Feliks Chmurkowski
Feliks Chmurkowski (ur. 18 maja 1896 w Warszawie[1], zm. 16 kwietnia 1971 tamże) – polski aktor teatralny, filmowy, radiowy oraz reżyser teatralny.
| |
| Data i miejsce urodzenia |
18 maja 1896 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
16 kwietnia 1971 |
| Zawód |
aktor, reżyser |
| Współmałżonek | |
| Lata aktywności |
1920–1968 |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys
edytujBył synem Kajetana Chmurkowskiego i Pauliny z Gradowskich. Ukończył Gimnazjum im. Mickiewicza w Warszawie. Od 1917 statystował w Teatrze Rozmaitości[2].
Okres międzywojenny
edytujW latach 1918–20 studiował w warszawskiej Szkole Dramatycznej kierowanej przez Jana Lorentowicza[2]. Równocześnie występował, pod pseudonimem Tęczyński, w Teatrze Żołnierskim YMCA. W 1920 ożenił się z Marią z domu Fiszer, również aktorką[3].
W sezonie 1920/21 występował na scenach teatrów wileńskich, następnie w Teatrze Praskim w Warszawie (odtąd pod właściwym nazwiskiem). W kolejnych sezonach grał w Lublinie, Grodnie i Łodzi. W tym ostatnim mieście, na scenie Teatru Popularnego, zadebiutował w grudniu 1924 jako reżyser sztuki Tajemniczy Dżems. W sezonie 1925/26 grał i reżyserował w Teatrze Miejskim w Grudziądzu, wchodzącym w skład Zjednoczonych Teatrów Pomorskich, następnie w Katowicach, Toruniu i Poznaniu. W 1930 powrócił do Warszawy i występował w teatrach Polskim i Małym (w 1932 także w teatrze Banda złączonym organizacyjnie z Teatrem Polskim), w sezonie 1933/34 grał w teatrach: Rozmaitości, Kameralnym, 8:30 i Letnim, a od roku 1934 aż do wybuchu wojny w zespole TKKT, m.in. na scenach Teatru Narodowego i Nowego. W latach trzydziestych brał też udział w objazdach Reduty[3].
Reżyserią zajmował się głównie w teatrach prowincjonalnych, w Warszawie reżyserował tylko sporadycznie. Wybierał głównie repertuar tzw. lekki. Jego praca reżyserska spotykała się z życzliwą oceną recenzentów[3].
II wojna światowa
edytujW okresie okupacji niemieckiej pełnił funkcję kierownika administracyjnego spółdzielni koleżeńskiej „Pod Znachorem”[3]. Była to jedna z najsłynniejszych kawiarni w okupowanej stolicy, prowadzona przez bezrobotnych aktorów. Znajdowała się przy ulicy Boduena 4[4]. Wspólnie z żoną Chmurkowski prowadził też własny bar „Pod światełkami” w Radości k. Warszawy, gdzie również zatrudniał bezrobotnych kolegów po fachu. W 1943 został aresztowany i przez ponad rok był więziony na Pawiaku, skąd zwolniono go latem 1944. Wziął udział w powstaniu warszawskim[3].
Okres powojenny
edytujPo wojnie występował w Teatrze Polskim w Warszawie, współpracując jednocześnie z innymi teatrami. Od sezonu 1955/56 zaangażowany w Teatrze Domu Wojska Polskiego (od 1957 – Teatr Dramatyczny), w którym pozostał aż do przejścia na emeryturę (koniec sezonu 1967/68). W 1966 występował gościnnie w stołecznym Teatrze Współczesnym. W 1960 Teatrze Dramatycznym obchodził jubileusz czterdziestolecia, a w 1966 pięćdziesięciolecia pracy artystycznej[3].
19 stycznia 1955 na wniosek Ministra Kultury i Sztuki został odznaczony Medalem 10-lecia Polski Ludowej[5].
Zarówno w okresie międzywojennym, jak i po wojnie grał w wielu polskich filmach. Występował też w słuchowiskach radiowych, w latach 1949–1975 nagrał kilkadziesiąt słuchowisk Teatru Polskiego Radia[3].
Ze względu na tuszę, gładką i pulchną twarz o regularnych rysach już od początku swej działalności aktorskiej grał przeważnie role charakterystyczne. Szybko zyskał popularność, chwalono go: za wdzięk i ciepło, szybko jednak został uznany za mistrza drugiego planu i epizodu[3]. Grywał głównie role charakterystyczno-komiczne[1][3].
Był aktywnym działaczem ZASP-u. Dwukrotnie wybrany do Zarządu Głównego (1932 i 1947). W 1948 został prezesem Zarządu Głównego i Naczelnej Rady Artystycznej i pełnił te funkcje aż do rozwiązania ZASP-u w 1950. W 1959 otrzymał tytuł członka zasłużonego SPATiF-ZASP. Od 1967 pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Kapituły Członków Zasłużonych[3].
Zmarł w Warszawie, spoczywa na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 173-3-7)[6].
- 1920–1921 - Teatr na Pohulance w Wilnie
- 1921–1922 - Teatr Praski w Warszawie
- 1922–1923 - Teatr Miejski w Lublinie
- 1923–1924 - Teatr Miejski w Grodnie
- 1924–1925 - Teatr Popularny w Łodzi
- 1925–1926 - Teatr Miejski w Grudziądzu
- 1927–1928 - Teatr Miejski w Toruniu
- 1928–1930 - Teatr Nowy w Poznaniu
- 1930–1933 - Teatr Polski w Warszawie
- 1934–1939 - Towarzystwo Krzewienia Kultury Teatralnej
- 1945–1955 - Teatr Polski w Warszawie
- 1955–1968 - Dom Wojska Polskiego w Warszawie
Filmografia
edytuj
|
|
Przypisy
edytuj- ↑ a b Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, (Przedr. fotooffs., oryg.: Warszawa : Wydaw. Głównej Księgarni Wojskowej, 1938.), Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 100.
- ↑ a b c Feliks Chmurkowski w bazie filmpolski.pl
- ↑ a b c d e f g h i j Feliks Chmurkowski, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2021-02-07].
- ↑ Pod Znachorem. uaktorek.pl. [dostęp 2021-02-07].
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: FELIKS CHMURKOWSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-11-01].
Linki zewnętrzne
edytuj- Feliks Chmurkowski w bazie IMDb (ang.)
- Feliks Chmurkowski w bazie Filmweb
- Feliks Chmurkowski w bazie filmpolski.pl
- Feliks Chmurkowski, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2021-04-09].
- Feliks Chmurkowski na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
Bibliografia
edytuj- Cmentarz Powązkowski w Warszawie. (red.). Krajowa Agencja Wydawnicza, 1984. ISBN 83-03-00758-0.
- Feliks Chmurkowski na zdjęciach w bibliotece Polona