Kuprówka rudnica
Kuprówka rudnica[1] (Euproctis chrysorrhoea syn. Sphrageidus chrysorrhoea) – gatunek motyla z rodziny mrocznicowatych i podrodziny brudnicowatych. Skrzydła o rozpiętości 26–32 mm, białe. Koniec odwłoka brunatny.
| Euproctis chrysorrhoea | |
| (Linnaeus, 1758) | |
.jpg) Kuprówka rudnica (gąsienica) | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
kuprówka rudnica |
Owady dorosłe można spotkać w lipcu i sierpniu. Samice składają jaja na spodniej stronie liścia i przykrywają włoskami wyskubanymi z odwłoka. W jednym złożu składane jest do 300 jaj. Gąsienice kuprówki rudnicy żywią się liśćmi dębu, Arbores fructiferae, wiśni, jabłoni i gruszy. Gąsienice żerujące na liściach budują z nich gniazda spowite przędzą. W takich samych gniazdach gąsienice zimują. Na przedwiośniu gąsienice zaczynają żerowanie na pączkach liści. Na przełomie czerwca i lipca przepoczwarczają się. (Poczwarki najczęściej znajdowane są w spękaniach kory, rzadziej pomiędzy liśćmi). Imago opuszcza poczwarkę po dwóch tygodniach.
Gąsienice kuprówki rudnicy pokryte są włoskami, kontakt z którymi powoduje stany zapalne skóry. Jest to przystosowanie ochronne zapobiegające przed atakami drapieżników.
Występowanie
edytujGatunek występuje w Europie, w zachodniej i środkowej Azji, a także w Ameryce Północnej (gdzie został zawleczony i stał się groźnym szkodnikiem). W Polsce motyl ten jest pospolity, w niektórych rejonach występuje bardzo licznie[2].
Ekologia
edytujGatunek występuje w lasach liściastych i mieszanych, sadach, ogrodach, a także niekiedy wśród zieleni miejskiej[3].
Rój motyli rozpoczyna się w połowie czerwca i trwa do połowy sierpnia, zachodzi w godzinach wieczornych. Zapłodniona samica składa jaja, w liczbie od 200 do 300, w podłużnych złożach, umiejscowionych na spodzie liści, czasem na pędach. Złożone jaja okrywane są włoskami z odwłoka samicy. Gąsienice wylęgają się pod koniec lipca i w sierpniu rozpoczynają żer na pobliskiej roślinności. W sierpniu następuje też pierwsze linienie, po którym gąsienice formują, na końcach pędów, gniazda ze sprzędzonych liści, w których to gniazdach spędzają zimę. Gniazdo, kształtu maczugowatego lub kulistego, może pomieścić nawet kilkaset gąsienic, których długość wynosi około 5 mm. Wiosną ponownie rozpoczyna się żer. Gąsienice rozchodzą się na przełomie maja i czerwca i żerują od tego momentu indywidualnie. W czerwcu przepoczwarczają się w oprzędach umiejscowionych pomiędzy liśćmi, w szczelinach kory, czasem w glebie pod ściółką. Cykl rozwojowy jest jednoroczny[2].
Włoski na stronie grzbietowej gąsienic, a także rude szczecinki odwłokowe motyli, mają charakter jadowy. W przypadku podrażnienia włosków wypływa z nich parząca ciecz, która szybko zasycha, tworząc rodzaj aerozolu[zaschnięty aerozol?]. Zdarza się, że włoski samoistnie odłamują się i krążą w powietrzu, zachowując toksyczność do trzech lat. Mogą one wywoływać, zarówno u ludzi, jak i u zwierząt, groźne wysypki, reakcje alergiczne, problemy żołądkowe, a również podrażnienia spojówek. Odporni na wydzielinę włosków kuprówki rudnicy są jej drapieżnicy, a więc: kukułki, dropie, sikorki, żaby oraz tęcznik liszkarz[4].
Kuprówka rudnica jest polifagiem żerującym na wielu gatunkach drzew i krzewów liściastych. Gąsienice żerują głównie na roślinach z rodziny różowatych, w szczególności na głogu, śliwie, gruszy, jabłoni, róży i jeżynie. Dodatkowo spotyka się je często na grabie pospolitym, dębie i wierzbie. Osobniki dorosłe nie pobierają pokarmu[3].
Wygląd
edytujKuprówka rudnica jest atłasowobiałym motylem o śnieżnobiałych skrzydłach, których rozpiętość u samca wynosi 26–32 mm, a u samicy 32–40 mm. U samca na zewnętrznych brzegach skrzydeł mogą występować czarne kropki lub kreski[2].
Czułki są krótkie, podwójnie grzebykowate, u samca z wydłużonymi bocznymi wyrostkami. Samica na odwłoku posiada rude lub żółtobrązowe szczecinki, które na końcu ostatniego członu grupują się w dość duży pęczek. Tylna część odwłoka jest czarna. Składane jaja są szarobrunatne i kuliste[2].
Wylęgające się z nich gąsienice są czarne i pokryte szarożółtymi i białymi włoskami. Na ich grzbiecie przebiega żółty pasek, kończący się rudymi włoskami. Od spodu są zielonoszare. Wyrośnięta gąsienica osiąga długość 40 mm. Jej ciało jest czarne i gęsto okryte szarobrązowymi lub rdzawobrunatnymi włoskami. Po bokach ciała występują rzędy białawych, łuskowatych kresek, a na grzbiecie przebiegają dwa czerwone paski. Na brodawkach grzbietowych występują skupienia parzących włosków. Ciemnobrązowa lub ciemnobrunatna poczwarka posiada kępki rudych włosów, a także, na końcu odwłoka, haczyki długości 15 mm[2].
-
♀ -
♂
_Female.jpg)
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Zoltán Mészáros, András Vojnits, Motyle i ćmy, Warszawa: Polskie Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 281, ISBN 83-01-01078-9.
- ↑ a b c d e Kolk A., Starzyk J. R., 1996. Atlas szkodliwych owadów leśnych. Oficyna wydawnicza Multico. Warszawa.
- ↑ a b Buszko J., Masłowski J., 2012. Motyle nocne Polski. Macrolepidoptera. Część I. Wydawnictwo Koliber. Nowy Sącz.
- ↑ Aleksander Rajski, Zoologia, wyd. 1, t. 2, Część systematyczna, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1984, ISBN 83-01-04970-7, OCLC 749389332 (pol.).
Bibliografia
edytuj- Władysław Strojny: Nasze zwierzęta. Warszawa: Państwowe Wydawnictwa Rolnicze i Leśne, 1981. ISBN 83-09-00045-6. OCLC 749664249.
Linki zewnętrzne
edytuj- Motyle Europy – Krzysztof Jonko