Krzywcze
Krzywcze (ukr. Кривче, Krywcze) – wieś na Podolu, w rejonie czortkowskim[2] obwodu tarnopolskiego. W II Rzeczypospolitej miejscowość była siedzibą gminy wiejskiej Krzywcze Górne w powiecie borszczowskim województwa tarnopolskiego.
 Zamek w Krzywczach | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Rejon | |||||
| Powierzchnia |
7,183 km² | ||||
| Wysokość |
225 m n.p.m. | ||||
| Populacja (2001) • liczba ludności |
| ||||
| Nr kierunkowy |
+380-3541 | ||||
| Kod pocztowy |
48741 | ||||
Położenie na mapie obwodu tarnopolskiego  | |||||
Położenie na mapie Ukrainy  | |||||
 48°41′58″N 26°06′14″E/48,699444 26,103889
| |||||
W pobliżu znajduje się Jaskinia Kryształowa o długości 22 km udostępniona do zwiedzania oraz źródła mineralne, które wykorzystywano w lecznictwie już od XVII w.[3] Wejście do jaskini znajduje się na zboczu jaru rzeczki Cyganki. Była ona znana i powszechnie odwiedzana już w latach międzywojennych. W 1938 r. reklamowano ją w ten sposób: Jaskinie posiadają około 12 km. podziemnych chodników, z których 4 jest dostępnych zwiedzającym, oraz 8 sal, pokrytych przepięknymi kryształami gipsu, bądź w formie pęków kryształów, wykwitów śnieżnych, przeźroczystych szyb, bądź też w formie głazów i bloków o fantastycznych kształtach. Kryształy barwy białej i żółtej mienią się w świetle przepiękną skalą kolorów. Jaskinie zaliczające się do osobliwości europejskich, są całkowicie udostępnione dla publiczności i licznie zwiedzane, przewodnik oprowadza zwiedzających w ciągu trzech godzin.[4]
Bazą dla odwiedzających jaskinię było schronisko turystyczne Podolskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, urządzone w baszcie niedalekiego zamku z XVII wieku[4].
W latach 1943-1945 Niemcy i Ukraińska Policja Pomocnicza zamordowali na miejscu lub wywieźli z wioski do obozów zagłady 400 Żydów, a nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zamordowali 20 Polaków[5].
W czasie okupacji niemieckiej polska rodzina Budyńskich (Józef i Anna oraz ich córka Krystyna, po mężu Bryk) oraz ukraińska rodzina Sarabunów (Wasyl i Anastasija oraz ich syn Stepan) ukrywały tutaj Żydów, za co po wojnie Instytut Jad Waszem uhonorował ich członków tytułami Sprawiedliwych wśród Narodów Świata[6][7].
Zabytki
edytuj
- zamek w Krzywczach z pierwszej połowy XVII w.
- Kościół pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny ufundowany w 1650 roku przez Stanisława Kątskiego, który powstał w wyniku przebudowy dawnej prochowni zamkowej. Kościół ma cechy renesansowe. Nad portalem umieszczona jest tablica fundacyjna. W podziemiach znajdowały się grobowce rodziny Golejewskich. Po 1945 roku kościół służył jako magazyn, obecnie przywrócono mu funkcje kultowe.
- cerkiew drewniana pw. Wniebowstąpienia Pańskiego z 1760 r. (przebudowana w 1927 roku)
- cerkiew murowana pw. Opieki Bogurodzicy (Pokrowy) z 1856 r.[3]
Przypisy
edytuj- ↑ Liczby ludności miejscowości obwodu tarnopolskiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 5 grudnia 2001 roku. (ukr.).
- ↑ Постанова Верховної Ради України від 17 липня 2020 року № 807-IX "Про утворення та ліквідацію районів" [online], Офіційний вебпортал парламенту України [dostęp 2023-03-12] (ukr.).
- ↑ a b Aleksander Strojny, Krzysztof Bzowski, Artur Grossman: Ukraina zachodnia: tam szum Prutu, Czeremoszu.... Kraków: Wyd. Bezdroża, 2005, s. 305–306. ISBN 83-921981-6-6.
- ↑ a b b. aut.. Podole zaprasza turystów. „Wschód. Lwów, Stanisławów, Tarnopol”. R. III (nr 88), s. 1-2, 30 czerwca 1938. (pol.).
- ↑ Henryk Komański, Szczepan Siekierka, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie tarnopolskim 1939–1946, wyd. 2, Wrocław: Nortom, 2006, s. 44, ISBN 83-89684-61-6, ISBN 978-83-89684-61-5, OCLC 156875487.
- ↑ Bryk Krystyna (Budyńska); Father: Budyński Józef ; Mother: Budyńska Anna (Czarnecka). collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-07-12]. (ang.).
- ↑ Sarabun Stepan ; Mother: Anastasia ; Father: Vasily. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-07-12]. (ang.).
Bibliografia
edytuj- Ukraina zachodnia: tam szum Prutu, Czeremoszu... / zespół red. A. Strojny, K. Bzowski, A. Grossman. Kraków: Wyd. Bezdroża, 2005, s. 305–306ю ISBN 83-921981-6-6.
Linki zewnętrzne
edytuj- Krzywcze, mko i wś, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 802.
- położenie na mapie
- zdjęcia z Krzywcza i jaskini