Hipokalcemia
Hipokalcemia – stan obniżonego poziomu wapnia we krwi. Rozpoznaje się go, gdy stężenie wapnia całkowitego w surowicy krwi nie przekracza 2,25 mmol/l[1][2], bądź stężenie wapnia zjonizowanego spada poniżej 0,95 mmol/l[2]. Gdy niedobór wapnia jest nieduży i stężenie wapnia zjonizowanego pozostaje w normie, choroba może przebiegać bezobjawowo[2]. Najczęstszą kliniczną manifestacją hipokalcemii jest tężyczka, jednak w przebiegu hipokalcemii często pojawia się wiele niespecyficznych objawów, określanych jako „równoważniki tężyczki”[2]. Mogą występować typowe dla hipokalcemii zmiany w EKG[1].
| Hypocalcaemia |
Najczęstszymi przyczynami niedoboru wapnia są niedobory wapnia w diecie, niedobory witaminy D, magnezu, zespoły upośledzonego wchłaniania, nadmierna utrata wapnia z moczem, nadmierne odkładanie się wapnia w tkankach miękkich lub kościach, niedoczynność przytarczyc[1][2].
Leczenie polega na doustnym bądź dożylnym podawaniu soli wapnia[1].
Hipokalcemia rzekoma jest spowodowana obecnością we krwi kontrastu radiologicznego zawierającego gadolin, który zaburza wynik badania biochemicznego krwi i zaniża rzeczywisty poziom wapnia[1].
Objawy hipokalcemii
edytujObjawy nadpobudliwości nerwowo-ruchowej i tężyczki są wynikiem dodatniego efektu batmotropowego (zwiększenia pobudliwości komórek mięśniowych i nerwowych) wywoływanego przez niskie stężenia wapnia[3]. Wapń, łącząc się z kanałami sodowymi, podwyższa próg depolaryzacji komórek, utrudniając ich aktywację, dlatego przy jego niedoborze włókno mięśniowe staje się nadzwyczaj pobudliwe[3].
Ponadto hipokalcemia wywiera zupełnie odwrotny wpływ na komórki mięśnia sercowego. Ujemny efekt chronotropowy (spadek częstości akcji serca) i ujemny efekt inotropowy (spadek kurczliwości) w ciężkiej hipokalcemii może powodować bradykardię i spadki ciśnienia, a w konsekwencji nawet doprowadzić do zatrzymania akcji serca.
Tężyczka w przebiegu hipokalcemii może być jawna lub utajona, może też przebiegać pod postacią równoważników tężyczki[1].
Napad tężyczkowy rozpoczyna się od tonicznych, symetrycznych kurczów mięśni rąk i ich drętwienia; po kolei obejmuje przedramiona, ramiona, twarz ("usta karpia", skurcz powiek), klatkę piersiową i kończyny dolne, bez utraty świadomości[1].
Tężyczka utajona przebiega skrycie, są to niespecyficzne objawy mogące wskazywać na hipokalcemię jako przyczynę dolegliwości[1]. Zalicza się do nich:
- objaw Chvostka (skurcze mięśni twarzy po uderzeniu w unerwiający je nerw twarzowy)[1]
- objaw Trousseau (tzw. „ręka położnika”, wywołana przez ucisk sfigmomanometru)[1]
- objaw Lusta (odwiedzenie stopy w odpowiedzi na uderzenie nerwu strzałkowego wspólnego)[4][5]
- objaw Erba (zwiększona pobudliwość nerwów na prąd galwaniczny)[4][5]
- tężyczka wywołana hiperwentylacją[1]
- skurcz powiek
- światłowstręt
- podwójne widzenie
- skurcz mięśni krtani
- skurcz oskrzeli
- skurcz naczyń wieńcowych (dławica piersiowa)
- trzewnych (ból brzucha)
- obwodowych (np. palców – rzekomy objaw Raynauda)
- mózgowych (migrena, omdlenie, napady drgawkowe)
Ponadto w ostrym przebiegu hipokalcemii pojawić się mogą zaburzenia psychiczne[2] (depresja, psychozy, nerwice) oraz objawy kardiologiczne[2]:
- zaburzenia rytmu (w szczególności torsade de pointes)
- bloki przedsionkowo-komorowe
- zmniejszona skuteczność glikozydów naparstnicy
- ostra kardiomiopatia
W EKG mogą być widoczne wydłużone odstępy QT[1]
Hipokalcemia przewlekła przyczynić się może do powstania[2]:
- zmian skórnych
- kandydozy
- łysienia
- patologii w obrębie kości śródręcza i śródstopia
- zmian w układzie nerwowym, wywołujących parestezje, chorobę Parkinsona, pląsawicę, podwyższenie ciśnienia śródczaszkowego czy upośledzenie umysłowe.
U dzieci i młodzieży niedobór wapnia prowadzi do demineralizacji tkanki kostnej, czego konsekwencją jest krzywica, deformacje kości długich, rozmiękanie kości, osłabiony rozwój motoryczny. Nieskutecznie leczone, mogą mieć charakter przetrwały[6]. U dorosłych hipokalcemia prowadzi do osteomalacji[6].
Przyczyny
edytujDo najczęstszych przyczyn można zaliczyć:
- niedobór wapnia w diecie
- zaburzenie wchłaniania wapnia z przewodu pokarmowego
- niedoczynność przytarczyc
- względny lub bezwzględny niedobór witaminy D
- nadmierne odkładanie się wapnia w tkankach miękkich, np. w ostrym zapaleniu trzustki
- nadmierna utrata wapnia z moczem, która może być wywołana przez stosowanie leków moczopędnych
- niewrażliwość tkanek na parathormon – rzekoma niedoczynność przytarczyc, hipomagnezemia.
Leczenie
edytujOstrą, objawową hipokalcemię leczy się podając dożylnie 20 ml 10% roztworu glukonolaktobionianu wapnia lub chlorku wapnia, co kilka godzin monitorując kalcemię. Równocześnie należy rozpocząć doustną suplementację wapnia i witaminy D. Oporna na leczenie hipokalcemia może być wynikiem hipomagnezemii[1].
Leczenie hipokalcemii przewlekłej, w której leczenie choroby podstawowej nie przynosi rezultatu, polega na podawaniu wapnia doustnie w dawce 1000–3000 mg/d jako węglan wapnia lub octan wapnia oraz witaminy D, zwykle pod postacią alfakalcydolu lub kalcytriolu. Okresowo należy monitorować kalcemię i kalciurię[1].
Gdy przyczyną hipokalcemii jest nadmierna utrata wapnia z moczem, w leczeniu stosuje się diuretyki tiazydowe[1].
Klasyfikacja ICD10
edytuj| kod ICD10 | nazwa choroby |
|---|---|
| ICD-10: E58 | Niedobór pokarmowy wapnia |
| ICD-10: E64 | Następstwa niedożywienia i innych niedoborów pokarmowych |
| ICD-10: P71 | Przemijające zaburzenia przemiany wapnia i magnezu noworodków |
| ICD-10: P71.0 | Hipokalcemia spowodowana karmieniem mlekiem krowim |
| ICD-10: P71.1 | Inna hipokalcemia noworodków |
| ICD-10: P71.8 | Inne przemijające zaburzenia przemiany wapnia i magnezu noworodków |
| ICD-10: P71.9 | Przemijające zaburzenia przemiany wapnia i magnezu noworodków, nieokreślone |
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Piotr Gajewski, Interna Szczeklika 2016, Kraków: Medycyna Praktyczna, 2016, ISBN 978-83-7430-490-0, OCLC 958212590.
- ↑ a b c d e f g h i Wioletta Jakubas-Kwiatkowska, Anna Błachowicz, Edward Franek, Hipokalcemia w praktyce klinicznej — przyczyny, objawy i leczenie, „Choroby Serca i Naczyń”, 2 (4), 2005, s. 232-237 [dostęp 2020-04-08].
- ↑ a b Witold Kołłątaj i inni, Tężyczka utajona i pobudliwość nerwowo-mięśniowa, „Endokrynologia Praktyczna”, 17 (2), 2018, s. 97–106, DOI: 10.18544/EP-01.17.02.1696.
- ↑ a b Katarzyna Kądziela, Beata Pyrżak, Zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej. Krzywice witamino D-zależne i witamino D-niezależne [online], Klinika Pediatrii i Endokrynologii WUM [dostęp 2020-04-08].
- ↑ a b Świadczenia gwarantowane, obejmujące przeszczepienie komórek przytarczyc [online], Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji [dostęp 2020-04-08].
- ↑ a b Paweł Płudowski i inni, Krzywica niedoborowa – aktualne spojrzenie na epidemiologię, leczenie i zapobieganie, „Postępy Nauk Medycznych”, 10, 2016, s. 760-766 [dostęp 2020-04-08].
