Ján Čarnogurský
Ján Čarnogurský[1] (ur. 1 stycznia 1944 w Bratysławie) – słowacki polityk, adwokat, dysydent, działacz opozycji demokratycznej przed 1989, premier Republiki Słowackiej w obrębie Czechosłowacji (1991–1992).
| |
| Data i miejsce urodzenia |
1 stycznia 1944 |
|---|---|
| Premier Słowacji | |
| Okres |
od 6 maja 1991 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Odznaczenia | |
| |
_5697.jpg)
Życiorys
edytujWykształcenie
edytujW 1969 ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie Karola w Pradze. W 1970 zaczął praktykować jako adwokat. W 1971 uzyskał tytuł iuris utriusque doctor (na Uniwersytecie Komeńskiego w Bratysławie).
Działalność opozycyjna przed 1989
edytujW połowie lat 70. odbył wizytę do Polski, w trakcie której spotkał się z działaczami Klubu Inteligencji Katolickiej. Został objęty nadzorem ze strony czechosłowackiej służby bezpieczeństwa, a w 1976 po raz pierwszy go przesłuchano. Działał jako obrońca słowackich sygnatariuszy Karty 77 (opozycyjnego ugrupowania zakładanego m.in. przez Václava Havla). W konsekwencji w 1981 usunięto go z izby adwokackiej. Pracował jako kierowca, następnie doradca prawny, od 1987 pozostawał bezrobotny.
W latach 80. wydawał niezależne czasopismo „Náboženstvo a Súčasnosť” („Religia i Współczesność”), pisał także dla słowackich periodyków emigracyjnych (w tym monachijskiego „Horizonte”), jego teksty odczytywano m.in. w Radiu Wolna Europa. Współpracował z opozycjonistami, udzielał im pomocy prawnej, spotykał się z czeskimi i polskimi dysydentami. W 1987 został członkiem jawnego Kręgu Przyjaciół Ruchu Solidarność Polsko-Czesko-Słowacka[2]. W 1988 i 1989 uczestniczył w spotkaniach opozycjonistów na granicy polsko-czechosłowackiej.
25 marca 1988 (obok Františka Mikloška) był głównym organizatorem tzw. świeczkowej demonstracji. W manifestacji wzięło udział około 8–10 tys. uczestników, zaopatrzonych w świece, domagających się większej swobody religijnej i przestrzegania praw człowieka[3]. Zgromadzenie zostało rozbite przez policję, a czołowi działacze opozycji, w tym Ján Čarnogurský tego samego dnia tymczasowo aresztowani.
Ján Čarnogurský podpisywał w tym okresie najważniejsze opozycyjne odezwy, brał udział w działaniach Komitetu Helsińskiego. Organizował spotkanie przy mogile Milana Rastislava Štefánika w 80. rocznicę jego śmierci.
15 sierpnia 1989 został ponownie zatrzymany, oskarżono go m.in. o wzywanie do uczczenia ofiar inwazji na Czechosłowację i wydawanie nielegalnego pisma. Został tymczasowo aresztowany i sądzony w procesie tzw. bratysławskiej piątki[4]. Apele o uwolnienie tej grupy podpisali m.in. Ján Chryzostom Korec i Alexander Dubček. Proces ten wywołał też reakcję państw zachodnich. We wrześniu tego samego roku na Zgromadzeniu Ogólnym ONZ sprawę tę zgłaszał sekretarz stanu USA James Baker[5]. W jednej z kilku demonstracji domagających się zwolnienia represjonowanych wzięło udział około pięciu tysięcy osób.
Działalność po aksamitnej rewolucji
edytujTymczasowe aresztowanie uchylono mu w listopadzie 1989. W grudniu tego samego roku, po wydarzeniach aksamitnej rewolucji, wszedł w skład czechosłowackiego rządu pod przywództwem Mariána Čalfy jako pierwszy wicepremier.
W 1990 założył i stanął na czele Ruchu Chrześcijańsko-Demokratycznego. W czerwcu tego samego roku został wicepremierem rządu słowackiego[6]. Od kwietnia 1991 do lipca 1992 sprawował urząd premiera Słowacji. W latach 1992–1998 wykonywał mandat posła do słowackiego parlamentu. W okresie 1993–1995 pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Zgromadzenia Parlamentarnego Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie.
Od 30 października 1998 do 15 października 2002 zajmował stanowisko ministra sprawiedliwości w pierwszym gabinecie Mikuláša Dzurindy. W 2000 ustąpił z funkcji przewodniczącego KDH (zastąpił go Pavol Hrušovský), w 2002 zrezygnował z działalności politycznej, powracając do praktyki adwokackiej. W 2010 został przewodniczącym Komitetu Doradczego Europejskiej Sieci Pamięć i Solidarność.
W 2014 kandydował bez powodzenia jako kandydat niezależny w wyborach prezydenckich, otrzymując około 12 tys. głosów (0,6%)[7].
Odznaczenia
edytujW 2008 za wybitne zasługi w rozwijaniu polsko-słowackiej współpracy, za działalność na rzecz przemian demokratycznych w Europie Środkowej został odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej[8].
Przypisy
edytuj- ↑ W polskich publikacjach jego imię i nazwisko bywają spolszczane na Jan Czarnogórski (zob. Czy bez KOR powstałaby „S”. wyborcza.pl, 25 września 2006. [dostęp 2009-06-06].).
- ↑ Łukasz Kamiński: Solidarność ponad granicami. encyklopedia-solidarnosci.pl, 25 czerwca 2008. [dostęp 2009-06-06].
- ↑ Timelane of Events – Candle Demonstration. svieckovamanifestacia.sk. [dostęp 2014-09-03]. (ang.).
- ↑ David Doellinger: Letter by the Bratislava Five. gmu.edu. [dostęp 2009-06-06]. (ang.).
- ↑ The Democratic Revolution in Czechoslovakia. wilsoncenter.org. [dostęp 2009-06-06]. (ang.).
- ↑ Martin Schwarz (Berliner Zeitung): Frühere Opposition bildet neue Regierung der Slowakei. [dostęp 2009-06-06]. (niem.).
- ↑ Continuous voting results. statistics.sk. [dostęp 2014-03-16]. (ang.).
- ↑ M.P. z 2008 r. nr 87, poz. 763
Bibliografia
edytuj- Profil na stronie ktojekto.sk. [dostęp 2011-08-22]. (słow.).