Kordon Graniczny Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego
Kordon Graniczny Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego – polska formacja graniczna utworzona w 1921 roku do ochrony wschodniej granicy II Rzeczypospolitej.
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1921 |
| Rozformowanie |
1921 |
| Tradycje | |
| Rodowód | |
| Kontynuacja | |
| Organizacja | |
| Podległość | |
Charakterystyka kordonu
edytujNa przełomie 1920 i 1921 roku Ministerstwo Spraw Wojskowych, przy współudziale Naczelnego Dowództwa WP, przystąpiło do reorganizacji służby granicznej na wschodzie. Rozpoczęto od południowo-wschodniego odcinka granicy, od Sianek, wzdłuż dawnej granicy galicyjsko–węgierskiej. Funkcjonujący tam 2 pułk strzelców granicznych zastąpiony został przez trzy bataliony wartownicze. W połowie stycznia 1921 roku ukazał się rozkaz Naczelnego Dowództwa WP w sprawie organizacji Kordonu Granicznego Naczelnego Dowództwa WP. Obsadzony miał on być przez żandarmerię polową i oddziały wojskowe. Kontrolę ruchu granicznego powierzono stacjom kontrolnym[a], natomiast ochronę odcinków granicznych głównie oddziałom kawalerii. Specjalną rolę w ochronie granicy odgrywała konna żandarmeria polowa. Ze względów organizacyjnych granicę wschodnią i północno-wschodnią podzielono na siedem odcinków z siedzibami: w Tarnopolu, Równem, Łunińcu, Lidzie, Wilnie, Święcianach i Grodnie[1].
W lutym 1921 roku ochronę granicy wschodniej podporządkowano inspekcjom etapowym 2. i 6 Armii. Kordon Graniczny 2 Armii biegł wzdłuż linii od [Dźwińsk]a, Dryssą, Dzisną, poprzez Królewszczyznę, Mołodeczno, Nieśwież, Siniawkę, Lubaczewo do Łunińca. Inspekcja Etapowa 2 Armii stacjonowała w Wołkowysku i obejmowała trzy odcinki kordonowe w: Grodnie, Święcianach i w Krzywczach[2].
Granica kordonowa 6 Armii biegła poprzez rzekę Prypeć, Stwigę do ujścia rzeki Mutwicy, przez Zurzewicze, Gołszyce, Prochód, Bronwice, Kotiurzyńce, Łazuczyn Mały do Bazalii. Inspekcja Etapowa 6 Armii obejmowała cztery odcinki kordonowe[3]. W maju 1921 roku linia posterunków granicznych 6 Armii została przesunięta na linię graniczną. Inspekcja otrzymała zadanie zamknięcie wszystkich dróg, przejść i mostów[4].
Służbę kordonową na granicy rumuńskiej powierzono batalionom etapowym, których główne dowództwo znajdowało się w Zaleszczykach.
W całym Kordonie Granicznym służbę pełniło dwadzieścia batalionów liniowych. liczyły one w sumie około 15 000 żołnierzy[4].
W maju 1921 roku rozwiązano Naczelne Dowództwo WP. Szef Sztabu Generalnego gen. Władysław Sikorski, wydał rozkaz o zlikwidowaniu organów powołanych na okres wojny . Kordon Graniczny został przemianowany w Kordon Wojskowy na byłym froncie wschodnim. Do ochrony granicy państwowej zostały sformowane bataliony celne, a bataliony etapowe i wartownicze rozwiązano. Zlikwidowano też stacje kontrolne, a powołane zostały przejściowe punkty kontrolne[5].
Bataliony celne na granicy wschodniej i północno-wschodniej służbę graniczną objęły z dniem 12 lipca 1921 roku. Zmieniły one jednocześnie swoją podległość resortową i odpowiedzialne były za wykonywanie swoich zadań przed Ministrem Skarbu, lecz pod względem służbowym podlegały Ministrowi Spraw Wewnętrznych[6].
Struktura organizacyjna kordonu
edytujZe względów organizacyjnych w styczniu 1921 roku granice wschodnią i północno-wschodnia podzielono na siedem odcinków[7]:
- odcinek kordonowy „Grodno”
- odcinek kordonowy w Święcianach[8]
- odcinek kordonowy „Wilno”
- odcinek kordonowy w Lidzie
- odcinek kordonowy w Łunińcu
- odcinek kordonowy „Równe”
- odcinek kordonowy w Tarnopolu
Uwagi
edytuj- ↑ W skład stacji kontrolnych wchodziły pomieszczenia do odbywania kwarantanny i łaźnie. Do stacji kontrolnych oddelegowani byli podoficerowie żandarmerii gdzie zajmowali się przesłuchiwaniem i przeprowadzaniem rewizji. → Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 21
Przypisy
edytuj- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 59-63.
- ↑ Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 21.
- ↑ Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 22.
- ↑ a b Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 23.
- ↑ Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 24.
- ↑ Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 25.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 60.
- ↑ Meldunek dowódcy OK Święciany ↓, s. 10.
Bibliografia
edytuj- Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
- Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
- Artur Ochał: Na litewskiej rubieży. Brygada KOP „Grodno” (1929–1939). Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2017. ISBN 978-83-8098-148-5.
- Jerzy Prochwicz (red.): Korpus Ochrony Pogranicza. Materiały z konferencji naukowej pod redakcją dr. Jerzego Prochwicza. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 2005. ISBN 83-913583-5-6.
- Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
- Jerzy Prochwicz(red.): Korpus Ochrony Pogranicza. Materiały z konferencji naukowej. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 2005. ISBN 83-913583-5-6.
- Jerzy Prochwicz. Formacje graniczne 1918 – 1924. „Problemy Ochrony Granic”. 14, 2000. Ketrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757.
- Dyslokacja oddziałów pełniących służbę na odcinku kordonowym „Wilno” → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.