Wikipedia

Jan Twardowski

poeta polski, duchowny katolicki (1915–2006)
Ten artykuł dotyczy księdza i poety. Zobacz też: działacza kulturalnego.

Jan Jakub Twardowski (ur. 1 czerwca 1915 w Warszawie, zm. 18 stycznia 2006 tamże) – polski duchowny rzymskokatolicki, prałat honorowy Jego Świątobliwości, poeta, przedstawiciel współczesnej liryki religijnej. To z jego wiersza dedykowanego Annie Kamieńskiej pochodzi zdanie: Śpieszmy się kochać ludzi – tak szybko odchodzą[1].

Jan Twardowski
ilustracja
Imię i nazwisko

Jan Jakub Twardowski

Data i miejsce urodzenia

1 czerwca 1915
Warszawa

Data i miejsce śmierci

18 stycznia 2006
Warszawa

Narodowość

polska

Dziedzina sztuki

literatura

Ważne dzieła
  • Znaki ufności
  • Niebieskie okulary
  • Który stwarzasz jagody
  • Nie przyszedłem pana nawracać
  • Patyki i patyczki
  • Zeszyt w kratkę
podpis
Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Order Ecce Homo Order Uśmiechu
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Ks. Jan Twardowski, odwiedzający grób swoich rodziców, Katowice, cmentarz przy ul. Sienkiewicza, marzec 2000
Sypialnia w mieszkaniu ks. Jana Twardowskiego przy klasztorze sióstr wizytek w Warszawie
Pogrzeb ks. Jana Twardowskiego, przed kościołem Sióstr Wizytek na Krakowskim Przedmieściu, Warszawa, 3 lutego 2006
Pomnik ks. Jana Twardowskiego w Warszawie
Krypta księdza Jana Twardowskiego w Panteonie Wielkich Polaków Świątyni Opatrzności Bożej w Warszawie
Klęcznik-epitafium ks. Jana Twardowskiego z jego ostatnim wierszem w kościele Wizytek w Warszawie
Tablica pamiątkowa na fasadzie kamienicy przy ul. Koszykowej 20, w której urodził się Jan Twardowski
Maska pośmiertna i odlew prawej dłoni w mieszkaniu ks. Jana Twardowskiego przy klasztorze sióstr wizytek w Warszawie

Życiorys

edytuj

Dzieciństwo

edytuj

Urodził się 1 czerwca 1915 w Warszawie przy ul. Koszykowej 20 w polskiej rodzinie szlacheckiej[2][2]. Pięć tygodni później, 4 lipca, został ochrzczony w kościele św. Aleksandra. Tego samego dnia, na mocy decyzji rosyjskich władz kolejowych, cała rodzina Twardowskich, podobnie jak inne rodziny warszawskich kolejarzy, została przymusowo ewakuowana w głąb Rosji. Powrót rodziny do Polski nastąpił dopiero po 3 latach (13 lipca 1918).

Miał trzy siostry – dwie starsze, Halinę (ur. 1911) i Lucynę (ur. 1912) oraz młodszą, Marię (ur. 1920)[3].

Wczesna dorosłość

edytuj

Wychowywał się w Warszawie. W 1922 Jan rozpoczął naukę w szkole podstawowej, a od 1927 roku uczęszczał do Gimnazjum im. Tadeusza Czackiego w Warszawie do klasy matematyczno-przyrodniczej. W latach 1933–1935 współredagował międzyszkolne pismo młodzieży gimnazjalnej „Kuźnia Młodych”, gdzie piastował funkcję redaktora działu literackiego. Na łamach tej gazetki miał miejsce jego debiut poetycki i prozatorski. Zaczął również prowadzić „Poradnik literacki”, drukował recenzje i wywiady oraz nawiązał szereg znajomości z utalentowanymi kolegami, m.in. z Kazimierzem Brandysem, Pawłem Hertzem, Janem Kottem, Tadeuszem Różewiczem. Maturę zdał w 1936.

W 1937 ukazał się pierwszy tomik jego wierszy pt. Powrót Andersena, nawiązujący do poetyki Skamandra. W tym samym roku rozpoczął studia polonistyczne na Uniwersytecie Warszawskim. W 1939 uzyskał absolutorium, a w 1947 obronił pracę magisterską.

W czasie II wojny światowej, podczas której zaginął cały nakład Powrotu Andersena[4] (40 egzemplarzy[5]), był żołnierzem Armii Krajowej, uczestniczył w powstaniu warszawskim. Wskutek przeżyć wojennych, w tym zniszczenia jego domu rodzinnego, w 1943 postanowił zostać księdzem.

Okres powojenny

edytuj

W trakcie wojny w marcu 1945 zaczął naukę w tajnym Seminarium Duchownym w Warszawie. Naukę w seminarium kontynuował z przerwami do 1948, kiedy to 4 lipca przyjął święcenia kapłańskie. W tym też roku uzyskał tytuł magistra filologii polskiej za pracę Godzina myśli. Zaraz po studiach w seminarium duchownym przybył do parafii w Żbikowie k. Pruszkowa, gdzie był wikarym przez trzy lata. Zajmował się nauczaniem religii w szkole specjalnej. Od 1959 aż do emerytury był rektorem kościoła sióstr Wizytek w Warszawie, gdzie głosił kazania dla dzieci, którym później zadedykował m.in. zbiory: Zeszyt w kratkę oraz Patyki i patyczki. Był również wieloletnim wykładowcą i wychowawcą pokoleń kleryków w warszawskim seminarium. W latach 1952–1954 był katechetą w Liceum Ogólnokształcącym im. gen. Józefa Sowińskiego[6].

Wcześniej, bo już pod koniec 1945, powrócił do publikowania wierszy. Jego twórczość trafiła wówczas m.in. na łamy „Tygodnika Powszechnego”. Wielką popularność przyniósł mu wydany w 1970 tom Znaki ufności.

Śmierć

edytuj

Zmarł wieczorem 18 stycznia 2006 w Samodzielnym Publicznym Centralnym Szpitalu Klinicznym przy ul. Banacha 1a w Warszawie[7].

Został pochowany w krypcie w Panteonie Wielkich Polaków, miejscu pochówku dla zasłużonych w Świątyni Opatrzności Bożej, zgodnie z życzeniem prymasa Polski, kardynała Józefa Glempa, a wbrew jego ostatniej woli (chciał być pochowany na warszawskich Powązkach) – jednak w swoim testamencie ostateczną decyzję pozostawił zwierzchnikom[8].

Twórczość

edytuj
 
Głaz pamiątkowy na Saskiej Kępie

Liryka księdza Twardowskiego traktuje zarówno o Bogu, jak i o ludziach i ich problemach. Dobrze widoczne są liczne odwołania i metafory dotyczące przyrody (także jako pochwała stworzenia). Wiersze tego autora często, poprzez apostrofy i inne środki stylistyczne, mają charakter modlitewny (np. słowa Boże po stokroć święty, Mocny i uśmiechnięty w Suplikacjach).

Ważniejsze utwory

edytuj
  • Wiersze (1959, tom wydany wspólnie z książką poetycką ks. Pawła Heintscha)
  • O spacerze po cmentarzu wojskowym (1968)
  • Znaki ufności (1970)
  • Zeszyt w kratkę (1973)
  • Poezje wybrane (1979)
  • Niebieskie okulary (1980)
  • Rachunek dla dorosłego (1982)
  • Który stwarzasz jagody (1984, 1988)
  • Na osiołku (1986)
  • Nie przyszedłem pana nawracać (1986)
  • Patyki i patyczki (1988)
  • Sumienie ruszyło (1989, 1990)
  • Tak ludzka (1990)
  • Stukam do nieba (1990)
  • Nie bój się kochać (1991)
  • Niecodziennik (1991)
  • Nie martw się (1992)
  • Tyle jeszcze nadziei (1993)
  • Krzyżyk na drogę (1993)
  • Elementarz księdza Twardowskiego dla najmłodszego, średniaka i starszego (2000)
  • Pogodne spojrzenie (2003)
  • Mimo Wszystko (2003)
  • Na chwilę
  • Święty gapa
  • O maluchach
  • Do moich uczniów
  • Obiecanki Cacanki
  • Podziękowanie...
  • Trochę plotek o świętych
  • Prawda

Upamiętnienie

edytuj

Szkoła Podstawowa nr 2 w Białymstoku jako pierwsza uzyskała w 1993 roku zgodę ks. Twardowskiego na nadanie jej jego imienia. Wcześniej ks. Twardowski nie wyrażał zgody, twierdząc że patronem nie powinno zostawać się za życia[9].

Już w marcu 2006 roku, pół roku po śmierci duchownego, rozpoczęto procedurę i nadano imię ks. Jana Twardowskiego Szkole Podstawowej w Chwaliszewie (pow. krotoszyński)[10][10].

W dniu 1 czerwca 2010 roku Narodowy Bank Polski wyemitował monety upamiętniające 95. rocznicę urodzin księdza Twardowskiego o nominałach: 2 zł – wykonaną stemplem zwykłym ze stopu nordic gold, oraz 10 zł – wykonaną stemplem lustrzanym w srebrze[11].

W maju 2011 Rada Warszawy nadała skwerowi położonemu u zbiegu ulic Karowej i Krakowskiego Przedmieścia nazwę ks. Jana Twardowskiego[12].

10 października 2013 na skwerze odsłonięto pomnik ks. Jana Twardowskiego. Autorem rzeźby plenerowej wykonanej w brązie jest Wojciech Gryniewicz[13][14].

W kościele Wizytek znajduje się niezwykłe epitafium ks. Jana Twardowskiego w formie klęcznika z wyrytym jego ostatnim wierszem napisanym przed śmiercią w szpitalu przy ul. Banacha oraz małą biedronką[15]. W 2015 na fasadzie kamienicy przy ul. Koszykowej 20, w której się urodził, odsłonięto tablicę pamiątkową[2].

Imię ks. Jana Twardowskiego noszą lub nosiły szkoły m.in.: we Wrocławiu (Gimnazjum nr 17 przy ul. Ślężnej)[16], w Goleniowie (Szkoła Podstawowa nr 5 z oddziałami sportowymi przy ul. Norwida 1), w Częstochowie (Społeczna Szkoła Podstawowa nr 1 STO przy ul. Brzeźnickiej)[17], w Czechowicach-Dziedzicach (Szkoła Podstawowa nr 10)[18], w Krakowie (XLI Liceum Ogólnokształcące, dawniej Gimnazjum nr 4)[19], w Nowym Sączu (Gimnazjum nr 2)[20], w Warszawie (Szkoła Podstawowa nr 306)[21], w Barłominie (Szkoła Podstawowa), w Janiszewicach (Szkoła Podstawowa)[22], w Konstancinie-Jeziornie (Zespół Szkół nr 3 przy ul. Bielawskiej)[23], w Człekówce (Szkoła Podstawowa)[24], w Lisnowie (Szkoła Podstawowa)[25], w Ząbkach (Publiczna Katolicka Szkoła Podstawowa)[26], w Oleśnicy (Liceum Ogólnokształcące nr 2)[27], w Baranowie Sandomierskim (Szkoła Podstawowa)[28], w Sierpcu (Szkoła Podstawowa nr 3)[29], w Katowicach (Szkoła Podstawowa nr 37)[30], w Lubartowie (Szkoła Podstawowa nr 1)[31], w Horodyszczu (Szkoła Podstawowa)[32].

W 2015 Poczta Polska wydała w nakładzie 320 tys. sztuk upamiętniający ks. Twardowskiego znaczek pocztowy o nominale 1,75 zł zaprojektowany przez Marzannę Dąbrowską[33].

W czerwcu 2015 na terenie kościoła parafialnego przy ulicy Alfreda Nobla w Warszawie (gdzie ks. Jan Twardowski był wikariuszem w latach 1957–1958) odsłonięto głaz pamiątkowy[34].

16 listopada 2016 roku odbyła się uroczystość nadania imienia ks. Jana Twardowskiego Specjalnemu Ośrodkowi Szkolno-Wychowawczemu w Ostrołęce[35].

Odznaczenia

edytuj

Nagrody

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Prorokini Anna – gosc.pl.
  2. ↑ a b c Jan Twardowski h. Ogończyk (ID: sw.205457)
  3. ↑ Stanisław Grabowski: Jan Twardowski. Kalendarium życia i twórczości 1915-2006. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 2006, s. 5. ISBN 83-205-4661-3.
  4. ↑ Ksiądz Jan Twardowski odszedł. [w:] wp.pl [on-line]. 2006-01-18. [dostęp 2020-04-09].
  5. ↑ Małgorzata Olszewska: Jan Twardowski. [w:] Culture.pl [on-line]. 2007. [dostęp 2020-04-09].
  6. ↑ I Miejskie Gimnazjum i Liceum Męskie im. Gen. Sowińskiego w Warszawie. szukajwarchiwach.gov.pl.
  7. ↑ Ksiądz Jan Twardowski odszedł. [w:] Wirtualna Polska [on-line]. wp.pl, 18 stycznia 2006. [dostęp 2019-06-03].
  8. ↑ Ks. Twardowski w Świątyni Opatrzności Bożej. Wprost, 2006-01-23. [dostęp 2020-11-11]. (pol.).
  9. ↑ Nasz patron – SP2.
  10. ↑ a b Szkoła Podstawowa im. ks. jana Twardowskiego w Chwaliszewie. sp-chwaliszew.krotoszyn.pl.
  11. ↑ 95. rocznica urodzin ks. Jana Twardowskiego. NBP. [dostęp 2015-02-09]. (pol.).
  12. ↑ Uchwała nr XV/292/2011 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 12 maja 2011 r. w sprawie nadania nazwy skwerowi w Dzielnicy Śródmieście m.st. Warszawy. [w:] Dz. Urz. Woj. Maz. 2011.94.3010 [on-line]. edziennik.mazowieckie.pl, 2011-06-04. [dostęp 2013-11-24].
  13. ↑ TVN Warszawa [online], tvn24.pl [dostęp 2021-06-15] [zarchiwizowane z adresu 2013-10-12] (pol.).
  14. ↑ Polskie Radio Online.
  15. ↑ Nina Brzostowska-Smólska, Krzysztof Smólski: Kościół Wizytek. Izabelin-Warszawa: Rosikon Press, 2010, s. 75. ISBN 978-83-88848-87-2.
  16. ↑ Patron szkoły. Gimnazjum nr 17 im. ks. Jana Twardowskiego we Wrocławiu. [dostęp 2014-04-11]. (pol.).
  17. ↑ Społeczna Językowa Szkoła Podstawowa nr 1 im. ks. Jana Twardowskiego Społecznego Towarzystwa Oświatowego. dobraszkola.edu.pl. [dostęp 2024-03-22]. (pol.).
  18. ↑ Historia naszej szkoły. zsp2czechowice.pl. [dostęp 2024-03-22]. (pol.).
  19. ↑ Historia i patron szkoły. xlilo.krakow.pl. [dostęp 2024-03-22]. (pol.).
  20. ↑ Gimnazjum nr 2 im. ks. Jana Twardowskiego. szkolnykatalog.pl. [dostęp 2024-03-22]. (pol.).
  21. ↑ Szkoła Podstawowa nr 306 im. ks. Jana Twardowskiego w Warszawie. sp306.edupage.org. [dostęp 2024-03-22]. (pol.).
  22. ↑ Szkoła Podstawowa im. ks. Jana Twardowskiego w Janiszewicach. szkolajaniszewice.pl. [dostęp 2018-01-07].
  23. ↑ Szkoła Podstawowa nr 3 im. ks. Jana Twardowskiego. sp3kj.pl. [dostęp 2024-03-22]. (pol.).
  24. ↑ Szkoła Podstawowa im. ks. Jana Twardowskiego w Człekówce. spczlekowka.edupage.org. [dostęp 2018-05-23]. (pol.).
  25. ↑ Szkoła Podstawowa im. Księdza Jana Twardowskiego w Lisnowie. splisnowo.szkolnastrona.pl. [dostęp 2024-03-22]. (pol.).
  26. ↑ Publiczna Katolicka Szkoła Podstawowa im. ks. Jana Twardowskiego w Ząbkach ul. 11 Listopada 4. pksp.edupage.org. [dostęp 2024-03-22]. (pol.).
  27. ↑ Liceum Ogólnokształcące im. Ks. Jana Twardowskiego w Oleśnicy. lo2.olesnica.pl. [dostęp 2024-03-22]. (pol.).
  28. ↑ Historia szkoły. Zespół Szkół i Placówek w Baranowie Sandomierskim. [dostęp 2021-01-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-01-24)]. (pol.).
  29. ↑ Szkoła Podstawowa nr 3 w Sierpcu. sp3.sierpc.pl. [dostęp 2024-03-22]. (pol.).
  30. ↑ Szkoła Podstawowa nr 37 w Katowicach - Nasz patron. sp37.siteor.pl. [dostęp 2018-07-30]. (pol.).
  31. ↑ Szkoła Podstawowa nr 1 w Lubartowie. 2024-10-01. [dostęp 2024-10-15]. (pol.).
  32. ↑ Oficjalna Strona Szkoły Podstawowej im. ks. Jana Twardowskiego w Horodyszczu - Strona startowa. sphorodyszcze.pl.tl. [dostęp 2024-11-16].
  33. ↑ 2015.05.29. Śpieszmy się kochać ludzi. kzp.pl. [dostęp 2024-05-24]. (pol.).
  34. ↑ Odsłonięto kamień poświęcony Janowi Twardowskiemu. saskakepa.waw.pl. [dostęp 2015-06-23]. (pol.).
  35. ↑ Marcin Łuba, Ks. Jan Twardowski patronem SOS-W w Ostrołęce [ZDJĘCIA], „eOstroleka.pl – Twoje Wirtualne Miasto” [dostęp 2016-11-16].
  36. ↑ M.P. 2006 nr 21, poz. 237 za wybitne zasługi w upowszechnianiu humanistycznych wartości, za osiągnięcia w twórczości literackiej
  37. ↑ Order ECCE HOMO - nadania 1999 [online], www.ecce-homo.pl [dostęp 2020-02-27].
  38. ↑ Związek Rzemiosła Polskiego: Laureaci Nagrody Literackiej im. Władysława Reymonta w latach 1994–2009. [dostęp 2014-09-10].
  39. ↑ Doktorzy Honoris Causa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. kul.pl. [dostęp 2011-02-23].
  40. ↑ Miasto Tarnowskie Góry. tarnowskiegory.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-07-31)]..
  41. ↑ Uchwała Nr LV/1477/2005. BIP m. st. Warszawy, 2005-06-16. [dostęp 2011-03-30].

Bibliografia

edytuj
  • Helena Zaworska, Jestem, bo Jesteś. Rozmowy z księdzem Twardowskim, Kraków 1999
  • Zofia Zarębianka, Poezja wymiaru sanctum. Kamieńska. Jankowski. Twardowski, TN KUL 1992, s. 137–192, ISBN 83-85291-25-3.
  • A. Iwanowska, Serdecznie niemodny i szczęśliwie zapóźniony Jan Twardowski w oczach własnych, recenzentów i czytelników, Poznań 2000
  • Jan Twardowski, Autobiografia. Myśli nie tylko o sobie. Tom I – Smak dzieciństwa, Aleksandra Iwanowska (oprac.), Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2006, s. 80, ISBN 83-08-03926-X, OCLC 749216979.
  • A. Sulikowski, Świat poetycki księdza Jana Twardowskiego, s. 313–332 [kalendarium], Lublin 1995
  • Milena Kindziuk, Zgoda na świat z ks. Janem Twardowskim rozmawia Milena Kindziuk, s. 268, M Wydawnictwo 2001, Kraków, ISBN 83-7221-228-7.
  • Magdalena Grzebałkowska, Ksiądz Paradoks. Biografia Jana Twardowskiego, SIW Znak, 2011, ISBN 978-83-240-1816-1.
  • Stanisław Grabowski: Jan Twardowski. Kalendarium życia i twórczości 1915-2006. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 2006, s. 74. ISBN 83-205-4661-3.
  • Marian Schmidt: Niecodzienne rozmowy z księdzem Janem Twardowskim. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2000.
  • A to co na krótko może być na zawsze. Warszawa: Wyd. Uniw. Warsz. 2007. [Autorzy: J. Puzynina, J. Sochoń, A. Lam, J. Prokop i in.]
  • Szkic – esej: Jan Twardowski – ksiądz Paradoks, który pisał wiersze, [w:] Marek Różycki jr. Artystyczny Bazar Różyckiego, Oficyna Wydawnicza Rafał Brzeziński /rafalbrzezinski.info/, 2016 – rozmowy, szkice i felietony z- i o najwybitniejszych twórcach kultury i sztuki, s. 451, ISBN 978-83-65078-10-0.

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Jan_Twardowski&oldid=75251152”