. (ang.).
↑ ^a ^b A. Baker: Family Dasyuridae (Carnivorous Marsupials). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 290–291. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 218, 1904. (ang.).
↑ Spencer 1896 ↓, s. 7.
↑ B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 68. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).
↑ pallidior, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-07-24] (ang.).
↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 43. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Ch. Pavey: Kowari Dasyuroides byrnei. Northern Territory Government. [dostęp 2009-01-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (22 marca 2015)]. (ang.).
↑ B. Neberle: Kowari (Dasyuroides byrnei) EEP. Mammal Behaviour & Ecology Study Group. [dostęp 2009-01-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (7 stycznia 2010)]. (ang.).
↑ K. Meißner, dr. U. Gansloßer. Development of young in the kowari Dasyuroides byrnei spencer, 1896. „Zoo Biology”. 4, s. 351-359, 2005. Wiley-Liss, Inc., A Wiley Company. DOI: 10.1002/zoo.1430040405.

Bibliografia

E. Keller, prof. dr. J. H. Reiccholf, G. Steinbach, K. Zub (tłum. z niem.): Leksykon zwierząt: Ssaki cz. 1. Warszawa: Bertelsmann Media Sp. z o.o., 2001, s. 23. ISBN 83-7227-610-2.
Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Dasyuroides byrnei. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 1 stycznia 2009]

[spe-1] W.B. Spencer. Preliminary Description of Certain New Marsupials from Central Australia, together with Remarks upon the Occurrence and Identity of Phascologale cristicauda. „Proceedings of the Royal Society of Victoria”. New Series. 8, s. 6, 1896. (ang.).

[Thomas-2] O. Thomas. New mammals from the Australian region. „The Annals and Magazine of Natural History”. Seventh series. 17, s. 330, 1906. (ang.).

[iucn-3] M.M. McKnight M.M. i inni, Dasyuroides byrnei, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2020-2 [dostęp 2020-07-24] (ang.).

[Cichocki&inni-4] W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 7. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[pwn-5] Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 72. ISBN 83-01-14344-4.

[Wilson&Reeder-6] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Dasyuroides. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-07-24].

[icmw-7] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 60. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[mdd-8] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Dasyuroides byrnei W. B. Spencer, 1896. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-07-24]. (ang.).

[dix-9] J.M. Dixon. Catalogue of mammal types (Class Mammalia) in the National Museum of Victoria, Australia. „Memoirs of the National Museum of Victoria”. 31, s. 106, 1970. (ang.).

[Baker-10] A. Baker: Family Dasyuridae (Carnivorous Marsupials). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 290–291. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).

[Palmer-11] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 218, 1904. (ang.).

[CITEREFSpencer1896[https://www.biodiversitylibrary.org/page/8659972_7]-12] Spencer 1896 ↓, s. 7.

[edm-13] B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 68. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).

[14] pallidior, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-07-24] (ang.).

[amw-15] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 43. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[Northern_Territory_Government-16] Ch. Pavey: Kowari Dasyuroides byrnei. Northern Territory Government. [dostęp 2009-01-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (22 marca 2015)]. (ang.).

[17] B. Neberle: Kowari (Dasyuroides byrnei) EEP. Mammal Behaviour & Ecology Study Group. [dostęp 2009-01-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (7 stycznia 2010)]. (ang.).

[18] K. Meißner, dr. U. Gansloßer. Development of young in the kowari Dasyuroides byrnei spencer, 1896. „Zoo Biology”. 4, s. 351-359, 2005. Wiley-Liss, Inc., A Wiley Company. DOI: 10.1002/zoo.1430040405.

[4]

[5]

[1]

[2]

[3]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]