Wielki mufti Jerozolimy
Wielki mufti Jerozolimy – najwyższy sunnicki muzułmański duchowny sprawujący opiekę nad islamskimi miejscami świętymi Jerozolimy, w tym nad meczetem Al-Aksa.
| |
| Stanowisko | |
| Data utworzenia | |
|---|---|
| Pierwszy | |
Historia
edytujHistoria istnienia muftiego w Jerozolimie sięga XV wieku, kiedy to Palestyna była pod panowaniem mameluków. Prawdopodobnie na początku tego wieku Mamelucy powołali w Jerozolimie muzułmańskiego prawnika i teologa, który wydawał oficjalne interpretacje w sprawach życia państwowego i prywatnego, związanego z islamem. Swoje decyzje ogłasza w formie fatwy. Pierwszym muftim Jerozolimy był Szihab ad-Din Abulabbas al-Omawi al-Masri, który zmarł w 1440 r. O późniejszych losach tego stanowiska niewiele wiadomo[1].
Pod koniec XVII wieku władze osmańskie dostrzegły potrzebę ustanowienia zwierzchnictwa religijnego nad muzułmanami na obszarze Palestyny. W tym celu powołano w Jerozolimie pierwszego sędziego (kadi), którym był szejk Najm al-Din[1].
| Imię i nazwisko | Okres rządów |
|---|---|
| Szihab ad-Din Abulabbas al-Omawi al-Masri | ?–1440 |
| Szejk Najm al-Din | koniec XVII wieku |
| Muhammad ibn 'Abd al-Rahim Jarallah | ?–1728 |
| Ali ibn Habib Allah ibn Abi | ?–1731 |
| Muhammad al-Khalili | ?–1734 |
| Ahmad ibn Muhammad al-Muwaqqit | ?–1757 |
| Najm al-Din al-Khairi | ?–1759 |
| Muhammd al-Tafilati | ?–1778 |
| Szejk Ḥasan ‘Abd al-Laṭīf al-Ḥusajni | 1781–1807 |
| Muhammad Salih al-Imam | ?–1828 |
| Muḥammad Fadil Jārallāh | ?–1856 |
Pod koniec XIX wieku klan Husajni należał do jednych z najzamożniejszych rodzin w południowej Palestynie i posiadał ziemię położone wokół Jerozolimy. Trzynastu członków klanu było kolejnymi burmistrzami Jerozolimy w latach 1864–1920. W 1860 r. pochodzący z tego klanu Mohammed Tahir al-Husajni został wielkim muftim Jerozolimy. Tahir powołał komitet A’ajan, który nadzorował sprzedaż gruntów cudzoziemcom w rejonie Jerozolimy. Zdecydowanie wystąpił on przeciwko żydowskiemu osadnictwu, powstrzymując na kilka lat sprzedaż gruntów Żydom[2]. Po śmierci Tahira w 1908 roku, następnym kadi Jerozolimy został jego syn – Kamil al-Husajni. Jednak podczas I wojny światowej władze tureckie uznały, że jest on brytyjską marionetką i mianowały na jego miejsce szejka As’ada Szukeiri (nosił tytuł kadi). Sprawował on swoje obowiązki w latach 1914–1918. Opowiadał się on po stronie Turków i za przynależnością Palestyny do Imperium osmańskiego[3]. Gdy Palestyna znalazła się pod brytyjską kontrolą, Brytyjczycy przywrócili na stanowisko wielkiego muftiego Jerozolimy Kamila al-Husajniego. Prowadził on odmienną politykę od swojego ojca i poszukiwał kompromisu między społecznością arabską a Żydami i brytyjskimi władzami okupacyjnymi[4].
Gdy w 1920 r. formalnie powstał brytyjski Mandat Palestyny, przepisy dawały władzom mandatowym uprawnienia do powoływania kolejnego wielkiego muftiego. Gdy w 1921 r. zmarł Kamil al-Husajni, Wysoki Komisarz Palestyny Sir Herbert Samuel powołał na to stanowisko Mohammada Amin al-Husajni, umożliwiając mu w styczniu następnego roku powrót do Palestyny. Podczas wyborów nowego wielkiego muftiego, reprezentanci oddali cztery głosy na członka klanu Husajni i trzy głosy na członka klanu Naszaszibi. Sir Herbert Samuel pragnął jednak zachować pewną równowagę sił w mieście, i ze względu na fakt, że burmistrzem Jerozolimy był Radżib al-Naszaszibi, wskazał on na szejka Hussama ad-Din Jarallah. Gdy ten jednak wycofał swoją kandydaturę, automatyczny wybór wskazał na Amina al-Husajni. W ten sposób został on wielkim muftim Jerozolimy. W tym samym roku stanął on na czele Najwyższej Rady Muzułmańskiej, która kontrolowała fundusze wakf warte dziesiątki tysięcy funtów i sprawowała nadzór nad działalnością islamskich sądów w Palestynie[5]. Najwyższa Rada Muzułmańska uważała się za strażnika jednego z trzech świętych miejsc islamu i rozpoczęła międzynarodową kampanię zbierania funduszy na renowację Wzgórza Świątynnego, a szczególnie meczetu Al-Aksa i Kopuły na Skale. Cały obszar znajdował się w ruinie i wymagał gruntownych prac renowacyjnych. Al-Husajni zlecił wykonanie prac tureckiemu architektowi Mimarowi Kemalettinowi. Amin był zdecydowany przekształcić meczet Al-Aksa w symbol panarabskiego i palestyńskiego nacjonalizmu w walce z napływem żydowskich imigrantów do Palestyny. Prowadząc swoją kampanię często oskarżał Żydów o planowanie przejęcia kontroli nad Murem Zachodnim, który był niezbywalną własnością i częścią meczetu al-Aksa[6]. Wzajemne oskarżenia przyczyniały się tylko do wzrostu napięć pomiędzy obydwiema społecznościami w mieście. Przy czym należy podkreślić, że obie społeczności – arabska i żydowska – patrzyły na wszystkie problemy tylko z punktu widzenia własnej tradycji i własnych interesów.
W kwietniu 1936 r. w Mandacie Palestyny rozpoczął się powszechny strajk społeczności arabskiej. Protestom towarzyszyły demonstracje, które bardzo szybko przekształciły się w arabskie powstanie. Amin al-Husajni przejął wówczas inicjatywę, przekazując liczne fundusze na finansowanie działań arabskich grup zbrojnych atakujących żydowskie osiedla[7]. W lipcu 1937 r. brytyjskie władze podjęły próbę aresztowania Amina, ukrył się on jednak w meczecie al-Aksa i przebywał wewnątrz haramu przez trzy kolejne miesiące. 26 września arabscy napastnicy przeprowadzili zamach na lokalnego komisarza brytyjskiego Lewisa Yelland Andrews’a. Cztery dni później Brytyjczycy zdjęli Amina al-Husajni z funkcji przewodniczącego Najwyższej Rady Muzułmańskiej i nakazali aresztowanie przywódców arabskiej rebelii. Al-Husajni zbiegł wówczas przez Jafę do Libanu. Pomimo to, pozostał on formalnie wielkim muftim aż do 1948 r.
W wyniku I wojny izraelsko-arabskiej (1948–1949) tereny Wschodniej Jerozolimy wraz z Samarią i Judeą znalazły się pod okupacją Królestwa Transjordanii. Jordański król Abdullah I oficjalnie usunął al-Husajniego ze stanowiska i zabronił mu wstępu do Jerozolimy. Nowym wielkim muftim został Hussam ad-Din Jarallah. Po jego śmierci w roku 1954, nie powołano nowego wielkiego muftiego.
W wyniku wojny sześciodniowej w 1967 r. całość Jerozolimy i Zachodniego Brzegu znalazła się pod okupacją Izraela. Wraz z rozpoczęciem palestyńsko-izraelskiego procesu pokojowego i podpisaniem w 1993 r. Porozumienia z Oslo, pojawiła się potrzeba zwiększenia muzułmańskiej kontroli nad miejscami świętymi islamu w Jerozolimie. Z tego powodu w 1993 przewodniczący Organizacji Wyzwolenia Palestyny Jasir Arafat powołał na wielkiego muftiego Jerozolimy Sulaimana Ja’abari. Był on od 1949 zastępcą wielkiego muftiego, i po śmierci Jarallaha od 1954 pełnił obowiązki muzułmańskiego sędziego kadi w Jordanii. Gdy w 1994 formalnie powstała Autonomia Palestyńska, powrócił on do Jerozolimy, jednak w tym samym roku zmarł[8]. Jaser Arafat powołał w październiku 1994 na nowego wielkiego muftiego Ekrima Sa'id Sabri. Miał on radykalne nacjonalistyczne poglądy i jego liczne wypowiedzi wywoływały kontrowersje. Palestyński prezydent Mahmud Abbas obawiając się jego mocniejszego zaangażowania w politykę, usunął go w 2006 ze stanowiska[9][10][11]. Abbas powołał na wielkiego muftiego Muhammada Ahmad Hussajni. Jednak i on wywołał liczne kontrowersje, dopuszczając między innymi samobójcze zamachy terrorystyczne jako formę walki z Izraelczykami[12].
| Imię i nazwisko | Zdjęcie | Okres rządów |
|---|---|---|
| Mohammed Tahir al-Husajni | 1860–1908 | |
| Kamil al-Husajni |  |
1908–1914 |
| As'ad Szukeiri | 1914–1918 | |
| Kamil al-Husajni | |
1918–1921 |
| Al-Hadżdż Muhammad Amin al-Husajni |  |
1921–1948 |
| Hussam ad-Din Jarallah | 1948–1954 | |
| Sulaiman Ja'abari | 1993–1994 | |
| Ekrima Sa'id Sabri | 1994–2006 | |
| Muhammad Ahmad Husajn | od 2006 |
Przypisy
edytuj- ↑ a b Abdul-Karim Rafeq: 6: Ottoman Jerusalem in the writings of Arab travelers. W: Sylvia Auld, Robert Natsheh: Ottoman Jerusalem, The Living City: 1517–1917. London: Altajir World of Islam Trust, 2000, s. 63–72.
- ↑ al-Husseini, Taher Mustafa Taher (1842–1908). [w:] Palestinian Academic Society for the Study of International Affairs [on-line]. [dostęp 2012-03-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (1999-01-28)]. (ang.).
- ↑ Shuqeiri, Sheikh As’ad (1860–1940). [w:] Palestinian Academic Society for the Study of International Affairs [on-line]. [dostęp 2012-03-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-04)]. (ang.).
- ↑ Zvi Elpeleg: The Grand Mufti: Haj Amin al-Hussaini, Founder of the Palestinian National Movement. London: Frank Cass, 1992. ISBN 0-7146-3432-8.
- ↑ al-Husayni, Amin. W: Philip Mattar: Encyclopedia of the Palestinians. New York: Facts On File, 2003. ISBN 978-0816057641. (ang.).
- ↑ Martin Sicker: Pangs of the Messiah: The Troubled Birth of the Jewish State. Westport, Connecticut: Praeger, 2000, s. 77. (ang.).
- ↑ Basheer M. Nafi: Arabism, Islamism and the Palestine question, 1908–1941: a political history. Ithaca Press, 1998, s. 225–227. ISBN 0-86372-235-0. [dostęp 2012-03-23]. (ang.).
- ↑ Ja’abari, Sheikh Sulaiman (1912–1994). [w:] Palestinian Academic Society for the Study of International Affairs [on-line]. [dostęp 2012-03-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-05-05)]. (ang.).
- ↑ Jeffrey Goldberg: Israel’s Y2K Problem. [w:] The New York Times [on-line]. 1999-10-03. [dostęp 2012-03-23]. (ang.).
- ↑ Sheik Sabri: Pope Wojtyla Free Us From the Jews - An Interview With the Grand Mufti of Jerusalem About the Pope’s Visit. [w:] The Middle East Media Research Institute [on-line]. 2000-03-29. [dostęp 2012-03-23]. (ang.).
- ↑ Boaz Ganor, Katharina Von Knop, Carlos A. M. Duarte: Hypermedia Seduction for Terrorist Recruiting. Eilat: IOS Press, 2007, s. 5. ISBN 978-1-58603-761-1. [dostęp 2012-03-23]. (ang.).
- ↑ Yaniv Berman: Top Palestinian Muslim Cleric Okays Suicide Bombings. [w:] Scholars for Peace in the Middle East [on-line]. 2006-10-23. [dostęp 2012-03-23]. (ang.).