Kapturnik (ptak)

Kapturnik
	Lophodytes cucullatus
	(Linnaeus, 1758)
	; samiec
	; samica
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	blaszkodziobe
Rodzina	kaczkowate
Podrodzina	kaczki
Plemię	Mergini
Rodzaj	Lophodytes; Reichenbach, 1853
Gatunek	kapturnik
Synonimy
	Mergus cucullatus Linnaeus, 1758;
	Mergus cucullatus Linnaeus, 1758;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	; lęgowiska występuje przez cały rok przeloty zimowiska
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Kapturnik (Lophodytes cucullatus) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny kaczkowatych (Anatidae), zamieszkujący Amerykę Północną. Nie jest zagrożony.

Systematyka

Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1758 roku Karol Linneusz w 10. edycji Systema Naturae, którą uważa się za początek nomenklatury zoologicznej. Autor nadał gatunkowi nazwę Mergus cucullatus i podał, że zamieszkuje Amerykę^[5]^[6]. Ponieważ Linneusz oparł swój opis o wcześniejszą publikację Marka Catesby’ego^[5]^[7], uściślono, że miejscem typowym były wymienione przez tegoż autora stany Wirginia i Karolina^[6].

Kapturnik to jedyny przedstawiciel rodzaju Lophodytes^[8]^[9]. Nie wyróżnia się podgatunków^[9].

Występowanie

Alaska do północno-zachodnich USA, południowo-wschodnia Kanada do południowo-wschodnich USA^[9].

Sporadycznie pojawia się w Polsce (do 2019 odnotowano 12 stwierdzeń^[10]), ze względu jednak na to, że nie ma pewności, czy były to pojawy naturalne, gatunkowi temu nadano kategorię D w klasyfikacji AERC i nie jest on zaliczany do krajowej awifauny^[11].

Morfologia

Długość ciała 41–48 cm, rozpiętość skrzydeł 61–66 cm^[12], masa ciała 453–879 g^[13]. Cienki dziób, czubek na głowie. Samiec – głowa czarna, z białą plamą, która ciągnie się od oka do czarnego czubka. Pierś biała, oddzielona od boków koloru rdzawego dwoma czarnymi pasami. Ogony długie u obu płci. Samica – brązowoszara, rdzawopomarańczowy czubek na głowie. W upierzeniu spoczynkowym samiec przypomina samicę. W locie na skrzydłach samca widać duże, białe plamy. U samicy mniejsze.

Ekologia

Jaja z kolekcji muzealnej

Zamieszkuje jeziora, bagna i stawy leśne. Zimuje głównie na wybrzeżach. Pokarm zdobywa pod wodą, nurkując z jej powierzchni. Chwyta ryby ząbkowanym i haczykowatym dziobem. Zjada również raki, ślimaki, żaby, owady, rośliny wodne i nasiona^[12].

Gatunek monogamiczny. Gniazdo, wyściełane puchem i trawą zakłada zazwyczaj w wydrążonym pniu drzewa lub innym naturalnym zagłębieniu^[12]. Gniazdo znajduje się zazwyczaj w pobliżu wody i od 3 do 6 metrów nad ziemią^[12]. Samica składa 6–18 białych jaj, które wysiaduje przez 32–33 dni^[12].

Status

IUCN uznaje kapturnika za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. W 2020 roku organizacja Partners in Flight szacowała liczebność populacji na 1,1 miliona dorosłych osobników. Trend liczebności populacji jest uznawany za rosnący^[4].

Zobacz też

ptaki obserwowane w Polsce, lecz nie zaliczone do polskiej awifauny

Przypisy

↑ Lophodytes cucullatus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ Lophodytes, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2013-11-25] (ang.).
↑ Mergus cucullatus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2013-11-25] (ang.).
↑ ^a ^b Lophodytes cucullatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b K.K. Linneusz K.K., Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis, wyd. 10, t. 1, Holmiae 1758, s. 129 (łac.).
↑ ^a ^b D. Lepage: Hooded Merganser Lophodytes cucullatus. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-02-16]. (ang.).
↑ M.M. Catesby M.M., The natural history of Carolina, Florida and the Bahama Islands..., t. 1, Londyn 1731, s. 94 + ilustr. 94 (ang. • fr.).
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Mergini Rafinesque, 1815 (wersja: 2021-04-05). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-07-20].
↑ ^a ^b ^c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-07-20]. (ang.).
↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 36. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2019. „Ornis Polonica”. 61, s. 117–142, 2020.
↑ Aneks. Gatunki ptaków stwierdzone w Polsce do 01.01.2023, lecz nie zaliczone do awifauny krajowej. Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. [dostęp 2023-02-16].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Hooded Merganser Lophodytes cucullatus. WhatBird. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-05-25)]. (ang.).
↑ Hooded Merganser Identification. [w:] All About Birds [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. [dostęp 2023-02-16]. (ang.).

Bibliografia

Gosler Andrew: Atlas ptaków świata. MULTICO Oficyna Wydawnicza, 2000. ISBN 83-7073-059-0.

Linki zewnętrzne

Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Lophodytes cucullatus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[itis2-2] Lophodytes, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2013-11-25] (ang.).

[itis3-3] Mergus cucullatus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2013-11-25] (ang.).

[iucn-4] Lophodytes cucullatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[oryg-5] K.K. Linneusz K.K., Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis, wyd. 10, t. 1, Holmiae 1758, s. 129 (łac.).

[avibase-6] D. Lepage: Hooded Merganser Lophodytes cucullatus. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-02-16]. (ang.).

[catesby-7] M.M. Catesby M.M., The natural history of Carolina, Florida and the Bahama Islands..., t. 1, Londyn 1731, s. 94 + ilustr. 94 (ang. • fr.).

[mk-8] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Mergini Rafinesque, 1815 (wersja: 2021-04-05). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-07-20].

[ioc-9] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-07-20]. (ang.).

[kf2019-10] Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 36. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2019. „Ornis Polonica”. 61, s. 117–142, 2020.

[kfaneks-11] Aneks. Gatunki ptaków stwierdzone w Polsce do 01.01.2023, lecz nie zaliczone do awifauny krajowej. Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. [dostęp 2023-02-16].

[whatbird-12] Hooded Merganser Lophodytes cucullatus. WhatBird. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-05-25)]. (ang.).

[aabid-13] Hooded Merganser Identification. [w:] All About Birds [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. [dostęp 2023-02-16]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]