Giovanni Battista Gisleni
Jan Baptysta Gisleni, wł. Giovanni Battista Gisleni, Gislenius, Ghisleni (ur. w 1600 w Rzymie, zm. 3 maja 1672 tamże) – włoski architekt, scenograf i muzyk doby baroku.
 Portret z nagrobka Giovanniego Battisty Gisleniego w bazylice Santa Maria del Popolo w Rzymie | |
| Data i miejsce urodzenia |
1600 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość |
Włoch |
Jako wykształcony architekt wyruszył z Rzymu na północ Włoch, a następnie do Wiednia, gdzie nie znalazł zatrudnienia. Następnie wyruszył do Polski, gdzie dotarł około 1630 roku, pod koniec panowania Zygmunta III Wazy[1]. Po raz pierwszy odnotowano jego pobyt w Polsce w 1637 roku wymieniając go jako muzyka króla Władysława IV Wazy. Po 1637 roku być może brał udział w pracach nad modernizacją zamku w Warszawie. W 1643 roku dwie jego kompozycje opublikowano w Wenecji[1]. W 1643 roku na polecenie króla Władysława IV udał się na krótko do Rzymu w celu znalezienia nowych członków kapeli królewskiej. Po powrocie często projektował katafalki na uroczystości pogrzebowe. W 1650 roku ponownie na krótko wyjechał do Rzymu[1]. W latach 1650-1651 grał na lutni w kapeli dworskiej Jana II Kazimierza[1]. W latach 1650-1655 nastąpiło apogeum kariery Gisleniego, w trakcie których zaprojektował większość ważnych dzieł[1]. W 1652 roku przebywał krótko w Wilnie, gdzie wykonał kilka nagrobków. Pracował w Polsce do lipca 1655, wyjechał do Rzymu po wkroczeniu do kraju wojsk szwedzkich (Potop szwedzki)[1]. W 1659 roku ożenił się z wdową Mattii de Santis i kupił dom w Rzymie[1]. Od 1665 ponownie przebywał na dworze króla Jana II Kazimierza, ale latem 1666 roku na stałe wrócił do Rzymu, gdzie spędził ostatnie 15 lat życia[1]. W 1669 roku kardynał Virginio Orsini wspomina go w liście jako człowieka ubogiego[1].
Od 1656 należał do Akademii Świętego Łukasza[2]
Ważniejsze dzieła
edytuj- Własny nagrobek, zaprojektowany i sfinansowany przez niego samego, znajduje się w lewej części bazyliki Santa Maria del Popolo w Rzymie[3].
- główny ołtarz w katedrze na Wawelu fundacji biskupa Piotra Gembickiego z około 1650,
- projekt kościoła Karmelitanek Bosych we Lwowie (1642),
- projekt ołtarza głównego w katedrze w Chełmży fundacji biskupa Andrzeja Leszczyńskiego (ok. 1650)[1],
- pałac Karola Ferdynanda Wazy w Warszawie z około 1650 (zniszczony),
- kościół Karmelitów Bosych w Warszawie (1652), przebudowany,
- klasztor zakonu kartuzów Berezie Kartuskiej (obecnie na terenie Republiki Białoruś, ruiny)
- przebudowa zamku w Płocku na klasztor,
- nagrobek biskupa Piotra Gembickiego w katedrze na Wawelu (1654)[1]
- projekt nagrobka Teodory Krystyny Tarnowskiej wystawiony przez jej męża Kazimierza Leona Sapiehę w kościele Bernardynek w Wilnie[1]
- projekt nagrobka biskupa Jerzego Tyszkiewicza w katedrze w Wilnie
- epitafium wojewody smoleńskiego Krzysztofa Gosiewskiego w kościele Karmelitów Bosych w Wilnie[1]
- projekt wnętrz pałacu Villa Regia w Warszawie (nie istnieje)
- Castrum doloris Anny Marcybelli Pacowej w kościele karmelitów bosych w Wilnie
- projekt pałacu Stanisława Koniecpolskiego w Warszawie (nie istnieje)
- projekt pałacu podkanclerzego Bogusława Leszczyńskiego w Warszawie (obecnie przebudowany na Pałac Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu przy placu Bankowym w Warszawie) (przebudowany)
- odbudowa kościoła pw. św. Anny oo. Bernardynów w Warszawie latach 1658–1667 (?),
- przebudowa na klasztor Pałacu Kazanowskich po 1663 roku (obecnego budynku Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności "Res Sacra Miser") przy Krakowskim Przedmieściu (?)
- przypuszczalnie obelisk Wazów w Wyszkowie fundacji Jana Kazimierza pamięci biskupa Karola Ferdynanda Wazy, drugi pomnik świecki w Polsce
- projekt katafalku (z piramidą) na obrzęd żałobny odprawiony w Warszawie za Karola Ferdynanda Wazę, biskupa płockiego 1655,
i inne projekty dworów, pałaców, detale architektoniczne (bramy, portale), dekoracje teatralne, funeralne i okazjonalne.
Zachowały się zbiory jego projektów i rysunków:
- Varii Disegni/D'Architettura/Inventati e delineati/Da Gio:Battista Gisleni/Romano/Architetto delle MMta et Sermo/Prencipe di Polonia e Sueta wydany w Londynie – 116 projektów,
- 12 luźnych szkiców w Castello Sforzesco w Mediolanie,
- szkicownik z jego projektami i innych architektów w Kupferstichkab w Dreźnie Skizzenbuch des G. Chiaveri.
-
Ołtarz Główny w katedrze na Wawelu -
-
Kościół SS. Karmelitanek Bosych we Lwowie -
Mauzoleum św. Stanisława w katedrze na Wawelu -
Hebanowy ołtarzyk królowej Marii Ludwiki Gonzagi w klasztorze Wizytek w Warszawie -
Warszawa - Pałacyk Karola Ferdynanda Wazy -
Kościół w Berezie Kartuskiej (zburzony) -
Klasztor w Berezie Kartuskiej -
Castrum doloris Anny Marcybelli Pacowej w kościele karmelitów bosych w Wilnie -
Nagrobek Teodory Krystyny Tarnowskiej w kościele św. Michała (Bernardynek) w Wilnie -
Chełmża - ołtarz główny w katedrze -
Nagrobek biskupa Piotra Gembickiego w Katedrze na Wawelu -
Rzym - nagrobek Gisleniego -
Rzym - fragment nagrobka Gisleniego -
Wyszków - Obelisk Wazów (przypuszczalnie) -
Dwór Opalińskiego w Warszawie
_(6).jpg)
.jpg)
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i j k l m Giovanni Battista Gisleni – scenograf i architekt polskich Wazów [online], www.wilanow-palac.pl [dostęp 2024-12-05].
- ↑ Miks-Radkowska N., 1975: Gisleni Giovanni Battista. W: Maurin-Białostocka J. i in.: Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających, tom II. Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Polska Akademia Nauk, Instytut Sztuki, strona 350
- ↑ Nagrobek Giovanniego Battisty Gisleniego – architekta polskich Wazów Polonika [online], Polonika [dostęp 2024-12-05].
Bibliografia
edytuj- Stanisław Łoza: Architekci i budowniczowie w Polsce. Warszawa: 1954.
- Gisleni Giovani Battista. portalwiedzy.onet.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-24)]. na WIEM (encyklopedia)
- Giovanni Battista Gisleni (ang.)
- Lombardia BeniCulturali
- Stanisław Mossakowski, „Rzymskie lata Giovanniego Battisty Gisleniego”, [w:] „Polska i Europa w dobie nowożytnej”, Warszawa 2009