Kościół św. Wawrzyńca w Białyninie
Kościół św. Wawrzyńca w Białyninie – rzymskokatolicki kościół parafialny zlokalizowany we wsi Białynin w województwie łódzkim (powiat skierniewicki). Funkcjonuje przy nim parafia św. Wawrzyńca.
 nr rej. 510/A z 8.11.1978
| |||||||||||||||
| kościół parafialny | |||||||||||||||
_(4).jpg) Widok od frontu | |||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||||
| Adres |
Białynin 61A, 96-130 Głuchów | ||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||
| Parafia | |||||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Położenie na mapie gminy Głuchów  | |||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||
Położenie na mapie województwa łódzkiego  | |||||||||||||||
Położenie na mapie powiatu skierniewickiego  | |||||||||||||||
 51°48′29,3332″N 20°00′43,9931″E/51,808148 20,012220
| |||||||||||||||
Historia i architektura
edytujPierwszy kościół
edytujPoczątki parafii białynińskiej oraz pierwszego kościoła sięgają XV wieku. Nie pozostały po nim żadne ślady, Przed 1521 był on w ruinie[1].
Drugi kościół
edytuj
Drugi kościół we wsi był drewniany, modrzewiowy, konstrukcji wieńcowej[1] i reprezentował swoją budową mazowiecką odmianę późnośredniowiecznej świątyni bazylikowej z XVI–XVII wieku[2], wyodrębnioną i skodyfikowaną stylowo przez Ryszarda Brykowskiego (na podstawie badań Wandy Chmielak-Załęskiej), który do tej grupy zaliczył także obiekty z Długiej Kościelnej, Janisławic (Mazowsze) i Bukówna (historyczna Małopolska). Były to kościoły trójnawowe, bazylikowe, z charakterystycznym wydzieleniem filarami wąskich naw bocznych posadowionych pod zaskrzynieniami. Okna doświetlające nawę główną umieszczone były w tym typie w konstrukcji podciągów zaskrzynień, nad dachami pulpitowymi naw bocznych[3]. Fundatorem tej świątyni w 1521 był arcybiskup Jan Łaski[1].
Około 1620 obiekt ten miał zostać odrestaurowany przez arcybiskupa gnieźnieńskiego, Wawrzyńca Gembickiego. W 1761 było w nim siedem ołtarzy. W 1872 kolejnego remontu dokonał proboszcz Żydanowicz[1].
Jedyną pozostałością po tej świątyni jest XVI-wieczny drewniany, ostrołukowy portal wbudowany w drewnianą kaplicę cmentarną z XIX wieku na nekropolii po drugiej stronie drogi. Portal ten ma prostokątne obramowanie z maswerkami, na których wyrzeźbiono stylizowane głowy zwierząt[1].
Trzeci kościół (obecny)
edytuj_(2).jpg)
Obecny neoromański obiekt na planie prostokąta został zbudowany z inicjatywy księdza Sylwestra Gałeckiego w latach 1908–1910 według projektu Jarosława Wojciechowskiego z Warszawy[4]. Rozebrano wówczas poprzednią budowlę drewnianą, co wywołało protesty Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości, które w liście otwartym napisało: wbrew zaleceniu ze strony Władzy duchownej w Warszawie, jak orzeczeniu T-wa i budowniczego, mającego prowadzić budowę kościoła nowego p. Jarosława Wojciechowskiego, dla błahych prywatnej natury względów ks. proboszcz Gałecki pozwolił rozebrać stary, z początków w. XVI kościół drewniany w Białyninie, charakterystyczny właściwymi mu kształtami i szczegółami zdobniczymi. Mógł on być łatwo odsunięty tylko, dla zrobienia miejsca mającemu powstać kościołowi nowemu[5].
5 października 1908 biskup sufragan warszawski Kazimierz Ruszkiewicz poświęcił kamień węgielny. 10 sierpnia 1910 świątynię poświęcił ksiądz German Grabowski, dziekan rawski, a 11 maja 1930 konsekrował go biskup polowy i sufragan warszawski Stanisław Gall[1].
Jest to świątynia ceglana, licowana[1], jednonawowa (lub dwunawowa[1]) z rzędem kaplic. Prezbiterium jest zamknięte trójbocznie. Ściany zewnętrzne są oszkarpowane. Witraże okienne zaprojektował Stanisław Ignacy Witkiewicz[4] (secesyjne przedstawienia św. Michała Archanioła z ognistym mieczem i trójką Aniołów Stróżów przytulających dzieci w strojach łowickich oraz Najświętsze Serce Maryi z kwiatami polnymi[1]). Nawę główną zamyka wieloboczna apsyda. Z boku usytuowano niewysoką wieżę ("basztę") dzwonniczą[1].
W 1979 systemem gospodarczym wymieniono pokrycie dachu nad nawą – z ceramicznego na blachę ocynkowaną[4].
Wyposażenie
edytujW ołtarzu głównym znajduje się secesyjna rzeźba ołtarzowa typu „Tron Łaski”. Ma ona rozwinięty program symboliczny. Centralne miejsce zajmuje krzyż z wykutymi wokół, kamiennymi herbami Polski i Litwy, postaciami Adama i Ewy, jak również świętych patronów Polski. Nad tym przedstawieniem góruje postać Boga Ojca[1].
Dwa ołtarze boczne są późnorenesansowe i pochodzą z poprzedniego kościoła. W zamknięciu nawy bocznej ustawiono ołtarz Najświętszej Maryi Panny Niepokalanie Poczętej. W nawie wisi obraz Jezusa Miłosiernego, autorstwa Ewy i Kazimierza Kawów[1].
Na wyposażeniu kościoła pozostaje zabytkowa monstrancja z 1640 zdobiona herbem szlacheckim Jelita[1].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i j k l m Diecezja łowicka, Szczegóły parafii św. Wawrzyńca w Białyninie – Diecezja Łowicz [online] [dostęp 2024-01-27] (pol.).
- ↑ Maciej Warchoł, Z „modrzewiowych” najdostojniejszy. Janisławice i drewniane kościoły Mazowsza z XVI wieku [online], s. 117.
- ↑ Maciej Warchoł, Mazowiecka odmiana późnośredniowiecznego kościoła drewnianego w świetle najnowszych badań kościołów w Janisławicach, Białyninie i Długiej Kościelnej, „Biuletyn Historii Sztuki” (3), 2018, s. 549-550.
- ↑ a b c Marian Rożej, Prace konserwatorskie na terenie województwa skierniewickiego w latach 1978-1981, „Ochrona Zabytków” (1-2), 1983, s. 138.
- ↑ Ryszard Brykowski, Z dziejów ochrony drewnianej architektury kościelnej w Polsce. Karty z działalności TOnZP w latach 1907-1914, „Ochrona Zabytków” (3-4), 1977, s. 118-119.