Kazimierz Florian Czartoryski
Kazimierz Florian Czartoryski (ur. przed 1620 rokiem[1] w Klewaniu, zm. 15 maja 1674 w Warszawie) – książę, arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski, biskup poznański i kujawski, kanonik płocki, wileński i krakowski, proboszcz w Klewaniu, sekretarz królewski[2].
| Prymas Polski i Litwy | ||
| ||
| ||
| Kraj działania | ||
|---|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | ||
| Data i miejsce śmierci | ||
| Miejsce pochówku | ||
| Arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski | ||
| Okres sprawowania |
1673–1674 | |
| Interreks Polski | ||
| Okres sprawowania |
1673–1674 | |
| Wyznanie | ||
| Kościół | ||
| Sakra biskupia |
29 stycznia 1651 | |
| Data konsekracji |
29 stycznia 1651 | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Konsekrator | |||||||||||
| |||||||||||
| |||||||||||
Życiorys
edytujBył najstarszym synem Mikołaja Jerzego Czartoryskiego i Izabeli Koreckiej[3][4].
W Rzymie uzyskał tytuł doktora teologii i przyjął święcenia kapłańskie. Został sekretarzem króla Władysława IV. W 1651 został biskupem poznańskim, w 1655 zamienił tę godność, stając się biskupem kujawskim. W czasie potopu szwedzkiego schronił się wraz z królem Janem Kazimierzem na Śląsku, gdzie z przerwami przebywał do lipca 1657. Od 1661 popierał projekty królowej Polski Ludwiki Marii Gonzagi elekcji vivente rege. Starał się pogodzić skonfederowane wojsko koronne z królem podczas rokoszu Lubomirskiego. Doprowadził do ugody w Łęgonicach 31 sierpnia 1666. Na sejmie abdykacyjnym 16 września 1668 roku podpisał akt potwierdzający abdykację Jana II Kazimierza Wazy[5]. Był członkiem konfederacji generalnej zawiązanej 5 listopada 1668 roku na sejmie konwokacyjnym[6]. Był elektorem Michała Korybuta Wiśniowieckiego w 1669 roku z województwa brzeskokujawskiego[7]. W czasie kryzysu 1672 występował jako mediator pomiędzy zwaśnionymi obozami, stając w obronie króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego.
Reskryptem z 11 kwietnia 1669 wydanym w Smardzewicach jako biskup kujawski pod karą klątwy zabronił poddawania torturom bez dowodów winy, a na podstawie samego tylko oskarżenia, powtórnego brania na tortury odwołujących zeznania, jak również podpowiadania nazwisk rzekomych wspólników, stosowania nowych rodzajów tortur nie przewidzianych w przepisach, zakazywania apelacji. Zabronił też pławić, więzić i wydawać wyroki, nim cały proces do biskupa odesłany nie zostanie. „Życzymy na koniec i napominamy wszystkich sędziów, którzy mają żarliwość świętej sprawiedliwości, aby karali grzechy, jednak nie tajemne i których trudno dowieść, lecz tylko jawne, na przykład zabójstwa, kradziestwa, wydarcia, oszukiwania i gwałty, zdrady w kupiectwach, w rzeczach, do odziewania, albo pożywienia należących, cudzołóstwa także, obciążenia ubogich, pijaństwa, świąt nieświęcenie, potwarze itp.” Zdaniem Zygmunta Glogera[8] okólnik ten wyprzedzał europejskie ustawodawstwa o cały wiek (w Rzeczypospolitej Obojga Narodów ustawa Sejmu 1776 r. „Konwikcje w sprawach kryminalnych” zabroniła używania tortur we wszystkich sprawach kryminalnych, a kary śmierci w sprawach o czary)[9]. Zawarte w reskrypcie ograniczenie stosowania tortur (bo jeszcze nie całkowity ich zakaz) przypomina z kolei wcześniejsze o wiek podobne nauki Bartłomieja Groickiego zawarte w „Postępku sądów około karania na gardle” (1559).
Był deputatem z Senatu do Rady Wojennej przy królu w 1673 roku[10].
15 kwietnia 1673 po śmierci prymasa Mikołaja Prażmowskiego objął jego urząd z mianowania królewskiego. W 1674 został zatwierdzony przez papieża. Od chwili śmierci króla Michała 10 listopada 1673 był interreksem Polski. Był członkiem konfederacji generalnej zawiązanej 15 stycznia 1674 roku na sejmie konwokacyjnym[11].
Zmarł 15 maja 1674 nie zdoławszy odbyć ingresu do prymasowskiej katedry[12].
Pochowany w kościele klasztornym Narodzenia NMP i Św. Ignacego Loyoli w Warszawie[13].
Przypisy
edytuj- ↑ Nitecki podaje datę ok. 1614 roku.
- ↑ Piotr Nitecki, Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965–1999. Słownik biograficzny, Warszawa 2000, s. 63.
- ↑ Kazimierz Florian ks. Czartoryski h. Pogoń Litewska [online], Sejm-Wielki.pl [dostęp 2021-03-30].
- ↑ Kazimierz Piwowarski: Czartoryski Kazimierz Florian. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 4. Kraków: 1938, s. 281–282.
- ↑ Volumina Legum, t. IV, Petersburg 1860, 481.
- ↑ Volumina Legum, t. IV, Petersburg 1860, s. 497.
- ↑ Porządek na seymie Walnym Electiey. Między Warszawą a Wolą przez opisane artykuły do samego tylko aktu Elekcyey należące uchwalony y postanowiony, roku [...] 1669 [słow.] dnia wtorego [...] maia, [b.n.s.]
- ↑ Encyklopedia Staropolska – hasło „Czary i czarownice”.
- ↑ Volumina legum VIII, s. 546 f.882.
- ↑ Volumina Legum, t. V, Petersburg 1860, s. 64.
- ↑ Volumina Legum, t. V, Petersburg 1860, s. 129.
- ↑ Marceli Kosman: Między ołtarzem a tronem. Poczet prymasów Polski. Poznań: Oficyna Wydawnicza G & P, 2000. ISBN 83-7272-017-7.
- ↑ Krzysztof Rafał Prokop, Nekropolie biskupie w nowożytnej Rzeczypospolitej (XVI–XVIII w.), Kraków-Warszawa 2020, s. 142.