Grupa Inicjatywna
Grupa Inicjatywna – utworzona w 1941 (według różnych źródeł w czerwcu lub na przełomie lipca i sierpnia) z upoważnienia Komitetu Wykonawczego Międzynarodówki Komunistycznej (Kominternu) grupa polskich działaczy komunistycznych przebywających w ZSRR. Grupa miała po zrzucie spadochronowym dokonanym przez lotnictwo sowieckie na terenie okupowanej przez Niemcy Polski dokonać utworzenia w Polsce partii komunistycznej – Polskiej Partii Robotniczej. Pierwotnie byli określani jako „grupa krajowa”[1].
22 czerwca 1941 nastąpił atak III Rzeszy na ZSRR. W pierwszych dniach lipca 1941 sekretarz generalny Międzynarodówki Komunistycznej Georgi Dymitrow wezwał grupę polską w szkole Kominternu w Kusznarenkowie i oświadczył, że Komintern zgodził się na utworzenie partii komunistycznej w Polsce, a członkowie grupy mają być jej trzonem. Autorem nazwy partii był Józef Stalin, który 27 sierpnia 1941 przekazał sekretarzowi generalnemu Kominternu Georgi Dymitrowowi wskazówki, by nie posługiwać się nazwą „partia komunistyczna”, gdyż mogłaby odstraszać przyszłych członków[2][3]. Dymitrow 29 sierpnia 1941 przekazał dyspozycje Stalina grupie polskich komunistów (nazwa partii pozbawiona wyrazu „komunistyczna” wzbudziła szereg wątpliwości wśród polskich komunistów w ZSRR)[4]. Do Międzynarodówki Komunistycznej w Moskwie zgłosiło się wielu działaczy komunistycznych, z grona których wyselekcjonowano grupę kilkunastu osób, którzy mieli być zrzuceni na spadochronach na ziemie polskie, po czym nawiązać kontakt z działającymi w konspiracji komunistami i odtworzyć partię komunistyczną. Do września 1941 odbywały się prace organizacyjne oraz mające na celu sformowanie planu politycznego partii. Grupa podkreślała potrzebę budowy frontu narodowego do walki z nazistowskimi Niemcami czy obrony interesów mas pracujących i ich wyzwolenia z jarzma kapitalizmu.
Pierwsza Grupa Inicjatywna
edytujPierwszy skład Grupy Inicjatywnej PPR stanowili[5]:
- Marceli Nowotko,
- Paweł Finder,
- Bolesław Mołojec,
- Jan Turlejski,
- Pinkus Kartin,
- Czesław Skoniecki,
- Roman Śliwa,
- Jakub Aleksandrowicz,
- Lucjan Partyński,
- Anastazy Kowalczyk,
- Augustyn Micał,
- Feliks Papliński,
- Józef Wieczorek.
Samolot mający przetransportować tę grupę rozbił się tuż po starcie z lotniska w Wiaźmie 26 września 1941[6]. W wyniku wypadku zginął Jan Turlejski, a rany odnieśli Skoniecki, Śliwa i Aleksandrowicz. Zmarłego Turlejskiego zastąpiła Maria Rutkiewicz, a ze składu grupy został wycofany Partyński, którego skierowano do innych zadań.
Wobec zbliżania się frontu niemiecko-radzieckiej wojny członkowie zmieniali miejsca pobytu, w końcu przenieśli się do Ufy, gdzie czyniono nadal przygotowania w zakresie politycznym grupy. Później powrócili do Moskwy. Pierwsza grupa inicjatywna została podzielona na dwie części. Sześcioro członków grupy (Nowotko, Finder, Mołojec, Kartin, Skoniecki i Rutkiewicz) zostało przerzuconych na spadochronach do kraju, lądując nocą 27/28 grudnia 1941 koło wsi Wiązowna pod Warszawą. Podczas lądowania Nowotko doznał złamania nogi, zaś zagubieniu uległa zrzucona na osobnym spadochronie stacja radiowa nadawczo-odbiorcza grupy (radiotelegrafistką była Rutkiewicz). Nowotko, Finder i Rutkiewicz przedostali się następnie do podwarszawskiej Radości, zaś pozostała trójka miała przedostać się do stolicy oddzielnie. Wkrótce wszyscy spotkali się u swoich współpracowników w mieszkaniu Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej na Żoliborzu. 5 stycznia 1942 grupa ta utworzyła Polską Partię Robotniczą.
Druga Grupa Inicjatywna
edytujW nocy z 5 na 6 stycznia dołączyła do nich reszta grupy – Aleksandrowicz (zrzucony w powiecie Biała Podlaska), Augustyn Micał (zrzucony w rejon powiatu rzeszowskiego), Kowalczyk, Papliński i Śliwa (zrzuceni w powiecie koneckim). W nocy z 19 na 20 maja 1942 zrzucono na spadochronach tak zwaną Drugą Grupę Inicjatywną, w skład której wchodzili[7]:
- Małgorzata Fornalska,
- Jadwiga Ludwińska,
- Piotr Drążkiewicz,
- Aleksander Kowalski,
- Jan Krasicki,
- Jan Gruszczyński.
i dwóch radiotelegrafistów:
Po przybyciu do kraju Grupa Inicjatywna nawiązała łączność radiową z centralą Głównego Zarządu Wywiadowczego (wywiad wojskowy Armii Czerwonej, od lutego 1942 GRU)[8].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Maria Rutkiewicz: I. Zanim narodziła się PPR. Sprawa osobista. W: Czas wielkiej próby. Wspomnienia bojowników o Ojczyznę Ludową 1939–1945. Warszawa: Książka i Wiedza, 1969, s. 62.
- ↑ „Po wspomnianym spotkaniu szef Kominternu zanotował w dzienniku wskazówki Stalina: Będzie lepiej założyć Polską Partię Robotniczą z komunistycznym programem. Partia komunistyczna odstrasza nie tylko obcych, lecz także niektórych z tych, którzy z nami sympatyzują. Na aktualnym etapie – streścił dalej słowa Stalina – walka o wyzwolenie narodowe. Jednak samo przez się jest zrozumiałe, że to nie będzie partia typu Labour Party.” Piotr Gontarczyk, Polska Partia Robotnicza. Droga do władzy 1941–1944, Warszawa 2006, s. 73., Gontarczyk cytuje dziennik Georgi Dymitrowa za Georgi Dymitrow, Tagebücher 1933–1943, Berlin 2000.
- ↑ Dziennik Georgi Dymitrowa: „27 August 1941 Spoke with J. V. [Stalin] about Polish business. It would be better to create a workers’party of Poland with a Communist program. The Commun[ist] party frightens off not only alien elements, but even some of our own as well. At the present stage, the struggle is one of national liberation. Naturally, not a Labour Party as in England. The Hitler regime is tempering the Communists. Tsarism made us that way. (…)29 August 1941 [...]Discussion with departing Polish group (ten persons). Provisional leadership inside Poland: Nowotko, Finder, Molojec. Formation of a workers’ party (with Communist program). Not formally linked with the Comintern. 1 September 1941 (…) Conferred with the Polish comrades. Examination of the political declaration of the Workers’ Party of Poland.” „The Diary of Georgi Dimitrov 1933–1949” Introduced and edited by Ivo Banac, Yale University Press, New Haven & London 2003, ISBN 978-0-300-09794-8, s. 191–192.
- ↑ Anna Sobór-Świderska, Jakub Berman. Biografia komunisty, IPN, Warszawa 2009, s. 66.
- ↑ Kronika XX wieku, Marian B. Michalik (oprac.), Eugeniusz Duraczyński (oprac.), Jolanta M. Michasiewicz (red.), Warszawa: „Kronika”, 1991, ISBN 83-900331-0-0, OCLC 834073689.
- ↑ Piotr Gontarczyk: Polska Partia Robotnicza. Droga do władzy 1941-1944, Warszawa 2003, s. 91.
- ↑ Maciej Krawczyk: Polska Walcząca. Historia Podziemnego Państwa Podziemnego. Ani Polska, Ani Robotnicza PPR i Gwardia (Armia) Ludowa, Warszawa 2015, t. 11, s. 15.
- ↑ Piotr Gontarczyk: Polska Partia Robotnicza. Droga do władzy 1941-1944, Warszawa 2003, s. 84.
Bibliografia
edytuj- Encyklopedia popularna PWN, 1992, ISBN 83-01-10416-3.
- Piotr Gontarczyk: Polska Partia Robotnicza. Droga do władzy 1941–1944, Warszawa 2003.
- Józef Bolesław Garas: Oddziały Gwardii Ludowej i Armii Ludowej 1942–1945, Warszawa 1971.
- Maria Rutkiewicz: I. Zanim narodziła się PPR. Sprawa osobista. W: Czas wielkiej próby. Wspomnienia bojowników o Ojczyznę Ludową 1939–1945. Warszawa: Książka i Wiedza, 1969, s. 62-69.