Fanny Gordon
Fanny Gordon[a], właściwie Fajga Jofe Gordon (ur. 23 grudnia 1914 w Jałcie, zm. 9 lipca 1991 w Petersburgu) – polsko-rosyjska kompozytorka, tłumaczka, autorka tekstów. Kompozytorka operetki Yacht miłości w 1933 roku i wielu szlagierów, m.in. piosenki Bal u starego Joska (Bal na Gnojnej) i Pod samowarem siedzi moja Masza (У самовара я и моя Маша). Istnieje przypuszczenie[1], że urodziła się w 1904.
 Fanny Gordon | |
| Imię i nazwisko |
Fajga Jofe |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód |
aktorka, kompozytorka, autorka tekstów |
Życiorys
edytujPo rewolucji październikowej emigrowała wraz z rodziną do Polski. Pod koniec lat dwudziestych mieszkała wraz z rodziną w Warszawie. Jej ojczymem był Kwiatkowski, matka nazywała się Anna Isaakowna Kwiatkowska (Квятковская Анна Исааковна) (1896 – 1960)[2]. Na początku lat trzydziestych wyjechała do Stanów Zjednoczonych gdzie uczyła w Chicago Conservatory of Music. Zarówno ojczym jak i mąż zginęli ok. 1939 roku[2]. Od 1930 roku należała do Związku Aktorów i Kompozytorów Scenicznych[1][3]. Przypuszczalnie około 1944 lub na początku 1945 wyjechała do Związku Radzieckiego, gdzie mieszkała do końca życia. Jest pochowana jako Feofania Markowna Kwiatkowska (Феофания Марковна Квятковская) na cmentarzu żydowskim w Petersburgu[4]. W 1937 roku czasopismo La Femme Polonaise w numerze 2-3 (marzec-kwiecień-maj) publikowało artykuł Zofii Bergerowej o kompozytorach i muzykach polskich (w sumie 11) z biogramem Fanny Gordon.
Kompozycje
edytujByła i jest uważana za jedną z najciekawszych kompozytorek polskich muzyki popularnej. W grudniu 1932 roku Trubadur Warszawy zamieścił jej duże zdjęcie z podpisem i komentarzem: Utalentowana i ceniona kompozytorka polska, znana ze swoich popularnych przebojów rewjowych jak „Skrwawione serce”, „Pod samowarem” i wiele innych[5]. Lerski[1] w 2004 roku ocenia, że była: Z całą pewnością jedną z najciekawszych postaci przedwojennej Warszawy, o bogatym życiorysie artystycznym; jej pozycja w środowisku twórców muzyki lekkiej miała charakter wyjątkowy. W 1935 roku w Ziemiańskiej Artystów w gmachu I.P.S. na Królewskiej 13 dawano wieczór kompozytorski Fanny Gordon ze współudziałem kompozytorki na fortepianie[6].
Szlagiery
edytujFanny Gordon w 1931 roku skomponowała foxtrot rosyjski pt. Pod samowarem, do którego słowa napisał Andrzej Włast. Piosenka była wykonywana w rewii „Podróż na księżyc” w teatrze „Morskie Oko” w kwietniu 1931 roku[7]. W wydaniu nutowym z 1931 roku napisano, że aranżację wykonał Henryk Wars. Piosenka została nagrana przez wytwórnię Odeon (Duet Dana) oraz Syrena-electro (trzy nagrania: Tadeusz Faliszewski, Jerzy Welin i Rosyjska Kapela "Wołga"). W 1933 roku skomponowała walca Bal u starego Joska (znany też jako Bal na Gnojnej)[8]. Napisała też rewię Podróż na księżyc, oraz wiele innych piosenek, m.in. Skrwawione serce, Nietoperze. W 1950 skomponowała operetkę Dziewczyna z Szanghaju z własnym librettem[1]; napisała też operetki Martin Eden, Wojna i miłość, Pod niebem Alabamy.
Yacht miłości
edytujSkomponowała komedię muzyczną (operetkę) Yacht miłości, której premiera odbyła się 21 października 1933 roku[9] w teatrze 8:30 w Warszawie[10] na ulicy Mokotowskiej 73 z okazji jubileuszu 30 lecia pracy artysty operetkowego Juliana Maszyńskiego-Krzewińskiego. Głos Poranny w listopadzie 1933 roku donosił Muzyka wspaniała, melodie prześliczne[11]. Piosenki były nagrane na płyty gramofonowe i wydano nuty. W premierze uczestniczyli m.in. Helena Makowska, Ola Obarska, Marian Wawrzkiewicz, Julian Krzewiński, dyrygowała Fanny Gordon[1]. Z tej komedii muzycznej pochodzą takie utwory jak: "New York baby", "Betty", czy "Indje". Później (pierwszy raz 22 listopada 1933) główną rolę grała Elna Gistedt. 9 listopada 1934 roku w teatrze rewiowym „Scala” w Antwerpii wystawiano „Yacht Miłości” w języku flamandzkim a w późniejszym terminie operetkę miał wystawiać teatr „Alhambra” w Brukseli w języku francuskim[12]. O Fanny Gordon pisano z okazji Yachtu Miłości, że miała łatwość wynajdowania melodii, które sypały się z niej jak z rękawa[13]. W jednym z wywiadów w 1935 roku mówiła: Ja daję melodie a inni niech się troszczą o resztę[..] niech harmonizują i orkiestrują, niech razem ze mną dzielą się zyskiem, niech figurują na afiszach, niech zbierają pochwały[13]. Jej kompozycje aranżowali m.in. Zygmunt Białostocki i Władysław Eiger.
Piosenki (wybrane)
edytuj- Abduł-Bej (sł. Ludwik Szmaragd) Piosenka śpiewana w kabarecie „Marzec, koty i zaloty”, przez T. Faliszewskiego i T. Pilarskiego w marcu 1933 roku w teatrze rewii na Pradze „Bomba” (ul. Zamojskiego 20)
- Bal u starego Joska (Bal na Gnojnej) (słowa Julian Krzewiński/Leopold Brodziński) – 1933
- Betty (J. Krzewiński/L. Brodziński) – 1933
- Caballeros z Grenady (J. Brzechwa) – 1930
- Dla mej kochanki (A.j Włast) – 1932
- I tak mi ciebie żal (W. Jastrzębiec) - 1932
- Egzotyczna pieśń (J. Krzewiński/L. Brodziński) – 1933
- New York Baby (J. Krzewiński/L. Brodziński) – 1933
- Nietoperze (J. Brzechwa) – 1931
- Ostatnia noc (L. Szmaragd) – 1933
- Pod samowarem (A. Włast) – 1931
- Siemieczki (A. Włast) – 1935
- Skrwawione serce (Walery Jastrzębiec-Rudnicki) – 1932
- Złudzenie (A. Włast) – 1936
Uwagi
edytuj- ↑ Posługiwała się również pseudonimami: Fannie Gordon, Franciszka Gordon, Fanny Gordonówna, w Rosji nosiła imię Faina Markowna Kwiatkowska, Fieofania Markowna Kwiatkowskaja.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e Tomasz Lerski, Syrena Record – pierwsza polska wytwórnia fonograficzna – Poland's first recording company – 1904 – 1944, 2004, 848 stron, wyd. Karin, New York, Warszawa, ISBN 978-83-917189-0-2
- ↑ a b Василия Выхристенко „У самовара на Невском проспекте”, gazeta „Всемирные одесские новости” Nr 5/2006
- ↑ Lista członków Związku Autorów i Kompozytorów Scenicznych „ZAIKS” na dzień 1 września 1933. 1933, s. 6.
- ↑ Фаина Квятковская - Форум [online], pogudin-oleg.ru [dostęp 2017-11-23].
- ↑ Fanny Gordon. „Trubadur Warszawy”. 24, s. 1, 3 grudnia 1932. Cytat: Utalentowana i ceniona kompozytorka polska, znana ze swoich popularnych przebojów rewjowych jak „Skrwawione serce”, „Pod samorwarem” i wiele innych.
- ↑ Ogłoszenie, Kurjer Warszawski. R.115, nr 307 (8 listopada 1935) – wyd. wieczorne, https://polona.pl/item/19103072/0/
- ↑ z teatru „Morskie Oko”. Rewia „Podróż na księżyc” w 2 aktach i 32 odsłonach. „Nasz Przegląd”. 9, s. 9, 18 kwietnia 1931.
- ↑ Wojciech Dąbrowski, Gwiazdozbiór Polskiej Piosenki
- ↑ Dyr. L. Brodziński, Fanny Gordon i Julian Krzewinski. „Trubadur Warszawy”. 26, s. 1, 26 marca 1932. Cytat: Twórcy pierwszej polskiej komedii muzycznej „Yacht Miłości” [„New York Baby”], granej 150 razy w teatrze „8.30”, a obecnie zakontraktowanej przez sceny zagraniczne.
- ↑ Władysław Fabry. Z życia teatru, premjera w teatrze 8.30. Yacht miłości. Muzyka Fanny Gordon – libretto Krzewinskiego i Brodzińskiego. „Polska Zbrojna”. 12, s. 8, 26 października 1933.
- ↑ Yacht miłości. Polska komedia muzyczna w stolicy. „Gos Poranny”. 5, s. 6, 2 listopada 1933.
- ↑ Polska Zbrojna R.13 [i.e.14], nr 273 (4 października 1934), str. 6
- ↑ a b St. Niewiadomski. Którędy chadza melodia (korespondencja własna Chwili). „Chwila”. 17, s. 7-8, 26 kwietnia 1935. Cytat: Fanny Gordon jest Amerykanką, co tłumaczy wiele. Wróciła z matką do kraju, mówią po polsku nieźle aczkolwiek z trudnością. Zainstalowały się w Warszawie[..] Są bardzo strojne, obie młode, robią wrażenie dwu sióstr o niewielkiej różnicy wieku.
<ref> o nazwie „podsamowarem1931nuty”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.Linki zewnętrzne
edytuj- Biogram Fanny Gordon na portalu Wirtualny Sztetl