Komisja Shawa

Komisja Śledcza Shawa (ang. The Commission on the Palestine Disturbances of August 1929) prowadziła dochodzenie wyjaśniające przyczyny wybuchu i przebieg zamieszek w Palestynie w 1929. Końcowy raport Komisji został opublikowany w marcu 1930. Wskazał on na Arabów jako tych, którzy rozpoczęli zamieszki i dopuścili się pogromów. Jako przyczyny wymienił uzasadniony strach i obawy społeczności arabskiej przed rosnącą dominacją Żydów w Palestynie. Raport zalecił ograniczenie żydowskiej imigracji, zmniejszenie uprawnień ruchu syjonistycznego i utworzenie arabskiego organu ustawodawczego.

Raport Komisji Shawa

Państwo	Mandat Palestyny
Data utworzenia	marzec 1930
Autor(zy)	sir Walter Shaw
Cel	wyjaśnienie przyczyn i okoliczności wybuchu zamieszek w Palestynie w 1929

Komisja Shawa, 1929

Tło wydarzeń

W dniach 23–31 sierpnia 1929 w wielu miejscach brytyjskiego Mandatu Palestyny wybuchły zamieszki. Do najcięższych starć doszło w Jerozolimie, ale miały miejsce także pogrom w Hebronie i pogrom w Safedzie. W ciągu tygodnia gwałtownych starć zginęło 133 Żydów i 116 Arabów, a rannych zostało 198 Żydów i 232 Arabów.

W celu dokładnego zbadania przebiegu, okoliczności i przyczyn zamieszek, brytyjski Urząd Kolonialny powołał Komisję Śledczą na czele której stanął wybitny prawnik sir Walter Shaw.

Działalność Komisji

Komisja Śledcza Shawa przybyła do Palestyny w dniu 24 października 1929. Przewodniczącym Komisji był prawnik sir Walter Shaw. W skład komisji weszło także trzech brytyjskich parlamentarzystów: sir Henry Betterton, Rhys Hopkin Morris i Harry Snell. Do 29 grudnia 1929 przesłuchano 140 świadków, z czego 20 za zamkniętymi drzwiami. Zebrano dowody oraz opinie kilkudziesięciu różnych ekspertów. Opublikowany w marcu 1930 raport końcowy został jednak oparty głównie na materiałach przedstawionych przez urzędników administracji mandatowej.

Komisja zwróciła uwagę na mocno zróżnicowane aspekty przyczyn zamieszek w Palestynie. Historyczka Noami Cohen tak podsumowała raport:

Zgłębiając przyczyny bezpośrednie raport zwrócił uwagę na takie czynniki jak na przykład spór o Mur Zachodni, napastliwe i zapalne publikacje po obu stronach, rozszerzenie aktywności Agencji Żydowskiej, niewystarczające siły porządkowe, aby utrzymać spokój. Do wzrostu anty-żydowskich nastrojów u Arabów doszło w wyniku pogłębiającej się frustracji politycznej i ekonomicznej. Zdaniem Komisji przyczyniła się do tego polityka imigracyjna i ułatwień w zakupach ziemi, która przyznawała Żydom nieuczciwe korzyści. Komisja zaleciła również, aby Brytyjczycy wzięli na siebie większą odpowiedzialność za ochronę praw i zrozumienie aspiracji Arabów. Raport Shawa był wielkim ciosem dla Syjonistów.

Raport Komisji

Odnosząc się do wybuchu zamieszek, Raport przedstawił następujące wnioski:

• Zamieszki z dnia 23 sierpnia 1929 w Jerozolimie rozpoczęły się od arabskiej napaści na Żydów. Usprawiedliwieniem dla napastników były wcześniejsze zabójstwa Arabów przez Żydów.
• Wybuch zamieszek nie został wcześniej zaplanowany.
• Zamieszki w przeważającej większości przybrały formę bezpośrednich napaści na Żydów, połączonych z bezmyślną destrukcją mienia żydowskiego. W Hebronie doszło do ograniczonego pogromu ludności żydowskiej. W kilku przypadkach doszło do żydowskich ataków na Arabów i niszczenia arabskiej własności. Ataki te, choć niewybaczalne, w większości przypadków były odwetem za wyrządzone wcześniej krzywdy przez Arabów.
• Zajścia nie były wymierzone przeciwko brytyjskiej władzy w Palestynie.
• Wielki mufti Jerozolimy uczestniczył w budowaniu opinii społecznej i mobilizowania arabskiej obrony muzułmańskich miejsc świętych, rzekomo zagrożonych przez Żydów. Mufti mobilizował społeczność arabską w kwestii sporu wokół Muru Zachodniego, nie zamierzał jednak wykorzystywać tej religijnej kampanii jako środka do wywołania niepokojów społecznych. Okoliczności sprawiły, że jego działalność miała duże znaczenie w wydarzeniach, które doprowadziły do wybuchu zamieszek. Dlatego mufti, tak jak wielu innych, musi uznać swoją odpowiedzialność za zajścia.
• Nie ma dowodów, aby mufti wezwał palestyńskich muzułmanów do przybycia do Jerozolimy w dniu 23 sierpnia. Nie można powiązać muftiego z działalnością osób agitujących do eskalacji przemocy.
• Po wybuchu zamieszek, mufti współpracował z władzami w celu przywrócenia porządku i uniemożliwienia dalszego rozszerzania się zajść.
• Brytyjski rząd nie ponosi winy za brak wystarczających sił zbrojnych.
• Poziom żydowskiej imigracji i działalność żydowskich przedsiębiorstw nie przekroczyły zdolności absorpcyjnych kraju, i nie naraziły społeczności arabskiej w Palestynie na straty materialne. Jednak roszczenia i żądania strony syjonistycznej mogły wzbudzić wśród Arabów uzasadnione obawy, że zostaną z czasem pozbawieni środków do życia i znajdą się pod polityczną dominacją Żydów.
• Istnieje niepodważalny dowód, że władze żydowskie odstąpiły od zasady przyjętej w 1922 przez Organizację Syjonistyczną, że imigracja powinna być regulowana przez zdolności ekonomiczne Palestyny w przyjmowaniu nowych imigrantów.
• W latach 1921–1929 doszło do sprzedaży dużej ilości gruntów, z których wysiedlono Arabów bez zapewnienia im nowych gruntów do uprawy. Dla osób w ten sposób wykluczonych nie było żadnej alternatywy. W konsekwencji powstała klasa bezrolnych i niezadowolonych osób. Stanowi ona potencjalne zagrożenie dla bezpieczeństwa kraju.
• Podstawową przyczyną wybuchu lokalnych zamieszek było uczucie wśród Arabów niechęci i wrogości wobec Żydów, co było skutkiem rozczarowania nie spełnieniem przez brytyjskie władze ich aspiracji politycznych i narodowych, oraz obawy co do przyszłości ich pozycji gospodarczej. Obawy były wzmocnione strachem przed rosnącą imigracją żydowską, zakupami gruntów przez organizacje syjonistyczne i rosnącą dominacją polityczną Żydów.

Komisja zaleciła rządowi ponowne rozpatrzenie swojej polityki względem żydowskiej imigracji i sprzedaży gruntów Żydom w Palestynie.

Odrębne dochodzenie wykazało, że zakupy gruntów dokonywane przez żydowskie instytucje były legalne i przebiegały zgodnie z prawem. Zdecydowana większość sprzedanych gruntów była najniższej klasy rolnej lub były to tereny całkowicie jałowe. Jednak rozwój żydowskich osiedli i stosowanie zaawansowanych technik rolniczych powodował, że tereny te były przywracane do działalności gospodarczej. Arabowie spostrzegali tę działalność jako potencjalnie szkodliwą, gdyż nie potrafili sprostać konkurencji.

Konsekwencje

Bezpośrednią konsekwencją raportu komisji Shawa było powołanie w 1930 Komisji Śledczej, na czele której stanął sir John Hope Simpson. Opublikowany 1 października 1930 Raport Komisji Simpsona zbiegł się w czasie z ogłoszeniem białej księgi Passfielda, która ograniczyła wielkość żydowskiej imigracji oraz nałożyła ograniczenia na sprzedaż ziemi Żydom.

Zobacz też

• deklaracja Balfoura
• zamieszki w Palestynie (1929)