Egzarchat Litewski
Egzarchat Patriarchatu Ekumenicznego na Litwie (lit. Visuotinio patriarchato Egzarchatas Lietuvoje - dosł. Patriarszy Egzarchat Litwy, gr. Πατριαρχική Εξαρχία Λιθουανίας, także Egzarchat Litewski, lit. Lietuvos egzarchatas) – egzarchat Patriarchatu Konstantynopolitańskiego obejmujący swoją jurysdykcją terytorium Litwy.
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Siedziba |
Wilno |
| Data powołania |
2023 |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
| Cerkiew | |
| Egzarcha |
egzarcha hieromnich Justyn (Kiviloo) |
| Dane statystyczne | |
| Liczba kapłanów • w tym diecezjalnych • w tym zakonnych |
19 |
| Liczba osób zakonnych |
0 |
| Liczba parafii |
10 |
Położenie na mapie Wilna  | |
Położenie na mapie Litwy  | |
 54°41′31,7″N 25°16′00,5″E/54,692139 25,266806
| |
| Strona internetowa | |
Historia
edytujTło powstania
edytujW czerwcu 2022 roku metropolita wileński i litewski Innocenty, powołując się na decyzję sądu kościelnego eparchii wileńsko-litewskiej, wydał dekret, na mocy którego usunął ze stanu duchownego pięciu kapłanów eparchii diecezji: Gintarasa Sungailę, Witalija Mockusa, Władimira Sielawkę, Gieorgija Ananjewa oraz Witalija Dauparasa[1]. W dniu 30 lipca 2022 r. decyzję o pozbawieniu ich stanu duchownego potwierdził patriarcha moskiewski i całej Rusi Cyryl[2]. Decyzja ta była odpowiedzią na
Duchowni ci, nie godząc się z tą decyzją, odwołali się od niej do patriarchy Konstantynopola Bartłomieja. 19 września 2022 r. patriarcha Konstantynopola Bartłomiej przyjął delegację z Litwy w swojej rezydencji w dzielnicy Fanar w Stambule. Delegacji przewodniczył wiceminister spraw zagranicznych kraju Mantas Adomenas. Podczas spotkania patriarcha Bartłomiej oraz przedstawiciele Litwy omówili sytuację wspólnoty prawosławnej na Litwie oraz inne kwestie będące przedmiotem wspólnego zainteresowania[3].
W dniu 17 lutego 2023 r. na polecenie patriarchy Bartłomieja Święty Synod Patriarchatu Konstantynopolitańskiego przywrócił święcenia kapłańskie wszystkich pięciu duchownych, przyjmując ich w poczet duchowieństwa Patriarchatu Konstantynopola. Patriarchat uznał, że decyzja Patriarchatu Moskiewskiego nie wynikała z pobudek kanonicznych, lecz była odpowiedzią na krytykę rosyjskiej inwazji na Ukrainę, jaką formułowali kapłani[4].
20 marca patriarcha Bartłomiej przybył na Litwę z oficjalną wizytą[5], podczas której spotkał się z premier Ingridą Simonyte i prezydentem Gitanasem Nausėdą. Obie strony podpisały wezwanie do zacieśnienia współpracy pomiędzy Patriarchatem Konstantynopola a władzami litewskimi. Zdaniem patriarchy Bartłomieja utworzenie nowej struktury kościelnej należącej do Patriarchatu Konstantynopola spełniłoby oczekiwania zarówno duchowieństwa, jak i prawosławnych obywateli Litwy. Premier Litwy stwierdził, że taki plan pomoże nie tylko prawosławnym Litwinom, ale także Ukraińcom, którzy znaleźli w kraju schronienie po rosyjskiej agresji, a także Białorusinom, którzy znaleźli schronienie przed represjami w swojej ojczyźnie[3].
6 kwietnia patriarcha Bartłomiej przyjął w swoją jurysdykcję również księży Gieorgija Roja i Aleksandra Kuchtę, którzy wcześniej uciekli na Litwę przed represjami politycznymi na Białorusi[6][7].
Utworzenie egzarchatu
edytuj1 maja 2023 roku Święty Synod Kościoła Konstantynopolitańskiego oficjalnie erygował Egzarchat Litewski[8]. Egzarchą Litwy został mianowany hieromnich Justyn (Kiviloo), duchowny Estońskiego Apostolskiego Kościoła Prawosławnego[9].
W dniu 20 grudnia 2023 r. Gintaras Sungaila oświadczył, że wszystkie parafie prawosławne na Litwie podlegające Patriarchatowi Konstantynopola zgodziły się obchodzić Boże Narodzenie według nowego stylu 25 grudnia, aby zdystansować się od Rosji, gdzie Boże Narodzenie obchodzi się według kalendarza juliańskiego (25 grudnia/7 stycznia). Duchownym Egzarchatu pozostawiono natomiast możliwość odprawiania nabożeństw bożonarodzeniowych na Litwie według kalendarza nowojuliańskiego, jeśli w ich parafiach są osoby, które tego chcą[10].
Egzarcha Justyn przybył na Litwę 5 stycznia 2024 r.[3], a 6 stycznia 2024 r. odprawił w Wilnie pierwszą Boską Liturgię[11]. 8 lutego tegoż roku litewskie Ministerstwo Sprawiedliwości oficjalnie zarejestrowało nowy związek wyznaniowy, który funkcjonuje równolegle z eparchią wileńską i litewską, uznającą zwierzchność Patriarchatu Moskiewskiego[12].
Struktura administracyjna
edytujW 2024 r. Egzarchat Litewski prowadził dziesięć wspólnot[13]:
- cerkiew św. Mikołaja w Wilnie na Łukiszkach
- cerkiew Trójcy Świętej w Wilnie - nabożeństwa odbywają się w kościele Trójcy Świętej w Wilnie
- wspólnota białoruska w Wilnie
- wspólnota ukraińska pw. Opieki Matki Bożej w Wilnie
- wspólnota pw. Zmartwychwstania Pańskiego w Kownie - nabożeństwa odbywają się w katolickim kościele Zmartwychwstania Pańskiego
- wspólnota św. Jerzego w Kłajpedzie - nabożeństwa odbywają się w kaplicy uniwersyteckiej
- wspólnota w Szawlach
- wspólnota w Taurogach
- wspólnota w Oniksztach
- wspólnota w Elektrenach
Przypisy
edytuj- ↑ За тяжкие канонические преступления четверо клириков Православной Церкви в Литве извергнуты из священного сана пресвитера. orthodoxy.lt. [dostęp 2023-11-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-11-10)]. (ang.).
- ↑ Вступило в силу решение об извержении из сана пятерых бывших священников Виленской епархии. Патриархия.ru, 2022-07-30.
- ↑ a b c The Patriarchate of Constantinople is finalizing the creation of its own structures for the Orthodox Church in Lithuania. New Eastern Europe, 2024-02-07. (ang.).
- ↑ Ἀνακοινωθέν περί τῆς ἐκκλήτου προσφυγῆς κληρικῶν ἐκ Λιθουανίας. ec-patr.org, 2023-02-17. (gr.).
- ↑ Konstantinopolio patriarchas Baltramiejus I: yra galimybė siekti Visuotinio patriarchato egzarchato Lietuvoje. bernardinai.lt, 2023-03-21. (lit.).
- ↑ Два известных белорусских священника перешли во Вселенский Патриархат. 2023-04-06.
- ↑ Беларусские священники Александр Кухта и Георгий Рой приняты во Вселенский Патриархат. belsat.eu, 2023-04-06. (ros.).
- ↑ Visuotinio patriarchato egzarchato Lietuvoje įstatai. ortodoksas.lt, 2023-12-19. (lit.).
- ↑ Вселенский патриархат дал людям в Литве возможность молиться по совести. Интервью константинопольского православного экзарха Юстинуса Кивилоо. Новая газета. Балтия, 2024-01-15.
- ↑ Православное Рождество в Литве: когда будет в 2023 году. dp.ru, 2023-12-20.
- ↑ Учреждён Православный экзархат в Литве в составе Вселенского патриархата Константинополя. Финляндская Православная церковь, 2024-01-12.
- ↑ Litwa – oficjalnie zatwierdzono Cerkiew niezależną od Moskwy | eKAI [online], eKAI | Portal Katolickiej Agencji Informacyjnej, 9 lutego 2024 [dostęp 2024-08-24].
- ↑ Богослужения [online] [dostęp 2024-08-24] (ros.).