Brudnicowate

Brudnicowate
	Lymantriinae
	Hampson, 1893
	; Szczotecznica szarawka; (Calliteara pudibunda)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Podgromada	uskrzydlone
Rząd	motyle
Podrząd	Glossata
Infrarząd	motyle różnoskrzydłe
Nadrodzina	Noctuoidea
Rodzina	mrocznicowate
Podrodzina	brudnicowate
Synonimy
	Lymantriidae Hampson, 1893;
	Lymantriidae Hampson, 1893;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Brudnicowate^[1], brudnice^[2] (Lymantriinae) – podrodzina motyli z rodziny mrocznicowatych. Obejmuje około 2500 gatunków. Kosmopolityczna. Samice miewają zredukowane skrzydła, a niekiedy także odnóża. Samce dobrze latają, często także w dzień. Na ciałach gąsienic występują brodawki i różnej budowy szczecinki. Liczne gatunki notowane jako szkodniki drzew i krzewów.

Opis

Motyle o silnie owłosionej głowie, tęgo zbudowanym tułowiu i rozpiętości skrzydeł od 20 do 90 mm. Aparat gębowy mają znacznie uwsteczniony, o zredukowanej lub nieobecnej ssawce, wskutek czego dorosłe nie pobierają pokarmu. Na zatułowiu występują narządy tympanalne. Przednie skrzydła z dalece zlanymi żyłkami radialnymi i wtórnie zanikłą dodatkową komórką radialną. U samców wędzidełko buduje jedna, zaś u samic kilka szczecin. Skrzydła samic niekiedy zredukowane, a nawet całkiem nieobecne. W rodzaju Orygia samice mogą być całkiem pozbawione oczu, czułków, narządów gębowych, skrzydeł i odnóży. Odwłok samic gruby, czasem zakończony pęczkiem długich włosów, którymi przykrywają złoża jaj. Pokładełko z dużymi wargami. Samce mają smukły odwłok, a ich genitalia charakteryzuje gruby unkus (czasem zastąpiony superunkusem), krótki tegumen, wąskie winkulum, zwykle słabo wykształcony sakulus oraz płytkowata, niewielkich rozmiarów juksta od strony brzusznej obejmująca edeagus^[2].

Ciało gąsienic pokrywają brodawki oraz gładkie, piłkowane lub pierzaste szczecinki wtórne, które układać się mogą w pęczki lub szczotki. Na wierzchu szóstego i siódmego segmentu odwłoka występują żółte lub czerwone lejki, stanowiące ujścia gruczołów. Poczwarki mają krępą budowę, są mocno oszczecinione, a ich kremaster ma wygląd stożka z krótkimi szczecinkami na końcu^[2].

Biologia i znaczenie

Gąsienice żerują na drzewach i krzewach liściastych, rzadziej iglastych, a jeszcze rzadziej na roślinach zielnych. Najczęściej są polifagiczne. Przepoczwarczają się w kokonie na korze, w ściółce lub oprzędzionych liściach. Samce latają szybko, często są aktywne także w dzień. Samice o skrzydłach zredukowanych nie oddalają się od miejsca przepoczwarczenia i składają jaja w pobliżu. Samice beznogie nie opuszczają kokonu i składają jaja na jego powierzchni^[2].

W gospodarce leśnej i sadownictwie wiele gatunków stanowi groźne szkodniki pierwotne. Liczne mają tendencję do gradacji. W Polsce do ważniejszych szkodników należą: brudnica mniszka, brudnica nieparka, kuprówka rudnica, kuprówka złotnica, szczotecznica szarawka, białka wierzbówka i znamionówka tarniówka^[2].

Rozprzestrzenienie

Takson kosmopolityczny, najliczniejszy w gatunki w Afryce^[1]^[2]. W Polsce występuje ich 16^[2]^[3] (zobacz: brudnicowate Polski).

Taksonomia

Brudnicowate do niedawna traktowane były jako niezależna rodzina w obrębie Noctuoidea. Na podstawie szeregu analiz filogenetycznych są obecnie włączane do mrocznicowatych (Erebidae) w randze podrodziny^[4]^[5]. Zaliczanych jest doń około 2500 opisanych gatunków^[1]. W BioLib.cz wyróżniono 5 plemion^[6]:

oraz 4 rodzaje niesklasyfikowane do żadnego z nich^[6]:

Euzora Turner, 1915
Olene Hübner, 1823
Oligeria Turner, 1921
Psalis Hübner, 1823

Przypisy

↑ ^a ^b ^c David Carter: Motyle. Warszawa: Wiedza i Życie, 1993, s. 267. ISBN 83-85231-90-0.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Klucze do oznaczania owadów Polski, cz. XXVII, zeszyt 54. Brudnice – Lymantriidae.. J. Buszko, Z. Śliwiński. Warszawa - Wrocław: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1980.
↑ Christopher Jonko: Erebidae Polski. [w:] Motyle Europy [on-line]. [dostęp 2016-11-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-10)].
↑ Reza Zahiri. Molecular Systematics of Noctuoidea (Insecta, Lepidoptera). „Sarja - Ser. AII”. 268, 2012.
↑ Zoologia t. 2 Stawonogi cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red.). Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 372, 367.
↑ ^a ^b Lymantriidae Hampson, 1893. [w:] BioLib.cz [on-line]. [dostęp 2016-11-14].

[Carter-1] David Carter: Motyle. Warszawa: Wiedza i Życie, 1993, s. 267. ISBN 83-85231-90-0.

[Buszko-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Klucze do oznaczania owadów Polski, cz. XXVII, zeszyt 54. Brudnice – Lymantriidae.. J. Buszko, Z. Śliwiński. Warszawa - Wrocław: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1980.

[Jonko-3] Christopher Jonko: Erebidae Polski. [w:] Motyle Europy [on-line]. [dostęp 2016-11-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-10)].

[Zahiri-4] Reza Zahiri. Molecular Systematics of Noctuoidea (Insecta, Lepidoptera). „Sarja - Ser. AII”. 268, 2012.

[Blaszak-5] Zoologia t. 2 Stawonogi cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red.). Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 372, 367.

[biolib-6] Lymantriidae Hampson, 1893. [w:] BioLib.cz [on-line]. [dostęp 2016-11-14].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]