Gorajec

wieś w województwie podkarpackim

Gorajec (w latach 1977–1981 Dąbrowa) – wieś w Polsce, położona w województwie podkarpackim, w powiecie lubaczowskim, w gminie Cieszanów[5][4], nad potokiem Gnojnik na Płaskowyżu Tarnogrodzkim.

Gorajec
wieś
Ilustracja
Cerkiew Narodzenia Marii w Gorajcu
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Powiat

lubaczowski

Gmina

Cieszanów

Liczba ludności (2021)

175[2]

Strefa numeracyjna

16

Kod pocztowy

37-611[3]

Tablice rejestracyjne

RLU

SIMC

0600119[4]

Położenie na mapie gminy Cieszanów
Mapa konturowa gminy Cieszanów, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Gorajec”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Gorajec”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Gorajec”
Położenie na mapie powiatu lubaczowskiego
Mapa konturowa powiatu lubaczowskiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Gorajec”
Ziemia50°16′09″N 23°12′16″E/50,269167 23,204444[1]
Gorajec, dzwonnica

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa przemyskiego.

Wierni wyznania rzymskokatolickiego należą do parafii św. Wojciecha w Cieszanowie[6].

Części wsi

edytuj
Integralne części wsi Gorajec[5][4]
SIMC Nazwa Rodzaj
0600071 Dąbrówka przysiółek

Historia

edytuj

Pierwsze ślady osadnictwa na terenie Gorajca pochodzą z czasów neolitu. Gorajec założony został w 1564 roku na prawie wołoskim na gruntach sąsiedniej wsi Żuków przez hetmana wielkiego koronnego i starostę lubaczowskiego Jana Tarnowskiego. Nosił początkowo nazwę Horajec i do końca XVIII wieku wchodził w skład dóbr starostwa niegrodowego lubaczowskiego[7]. W 1772 w wyniku I rozbioru Gorajec wraz z Galicją został włączony w granice monarchii Habsburgów[8]. Zniesienie pańszczyzny w 1848 przez cesarza Ferdynanda I Habsburga mieszkańcy Gorajca upamiętnili wzniesieniem we wsi pomnika, tzw. krzyża pańszczyźnianego[9]. Właścicielami pouwłaszczeniowego majątku ziemskiego w Gorajcu byli bracia Jakub i Ludwik Bruniccy[10]. Na początku XX wieku majątek ziemski w Gorajcu przeszedł w ręce rodziny Wattmanów. Gorajec należał do parafii w Żukowie, przejściowo – od 1618 roku do końca XVII wieku – był samodzielną parafią.

W II Rzeczypospolitej wieś w powiecie lubaczowskim województwa lwowskiego. W 1921 roku we wsi mieszkały 994 osoby, w większości wyznania greckokatolickiego. We wsi istniał Dom Narodowy, w którym mieściły się sale szkolne, czytelnia Proswity oraz sklep spółdzielczy. W latach 1944–1947 mieszkańców wsi narodowości ukraińskiej wysiedlono, a wieś spalono.

W 1944 r. kwaterował tutaj Iwan Szpontak, major UPA, którego sotnia, przekształcona później w kureń (batalion), zamordowała prawie wszystkich tutejszych Polaków. Łączna liczba ofiar wyniosła 67 osób, w tym 2 Ukraińców, którzy odmówili współpracy z banderowcami. Ich masowy grób odkryto po wojnie na cmentarzu greckokatolickim[11][12].

6 kwietnia 1945 oddziały Wojsk Wewnętrznych, MO liczące łącznie ok. 300 osób podczas akcji pacyfikacyjnej zamordowali około 170 osób[13].

W latach 50. XX wieku w Gorajcu powstało Państwowe Gospodarstwo Rolne. W latach 60. XX wieku zbudowano szkołę. W latach 1977–1981 wieś nosiła nazwę Dąbrowa. W roku 2005 we wsi zameldowanych było 107 osób.

We wsi znajduje się drewniana cerkiew greckokatolicka pw. Narodzenia NMP, jedna z najstarszych w Polsce, wzniesiona w 1586 jako cerkiew filialna parafii w Żukowie. Obecnie stanowi ona obiekt parafii w Cieszanowie. Zaliczana jest do obiektów położonych przy szlaku architektury drewnianej. Do zabytków wsi należy także XIX-wieczna kaplica oraz cmentarz greckokatolicki.

Od 2008 roku odbywają się tu nieformalne spotkania pasjonatów kultury ludowej – Folkowiska. W dniach 15-17 lipca 2011 roku odbył się pierwszy oficjalny Festiwal Kultury Pogranicza Folkowisko 2011. Najważniejszymi wydarzeniami były: Wieczór Opowiadaczy pod patronatem Andrzeja Stasiuka, Noc Folkowa z koncertem Zoi oraz zespołu Żmije oraz recital Eweliny Koniec.

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 34946
  2. Wieś Gorajec w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-01-28], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 321 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT
  5. a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  6. Opis parafii na stronie diecezji
  7. Bondyra 2015 ↓, s. 34.
  8. Zwierzyniecki 2024 ↓, s. 123.
  9. Zwierzyniecki 2024 ↓, s. 126.
  10. Zwierzyniecki 2024 ↓, s. 124.
  11. Garbacz 2015 ↓, s. 86.
  12. Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 479, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897.
  13. Apokryf Ruski. Nadsanie. Gorajec

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj