Kościół św. Trójcy w Bydgoszczy

Kościół Świętej Trójcy w Bydgoszczy – kościół położony w Bydgoszczy, którego patronem jest Trójca Święta.

Kościół Trójcy Świętej
w Bydgoszczy

nr rej. A/84 z dnia 20.09.1971
kościół parafialny
Widok z lotu ptaka
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Miejscowość	Bydgoszcz
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	Parafia Trójcy Świętej w Bydgoszczy
Wezwanie	Trójca Święta
Historia Data zakończenia budowy 1910–1912 Data poświęcenia 18 maja 1913
Dane świątyni Architekt Roger Sławski Świątynia • materiał bud. • cegła Organy • liczba głosów • liczba manuałów 40 2
Położenie na mapie Polski Kościół Trójcy Świętej w Bydgoszczy
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Kościół Trójcy Świętej w Bydgoszczy
Położenie na mapie Bydgoszczy Kościół Trójcy Świętej w Bydgoszczy
53°07′27″N 17°59′30″E
Strona internetowa

Nawa główna

Widok od strony ul. św. Trójcy w 1917 roku

Widok z wieży ciśnień

Położenie

Kościół znajduje się przy ul. Świętej Trójcy na dawnym Przedmieściu Poznańskim, obecnie obrzeżu Starego Miasta w Bydgoszczy.

Historia

Obecny kościół św. Trójcy w Bydgoszczy powstał na fundamentach wcześniejszej gotyckiej świątyni, która istniała ponad 250 lat.

Historia kościoła staropolskiego

Na miejscu obecnego kościoła w latach 1550–1829 istniał orientowany, murowany kościół z ozdobnym szczytem zachodnim, otoczony cmentarzem. Został ufundowany przez mieszczan bydgoskich, zamieszkujących przedmieście Poznańskie. Rozbiórka świątyni nastąpiła na polecenie władz pruskich.

Historia kościoła nowożytnego

Za początek nowej historii kościoła pw. św. Trójcy uznaje się wspólne spotkanie katolików polskich i niemieckich, które odbyło się 29 listopada 1895 r. Uznano na nim pilną konieczność budowy nowych kościołów katolickich w mieście, które w II połowie XIX wieku znacznie zwiększyło liczbę mieszkańców, w tym katolików. Orędownikiem tej inicjatywy był proboszcz parafii farnej ks. dr Józef Choraszewski (1834–1899). Nabył on z własnych funduszy dwie parcele na dzisiejszej ul. Seminaryjnej z myślą o przeznaczeniu ich pod nowy kościół oraz zamówił projekt u bydgoskiego budowniczego Józefa Święcickiego. Koncepcja przedstawiała budowlę trójnawową, czteroprzęsłową, z wieloboczną apsydą i transeptem, zwieńczonym kopułą. Z neorenesansowym charakterem elewacji frontowej kontrastowały gwiaździste sklepienia przykrywające poszczególne nawy.

W 1902 r. kolejną koncepcję świątyni wykonał urzędnik rejencyjny Roman Ziemski, a w 1903 r. proboszcz parafii farnej Ryszard Markwart zlecił projekt architektowi Rogerowi Sławskiemu. Koncepcja świątyni w barokowej stylistyce została przedłożona przez niego w sierpniu 1903 r. Była ona twórczym rozwinięciem pracy Ziemskiego z zachowaniem ustalonych wcześniej parametrów budowli: 37 m długości, 21 m szerokości, 1,2 tys. pojemności wiernych. Kościół posiadał układ bazylikowy czteroprzęsłowy, z wieżą wyrastająca z dachu. Neobarokową fasadę wieńczył tympanon z płaskorzeźbą Chrystusa na krzyżu w aureoli promieni glorii. Całość ujęta była w pilastry oraz zaakcentowana obeliskami.

Po uzyskaniu zgody na budowę u władz kościelnych i ustaleniu lokalizacji świątyni na dawnym cmentarzu Świętej Trójcy, podjęto trudne pertraktacje z władzami pruskimi, niechętnymi dla polskich katolików. W 1904 r. w Bydgoszczy odbyła się konferencja z udziałem wyższych urzędników Ministerstwa Kultury z Berlina, podczas której zaakceptowano potrzebę budowy kościoła dla polskich katolików, lecz jednocześnie uzależniono pozwolenie na budowę od zgody arcybiskupa poznańsko-gnieźnieńskiego na utworzenie odrębnej, filialnej parafii niemiecko-katolickiej w Bydgoszczy. Proboszcz parafii farnej ks. Ryszard Markwart odebrał tę decyzję jako polityczną, której celem było ekonomiczne osłabienie kościoła katolickiego. Władzom pruskim zależało na utrzymywaniu rozłamu między polską i niemiecką częścią parafii i uniezależnieniu jej od wpływu polskiego proboszcza. Patowa sytuacja zakończyła się ostatecznie ugodą zawartą 13 lutego 1906 r. między arcybiskupem Edwardem Likowskim, a Pruskim Ministerstwem Kultury.

Przewidywała ona budowę w Bydgoszczy dwóch sukursalnych kościołów katolickich - jednego dla Niemców (fundowanego przez władze państwowe), a drugiego dla Polaków (fundowanego ze składek społecznych).

W momencie rozpoczęcia procedur administracyjnych tajemniczą sprawą było zaginięcie gotowego projektu świątyni, prawdopodobnie w Ordynariacie w Poznaniu. W tej sytuacji arch. Roger Sławski wykonał nowy, okazalszy projekt, zgodnie z oczekiwaniami społeczności polskiej, obawiającej się niekorzystnego kontrastu z planowanym kościołem niemieckim. Tym razem świątynia miała pomieścić 3 tys. wiernych i nie odbiegać bogactwem architektonicznym od kościoła Najświętszego Serca Pana Jezusa wznoszonego dla społeczności niemieckiej przez rząd pruski. Pierwsze szkice nowego kościoła powstały w październiku 1907 r., zaś cały projekt w 1908 r. 9 grudnia 1909 r. wydano pozwolenie na budowę.

5 lipca 1910 r. odbyła się uroczystość położenia kamienia węgielnego. Podczas wykopów natrafiono na szczątki ludzkie z dawnego cmentarza. Stan surowy osiągnięto jesienią 1911 r. Pracami kierował wyznaczony przez Sławskiego architekt Ludwig Jurkiewicz.

Budowę świątyni ukończono jesienią 1912 r., a konsekrowano 18 maja 1913 r. przez sufragana gnieźnieńskiego Wilhelma Kloske. Fundusze na budowę pochodziły ze składek społeczności polskiej w Bydgoszczy i okolicy (113 tys. marek plus pożyczka bankowa 80 tys.) oraz od kurii gnieźnieńskiej (80 tys. marek) i papieża Piusa X (8 tys. marek).

Zasługuje na uwagę fakt, że w kościele tym odprawiano nabożeństwa wyłącznie w języku polskim i jest to jedyna polska świątynia katolicka, której władze niemieckie pozwoliły powstać w Bydgoszczy w okresie zaborów.

Kościół został wybudowany wraz z zespołem zabudowań parafialnych w stylu neobarokowym. Prace wykończeniowe wnętrz prowadził w latach 20. XX w. Adam Ballenstaedt z Poznania. Rzeźby do ołtarzy wykonał Władysław Marcinkowski z Poznania, a witraże Wiktor Gosieniecki z Gniezna.

W kaplicy pw. Matki Boskiej Częstochowskiej umieszczono obraz maryjny przeniesiony z pierwotnego kościoła.

Kościół początkowo pełnił funkcję filii bydgoskiej fary.

W 1924 r. erygowano parafię dekretem ks. kard. Edmunda Dalbora.

W okresie międzywojennym ostatecznie ukończono wystrój świątyni, zamontowano organy, wykonano polichromie oraz urządzono cmentarz parafialny na dzisiejszym osiedlu Błonie. W latach 1972–1995 w świątyni wykonano szereg modernizacji i remontów, w tym elewacji, konstrukcji nośnej dachu, organów. Blachą miedzianą pokryto kopuły kaplicy, wieży kościoła i plebanii.

19 maja 2013 r. o godzinie 12.00 odbyła się msza dziękczynna z okazji 100-lecia konsekracji kościoła pod przewodnictwem ordynariusza diecezji bydgoskiej biskupa Jana Tyrawy. Msza została poprzedzona wizytacją duszpasterską, która rozpoczęła się 18 maja 2013 r.

Charakterystyka

Styl architektoniczny

Kościół zbudowany został w stylu neobaroku, z ceglaną elewacją i z tynkowanymi płycinami.

Charakteryzuje się układem bazylikowym z transeptem, który nie ma precedensu w katolickim budownictwie Bydgoszczy. Bryła kościoła jest niesymetryczna.

Kościół ma 1038 m² powierzchni użytkowej, kubaturę 16 tys. m³.

Świątynia jest trójnawowa, z prezbiterium zamkniętym trójbocznie, skierowanym na północ. Do nawy północnej, od zachodu przylega ośmiobocznie zwieńczona wieża o wysokości 52 m oraz półkolista kaplica Matki Boskiej Częstochowskiej, której wezwanie nawiązuje do głównego ołtarza pierwotnej gotyckiej świątyni.

Fasada, ściana szczytowa, wieża zdobione są typowymi dla baroku elementami: spływami wolutowymi i obeliskami. Barokizujące są również hełmy kaplicy, zakrystii, wieży i klatki schodowej prowadzącej na chór.

W nawie głównej zastosowano sklepienia kolebkowe z lunetami, a w nawach bocznych kolebkowo-krzyżowe.

Wnętrze rozdzielają półkoliste arkady z pilastrami. Polichromia wnętrza została wykonana w 1926 r. przez Leona i Władysława Drapiewskich.

Elementy wyposażenia, takie jak: ławki, ambona, konfesjonały, droga krzyżowa oraz układ posadzki zostały zaprojektowane przez Rogera Sławskiego.

Świątynię zrealizowano w czerwonej cegle, w wątku krzyżowym. Takie rozwiązanie upamiętnia pierwotny, gotycki kościół.

Ołtarz

W prezbiterium znajduje się kamienna rzeźba Trójcy Świętej z bocznymi postaciami: św. Kazimierza królewicza oraz św. Wojciecha, wykonana przez Władysława Marcinkowskiego z Poznania. Tło tworzą witraże autorstwa Wiktora Gosienieckiego.

Organy

Bogactwem kościoła są ponad 40-głosowe zabytkowe organy zbudowane w 1912 roku przez Paula Voelknera, legendarnego organmistrza. Kościół charakteryzuje się nie spotykaną nigdzie indziej, specyficzną akustyką.

Galeria

• 
  Widok od ul. Świętej Trójcy
• 
  Front
• 
  Kopuła kaplicy Matki Boskiej Częstochowskiej
• 
  Wieża
• 
  Galeria
• 
  Szczyt
• 
  Syngaturka
• 
  Portal
• 
  Krzyż

Zobacz też

• Parafia Trójcy Świętej w Bydgoszczy
• Kościół stary św. Trójcy w Bydgoszczy
• Cmentarz katolicki Trójcy Świętej w Bydgoszczy
• Ulica Świętej Trójcy w Bydgoszczy
• Obiekty sakralne w Bydgoszczy
• Struktury wyznaniowe w Bydgoszczy
• Historia Bydgoszczy

Linki zewnętrzne

• http://www.trojca.info

Bibliografia

• Chamot Marek. Kościół katolicki w Bydgoszczy w czasie zaborów. In. Kalendarz Bydgoski 2000
• Derenda Jerzy. Piękna stara Bydgoszcz – tom I z serii Bydgoszcz miasto na Kujawach. Praca zbiorowa. Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy. Bydgoszcz 2006
• Gołębiewski Jerzy. Parafia i kościół pod wezwaniem Świętej Trójcy. In. Kalendarz Bydgoski 1996
• Klause Gabriela: Kościół pw. św. Trójcy w Bydgoszczy – dzieło Rogera Sławskiego. [w.] Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu. zeszyt 13. Pracownia Dokumentacji i Popularyzacji Zabytków Wojewódzkiego Ośrodka Kultury w Bydgoszczy. Bydgoszcz 2008. ISSN 1427-5465
• Kuberska Inga: Architektura sakralna Bydgoszczy w okresie historyzmu. In. Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu. Zeszyt 3. Bydgoszcz 1998
• Parucka Krystyna. Zabytki Bydgoszczy – minikatalog. „Tifen” Krystyna Parucka. Bydgoszcz 2008.
• Rogalski Bogumił. Architektura sakralna Bydgoszczy dawniej i dziś. In. Kronika Bydgoska XII (1990). Bydgoszcz 1991