Języki wschodniej Ptasiej Głowy
Języki wschodniej Ptasiej Głowy (ang. East Bird’s Head languages) – niewielka grupa języków papuaskich używanych w prowincji Papua Zachodnia w Indonezji. Występują we wschodniej części półwyspu Ptasia Głowa[1]. W wąskim ujęciu jest to rodzina obejmująca tylko trzy języki (bez północno-wschodniego fragmentu półwyspu)[1][2].
| Obszar | |
|---|---|
| Klasyfikacja genetyczna |
|
| Podział |
• języki wschodniej Ptasiej Głowy właściwe |
| Występowanie | |
 Lokalizacja języków wschodniej Ptasiej Głowy w Papui Zachodniej | |
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unicode. | |
Do języków wschodniej Ptasiej Głowy (właściwych, in. meyah-sougb) należą: meyah (meax, mansibaber), moskona (meningo), sougb (mantion/manikion). Wszystkie trzy tworzą rodzinę językową, przy czym moskona bywa uznawany za dialekt meyah. Bliski geograficznie język hatam jest odrębny od pozostałych języków regionu (zwykle omawia się go jako izolat); nie potwierdzono, by należał do tej samej grupy genetycznej. Odnotowano również wymierający (bądź wymarły) język mansim (borai), wyraźnie bliski językowi hatam, ale rzadko uwzględniany w klasyfikacjach języków papuaskich[1]. Pewne zbieżności słownikowe sugerują związek między hatam-mansim a meyah i sougb (lecz niekoniecznie natury genetycznej)[3]. G. Reesink (2005, 2009) uznaje hatam-mansim za rodzinę językową odrębną od meyah-sougb[4][5].
Poszczególne odosobnione języki i rodziny Ptasiej Głowy nie są w oczywisty sposób spokrewnione (stwierdzone podobieństwa dają się wytłumaczyć jako cechy arealne)[6]. Pomimo bliskości typologicznej dzielą bardzo niewiele elementów leksyki[7]. Wszystkie z nich wykazują wpływy okolicznych rodzin, a także pobliskich języków austronezyjskich[8]. Języki wschodniej Ptasiej Głowy nie znalazły się w pierwotnej propozycji fyli zachodniopapuaskiej (H.K.J. Cowan)[9], dopiero później (1960) Cowan uznał, że powinny być tu uwzględnione (jako „grupa wschodnia”)[10], ale autor nie dysponował danymi nt. hatam-mansim[11]. C.L. Voorhoeve (1987) również umieścił je pośród języków zachodniopapuaskich (bez hatam)[12], lecz M. Donohue (2008) uważa, że taka ich przynależność jest słabo wykazana[13]. M. Ross (2005) ulokował te języki w ramach rozszerzonej wersji rodziny zachodniopapuaskiej (o charakterze spekulatywnym), postulując bliższy związek z językami sentani oraz burmeso i tause[14].
Języki wschodniej Ptasiej Głowy zostały stosunkowo dobrze udokumentowane, w postaci opisów gramatyki i zbiorów materiałów tekstowych[1].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b c d Holton i Klamer 2018 ↓, s. 580.
- ↑ Unterladstetter 2020 ↓, s. 38.
- ↑ Reesink 2002 ↓, s. 18–19.
- ↑ Reesink 2005 ↓, s. 187, 204.
- ↑ Reesink 2009 ↓, s. 1176.
- ↑ Holton i Klamer 2018 ↓, s. 626.
- ↑ Reesink 1998 ↓, s. 604.
- ↑ Reesink 1998 ↓, s. 603, 637.
- ↑ Voorhoeve 1994 ↓, s. 74.
- ↑ Wurm 1982 ↓, s. 248.
- ↑ Voorhoeve 1975 ↓, s. 436.
- ↑ Voorhoeve 1987 ↓, s. 717, 725.
- ↑ Donohue 2008 ↓, s. 48, 54.
- ↑ Ross 2005 ↓, s. 30.
Bibliografia
edytuj- Mark Donohue: Bound pronominals in the West Papuan languages. W: Claire Bowern, Bethwyn Evans, Luisa Miceli (red.): Morphology and Language History: In honour of Harold Koch. Amsterdam–Philadelphia: John Benjamins Publishing, 2008, s. 43–58, seria: Current Issues in Linguistic Theory 298. DOI: 10.1075/cilt.298.06don. ISBN 978-90-272-9096-0. OCLC 277090439. (ang.).
- Gary Holton, Marian Klamer: The Papuan languages of East Nusantara and the Bird’s Head. W: Bill Palmer (red.): The Languages and Linguistics of the New Guinea Area: A Comprehensive Guide. Berlin–Boston: Walter de Gruyter, 2018, s. 569–640, seria: The World of Linguistics 4. DOI: 10.1515/9783110295252-005. ISBN 978-3-11-029525-2. OCLC 1041880153. (ang.).
- Jelle Miedema, Ger Reesink: One Head, Many Faces: New Perspectives on the Bird’s Head Peninsula of New Guinea. Leiden: KITLV Press, 2004, seria: Verhandelingen van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde 219. DOI: 10.1163/9789004454385. ISBN 978-90-67-18229-4. ISBN 978-90-04-45438-5. OCLC 1312159896. [dostęp 2023-02-12]. (ang.).
- Ger Reesink: West Papuan languages: roots and development. W: Andrew Pawley, Robert Attenborough, Robin Hide, Jack Golson (red.): Papuan pasts: cultural, linguistic and biological histories of Papuan-speaking peoples. Canberra: Pacific Linguistics, Research School of Pacific and Asian Studies, Australian National University, 2005, s. 185–218, seria: Pacific Linguistics 572. ISBN 978-0-85883-562-7. OCLC 67292782. [dostęp 2023-02-12]. (ang.).
- Ger P. Reesink: The Bird‘s Head as Sprachbund. W: Jelle Miedema, Cecilia Odé, Rien A.C. Dam (red.): Perspectives on the Bird‘s Head of Irian Jaya, Indonesia; Proceedings of the Conference, Leiden, 13–17 October 1997. Amsterdam–Atlanta: Rodopi, 1998, s. 603–642. DOI: 10.1163/9789004652644_032. ISBN 978-9-004-65264-4. ISBN 978-9-042-00644-7. OCLC 41025250. (ang.).
- Ger P. Reesink: The eastern Bird’s Head languages compared. W: Ger P. Reesink (red.): Languages of the eastern Bird’s Head. Canberra: Pacific Linguistics, Research School of Pacific and Asian Studies, Australian National University, 2002, s. 1–44, seria: Pacific Linguistics 524. DOI: 10.15144/PL-524.1. ISBN 0-85883-494-4. OCLC 50699329. (ang.).
- Ger Reesink: West Papuan Languages. W: E. K. Brown, Sarah Ogilvie (red.): Concise Encyclopedia of Languages of the World. Wyd. 1. Amsterdam: Elsevier, 2009, s. 1176–1178. ISBN 978-0-08-087775-4. OCLC 318247422. [dostęp 2023-02-13]. (ang.).
- Malcolm Ross: Pronouns as a preliminary diagnostic for grouping Papuan languages. W: Andrew Pawley, Robert Attenborough, Robin Hide, Jack Golson (red.): Papuan pasts: cultural, linguistic and biological histories of Papuan-speaking peoples. Canberra: Pacific Linguistics, Research School of Pacific and Asian Studies, Australian National University, 2005, s. 15–66, seria: Pacific Linguistics 572. ISBN 0-85883-562-2. OCLC 67292782. [dostęp 2023-02-12]. (ang.).
- Volker Unterladstetter: Multi-verb constructions in Eastern Indonesia. Berlin: Language Science Press, 2020, seria: Studies in Diversity Linguistics 28. DOI: 10.5281/zenodo.3546018. ISBN 978-3-96110-216-7. OCLC 1154284367. [dostęp 2023-02-23]. (ang.).
- Clemens L. Voorhoeve: Central and Western Trans-New Guinea Phylum Languages. W: Stephen A. Wurm (red.): New Guinea area languages and language study, Vol. 1, Papuan languages and the New Guinea linguistic scene. Canberra: Department of Linguistics, Research School of Pacific Studies, Australian National University, 1975, s. 345–460, seria: Pacific Linguistics C-38. DOI: 10.15144/PL-C38.345. ISBN 978-0-85883-131-5. OCLC 2565788. (ang.).
- Clemens L. Voorhoeve: Worming one’s way through New Guinea: The chase of the peripatetic pronouns. W: Donald L. Laycock, Werner Winter (red.): A world of language: papers presented to Professor S.A. Wurm on his 65th birthday. Canberra: Department of Linguistics, Research School of Pacific Studies, Australian National University, 1987, s. 709–727, seria: Pacific Linguistics C-100. ISBN 0-85883-357-3. OCLC 17669962. [dostęp 2023-02-12]. (ang.).
- Clemens L. Voorhoeve: Comparative Linguistics and the West Papuan Phylum. W: E.K.M. Masinambow (red.): Maluku dan Irian Jaya. Jakarta: Lembaga Ekonomi dan Kemasyarakatan Nasional, Lembaga Ilmu Pengetahuan Indonesia (LEKNAS-LIPI), 1994, s. 65–90, seria: Buletin LEKNAS III (1). OCLC 624384764. (ang.).
- Stephen A. Wurm: Papuan Languages of Oceania. Tübingen: Narr, 1982, seria: Ars linguistica 7. ISBN 3-87808-357-2. OCLC 8592292. (ang.).
Linki zewnętrzne
edytuj- East Bird’s Head, [w:] Ethnologue: Languages of the World, Dallas: SIL International [dostęp 2023-02-13] [zarchiwizowane z adresu 2023-02-13] (ang.).
- East Bird's Head, [w:] Glottolog, Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology [dostęp 2023-02-23] (ang.).
- Hatam-Mansim, [w:] Glottolog, Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology [dostęp 2023-02-24] (ang.).