Wikipedia

Pesa Mazovia

elektryczny zespół trakcyjny wyprodukowany w 2004 przez Pesę dla WKD
(Przekierowano z EN95)
To jest wersja przejrzana, która została oznaczona 4 paź 2024. Na przejrzenie oczekują zmiany w szablonach lub plikach, które są zawarte na tej stronie.

Pesa Mazovia (typ 13WE, seria EN95) – normalnotorowy czteroczłonowy elektryczny zespół trakcyjny wyprodukowany w 2004 przez zakłady Pesa z Bydgoszczy w jednym egzemplarzu dla Warszawskiej Kolei Dojazdowej. Jest to pierwszy pojazd tego rodzaju wybudowany przez tego producenta. W 2019 roku zakończono jego eksploatację.

EN95[1][2][3]
Ilustracja
EN95-01 na stacji Warszawa Śródmieście WKD (2016)
Kraj produkcji

 Polska

Producent

Pesa Bydgoszcz

Lata budowy

2004

Układ osi

Bo’2’2’2’Bo’

Układ wagonów

s+d+d+s

Wymiary
Masa służbowa

102 t

Długość

60 000 mm

Szerokość

2850 mm

Wysokość

3930 mm

Średnica kół

840 mm (napędne)
720 mm (toczne)

Napęd
Typ silników

DKLBZ0910-04

Liczba silników

4×280 kW

Napięcie zasilania

600/3000 V DC

Parametry eksploatacyjne
Moc ciągła

1120 kW

Przyspieszenie rozruchu

1,2 m/s²

Prędkość konstrukcyjna

90 km/h

System hamulca

SAB-Wabco

Parametry użytkowe
Wysokość wejścia

600 mm
(od główki szyny)

Liczba miejsc siedzących

150

Liczba miejsc ogółem

500

Multimedia w Wikimedia Commons

Skład żargonowo nazywany jest perłą, gruszką[4] bądź lalunią[5].

Historia

edytuj

Geneza

edytuj

Po II wojnie światowej w Polsce elektryczne zespoły trakcyjne (EZT) produkowane były aż do 1997 tylko przez Pafawag z Wrocławia[6]. Był on producentem m.in. najpopularniejszego w Polsce EZT serii EN57. Zakład po prywatyzacji w latach 90. zaprzestał produkcji pojazdów tego rodzaju, a ostatnim wyprodukowanym zespołem był ED73 z 1997[7]. Polskie Koleje Państwowe zakończyły wówczas zamówienia na nowy tabor, w tym na EZT[6].

Od końca lat 80. PKP, a od początku XXI w. również samorządy, kupowały głównie wagony spalinowe i spalinowe zespoły trakcyjne, gdyż w obsłudze linii niezelektryfikowanych dominowały paliwożerne lokomotywy. Pozwoliło to polskim producentom oraz przewoźnikom na zebranie doświadczenia w produkcji i eksploatacji lekkiego taboru[8]. Dodatkowo modernizowano posiadane przez polskich przewoźników zespoły trakcyjne serii EN57[9].

Na początku XXI w. na polskich torach zaczęły pojawiać się elektryczne zespoły trakcyjne nowych producentów, takich jak Pesa Bydgoszcz, Newag i Stadler[10]. Pesa, po głębokiej restrukturyzacji przeprowadzonej w latach 1998–2000, rozpoczęła w styczniu 2001, wówczas jeszcze pod nazwą Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego w Bydgoszczy, produkcję autobusu szynowego[11]. Bazując na doświadczeniach z budowy pojazdów tego rodzaju oraz remontów EZT, zakłady te podjęły się próby zbudowania pierwszego EZT własnej konstrukcji[12].

Przetarg i realizacja zamówienia

edytuj

Na początku XXI w. PKP Warszawska Kolej Dojazdowa eksploatowała 35 zespołów serii EN94[13]. Wówczas ten ponad 30-letni tabor nie był wystarczająco komfortowy i nie odpowiadał potrzebom przewozowym[3], w związku z czym 25 kwietnia 2003 samorząd województwa mazowieckiego ogłosił przetarg nieograniczony na dostawę jednego EZT dla tego przewoźnika. Dokumentację przetargową pobrało 10 producentów taboru, a ostatecznie do 5 czerwca swoje oferty w postępowaniu złożyła Pesa i ZNTK Poznań. Za korzystniejszą uznana została propozycja Pesy[14] i 25 czerwca podpisana została umowa warta 10,4 mln zł[12].

W latach 2003–2004 kompleksowy projekt wzorniczy pojazdu wraz z dokumentacją wykonawczą został opracowany przez zespół pracowni Marad Design[15], który do współpracy przy projekcie wyglądu składu zaprosił Studio 1:1[16]. Głównymi projektantami byli: Marek Adamczewski, Magdalena Berlińska i Jarosław Szymański[17], z którymi współpracowali: Jakub Gołębiewski, Mariusz Gorczyński, Agnieszka John, Tomasz Kozioróg, Emilia Lebiedź i Jacek Poćwiardowski[15][18]. Opracowując wygląd składu inspirowano się zespołami trakcyjnymi produkowanymi do 1990. Powstały trzy propozycje czoła pojazdu, z których wybrana została jedna i przed rozpoczęciem produkcji właściwego pociągu[16], w pracowni wzorniczej gdańskiej ASP[17] wykonano makietę docelowej ściany czołowej w skali 1:1[16].

28 czerwca 2004 został ukończony prototypowy pojazd typu 13WE i dwa dni później został on dostarczony do Warszawy. Po próbach układu jezdnego skład trafił do Grodziska Mazowieckiego na właściwe testy[12]. Od 1 lipca do 25 sierpnia[19] przeprowadzono jazdy próbne zespołu na trasie WKD[12], a 26 sierpnia Urząd Transportu Kolejowego wydał dla niego terminowe świadectwo dopuszczenia do eksploatacji[20]. Następnego dnia miał miejsce przejazd jednostki dla dziennikarzy, natomiast 29 sierpnia w Grodzisku pociąg oznaczony jako EN95-01 został uroczyście przekazany do użytku[21]. Był to wówczas pierwszy jednoprzestrzenny skład WKD[22].

Zakończenie produkcji i pojazdy pokrewne

edytuj
 
Wagon typu 308B

Latem 2004, podczas testów EN95-01, istniały plany budowy kolejnych 9 egzemplarzy tej serii, gdyby jednostka prototypowa okazała się udaną konstrukcją[23]. Zespoły te chciano zakupić do 2006[24] w celu zastąpienia pojazdów serii EN94[25]. Po 2005 plany taborowe WKD ulegały zmianom[24] i ostatecznie 27 maja 2009 ogłoszono przetarg na 14 składów o podobnych parametrach z tą różnicą, że wymagana była mniejsza liczba miejsc siedzących[26] oraz dwusystemowość nowych jednostek w związku z planami zmiany napięcia na sieci WKD[12]. 9 października przetarg ten został unieważniony ze względu na przekroczenie budżetu[27] i 5 listopada ogłoszono kolejny. Ponownie chciano zamówić 14 jednostek[12], ale tym razem zrezygnowano z ich jednoprzestrzenności[28]. Konkurs ponownie wygrała Pesa, proponując już całkowicie nowe składy typu 33WE. 26 marca 2010 podpisano umowę ich zakupu[29].

Producent twierdził, że możliwe jest zbudowanie Mazovii dostosowanej do każdego napięcia zasilania[25], ale nie zostało złożone żadne inne zamówienie na taki pojazd i ostatecznie wyprodukowano tylko jeden egzemplarz dla WKD[12].

W 2005 Pesa, bazując na doświadczeniu zdobytym przy budowie zespołu typu 13WE oraz rozwiązaniach w nim zastosowanych, zbudowała pierwszy polski elektryczny wagon silnikowy typu 308B. Nowy pojazd otrzymał ściany czołowe i kabiny maszynisty identyczne jak w zespole 13WE, a ponadto tak samo rozwiązano jego środkową część z obniżoną podłogą między wózkami[30].

Konstrukcja

edytuj
 
Nadwozie pojazdu podczas naprawy (2014)

Nadwozie

edytuj

Mazovia to czteroczłonowy, jednoprzestrzenny, częściowo niskopodłogowy elektryczny zespół trakcyjny przeznaczony do obsługi aglomeracyjnych przewozów pasażerskich. Jego nadwozie stanowi spawana[12] rama stalowa i klejone panele aluminiowe[25]. Całość konstrukcji o kategorii wytrzymałości P III[31] jest wyposażona w strefy kontrolowanego zgniotu[12].

Każdy z członów pojazdu ma dwie pary dwuskrzydłowych odskokowo-przesuwnych drzwi wejściowych o prześwicie 1300 mm na stronę pojazdu[23], które mogą być otwierane centralnie bądź indywidualnie za pomocą przycisków. Okna wykonano ze szkła przeciwsłonecznego i wszystkie z nich prócz tych znajdujących się przy drzwiach wejściowych mają górną część uchylną[12].

Pojazd jest wyposażony w sprzęgi Scharfenberga marki Voith o osi sprzęgania na wysokości 930 mm ponad główką szyny. Nie ma możliwości jazdy w trakcji wielokrotnej, a jedynie holowania w trybie awaryjnym[12].

Wnętrze

edytuj
 
Wnętrze EN95

W jednostce podłoga umieszczona jest na trzech wysokościach – 600 mm w części niskopodłogowej z drzwiami wejściowymi[1], 920 mm[31] w części podwyższonej nad wózkami wspólnymi dla sąsiednich członów[1] i 1290 mm[2] w części wysokopodłogowej nad wózkami skrajnymi. Z części niskopodłogowej do średniopodłogowej prowadzą dwa schodki, a do części wysokopodłogowej trzy[1].

W przestrzeni pasażerskiej zespołu zastosowano grupowy układ 2+2 tapicerowanych foteli z wyjątkiem środkowych części członów skrajnych, gdzie siedzenia umieszczono wzdłuż okien[12]. W części niskopodłogowej pierwszego członu znajdują się dwa uchwyty na rower, natomiast w części niskopodłogowej ostatniego członu znajduje się przestrzeń na większy bagaż oraz jedno miejsce dla osoby niepełnosprawnej, obok którego zamontowano rampy wjazdowe. Wnętrze pojazdu jest wyposażone w monitoring, ogrzewanie nawiewne i nagrzewnicowe elektryczne, system informacji pasażerskiej wizualnej i dźwiękowej oraz kasowniki[23]. Na początku 2007 zostało ono ponadto doposażone w klimatyzację[12], a w ramach modernizacji wykonanej w latach 2014–2015 zainstalowano Wi-Fi[32]. Pojazd nie ma toalet[1].

Kabiny maszynisty znajdują się na obydwu końcach jednostki i wchodzi się do nich z części pasażerskiej[1]. W każdej z nich zainstalowano klimatyzację, system rejestracji prędkości i zdarzeń z archiwizacją cyfrową, system diagnozowania i sterowania oraz system lokalizacji GPS umożliwiający przekazanie aktualnej pozycji składu do centrum sterowania ruchem[12].

Wózki

edytuj

Pojazd jest oparty na 5 dwuosiowych wózkach[12] produkcji Pesy[31]. Dwa skrajne to wózki napędne typu 21MN, zaś trzy środkowe to toczne wózki Jakobsa typu 34AN. Baza każdego z wózków wynosi 2500 mm, a rozstaw czopów skrętu 13 000 mm[12].

Ramy wózków w kształcie litery H są konstrukcjami spawanymi. Każda z nich składa się z dwóch ostojnic połączonych poprzecznicą. Ostojnice są spawane w zamknięty przekrój skrzynkowy i na obydwu końcach mają widłowe gniazda do osadzenia daszkowych sprężyn gumowo-metalowych, które stanowią usprężynowanie I stopnia. Usprężynowaniem II stopnia są natomiast na każdym wózku dwie poduszki pneumatyczne typu SEK 680-13 oraz amortyzatory hydrauliczne. Amortyzatory umieszczone między ramą wózka a nadwoziem wagonu po każdej ze stron wózka tłumią drgania pionowe, natomiast dwa amortyzatory zlokalizowane pomiędzy poprzecznicą wózka a nadwoziem wagonu tłumią drgania poprzeczne[12].

Każdy z wózków wyposażony jest w dwa zestawy kołowe z kołami bezobręczowymi o zarysie zewnętrznym koła 28 UIC-135. Średnica okręgu tocznego kół napędnych wynosi 840 mm, a tocznych 720 mm. Na tarczach kół zamontowano pierścieniowe tarcze hamulcowe[12].

Napęd i automatyka

edytuj

Skład pierwotnie przystosowany był do zasilania napięciem 600 V DC[3], a w ramach modernizacji wykonanej w latach 2014–2015 jednostka została dostosowana do zasilania również napięciem 3000 V DC[33].

Układ napędowy pojazdu składa się z 4 trójfazowych silników asynchronicznych typu DKLBZ0910-04 produkcji VEM Sachsenwerk o mocy 280 kW każdy. Moment obrotowy z każdego z silników przenoszony jest na oś jednego napędnego zestawu kołowego przez dwustopniową przekładnię osiową typu SZH 495 produkcji Voitha z wykorzystaniem wału drążonego z przegubem klinowym, którego zadaniem jest także równoważenie przemieszczeń między zespołem napędowym a półosią napędną[12].

Każdy silnik zasilany jest przez falownik typu FT-300-600 produkcji Medcomu. Każdy z falowników wraz ze swoim silnikiem, układem łagodnego włączania SS600-600, sterownikiem napędu zasilanego napięciem 24 V i rezystorem hamowania RH300-600 tworzy układ napędu trakcyjnego typu ANT300-600[12].

W pojeździe zastosowano odbieraki prądu typu DSA 200-PKP wyprodukowane przez Stemmann. Na dachu członów skrajnych umieszczono falowniki, przetwornicę pomocniczą i wentylatory silników trakcyjnych, zaś na dachu członów środkowych znajdują się rezystory hamowania[12].

Pojazd wyposażony jest w urządzenia automatyki bezpieczeństwa ruchu: czuwak aktywny oraz radiotelefon, jednak brak w nim systemu SHP, gdyż nie jest on stosowany na liniach WKD[1].

Eksploatacja

edytuj
 
EN95-01 na InnoTrans (2004)
 
Skład na stacji Grodzisk Mazowiecki Radońska (2013)
Państwo Przewoźnik Liczba sztuk Oznaczenie Okres eksploatacji
  Polska WKD 1 EN95-01 1 września 2004 – 8 czerwca 2019

1 września 2004 rozpoczęto eksploatację jednostki EN95-01[12], która obsługiwała jeden z 10 obiegów uruchamianych wówczas przez Warszawską Kolej Dojazdową[21]. Od 20 do 24 września zespół był wypożyczony od przewoźnika przez producenta w celu jego prezentacji na targach InnoTrans w Berlinie[34]. W początkowym okresie użytkowania pojazd ulegał różnym awariom. Psuły się m.in. pantografy[35] i sprężarki[12], a także dochodziło do przepaleń przewodów[36], przez co skład rzadziej pojawiał się na trasie. Usterki były wówczas naprawiane przez producenta w ramach gwarancji[37].

Jesienią 2006 skład został wyłączony z ruchu na kilka miesięcy po zderzeniu z ciężarówką[12]. W lutym[38] i kwietniu 2007 zespół został bezterminowo dopuszczony do eksploatacji[39]. 20 listopada skład przekazano na własność spółce PKP Warszawska Kolej Dojazdowa w zamian za objęcie przez województwo mazowieckie udziałów w spółce PKP WKD o wartości równej wartości pociągu[40] wynoszącej niespełna 9,4 mln zł[41]. 4 grudnia z okazji 80. rocznicy uruchomienia linii WKD w składzie EN95-01 jadącym z Grodziska do Warszawy zorganizowano konferencję prasową poświęconą historii i przyszłości przedsiębiorstwa[42].

W styczniu 2014 WKD ogłosiła przetarg na naprawę okresową składu z modernizacją, której głównym celem było dostosowanie jednostki do napięcia zasilania 3000 i 600 V DC. Dodatkowo w zakresie modyfikacji znalazła się zabudowa kamer szlakowych, zmiana zasilania grzejników, przyciemnienie okien bocznych i uszczelnienie dachu[43]. Na początku marca w postępowaniu wybrana została oferta Pesy[44] i 27 marca przewoźnik udzielił producentowi pociągu zamówienia na wykonanie jego naprawy wartej ponad 5,5 mln zł[45]. Wówczas jej termin określono na 27 września 2014[46], a w kwietniu pociąg trafił do Pesy[33]. Naprawa nie została jednak wykonana na czas, gdyż producent podczas modyfikacji napotkał problemy z doborem nowych urządzeń elektrycznych na napięcie 3000 V DC oraz z dotyczącymi ich kwestiami bezpieczeństwa, wytrzymałości konstrukcji i skrajni pojazdu. W grudniu Pesa zapewniała, że skład wróci na szlak w marcu 2015[46], zaś w lutym 2015 zapowiedziano jego powrót na maj[47]. W maju termin został ponownie przeniesiony na czerwiec[48] i lipiec[49], a w lipcu na sierpień[50]. We wrześniu ustalono, iż zakończenie modernizacji będzie mieć miejsce nie wcześniej niż w październiku[51], a pod koniec października ustalony został harmonogram, według którego skład EN95 miał zostać przekazany do eksploatacji 6 grudnia[52]. Ostatecznie 11 grudnia jednostka została dostarczona do Grodziska Mazowieckiego[53], po czym przystąpiono do jej odbiorów[54]. Miały one potrwać kilka dni, ale, podobnie jak modernizacja, przedłużyły się[55].

15 kwietnia 2016 skład został odebrany po naprawie rozpoczętej w marcu 2014, a następnego dnia powrócił na trasę[56]. Pierwszym pociągiem, jaki poprowadził, był pociąg odjeżdżający o godz. 8:35 z Grodziska do Warszawy[33]. Po pięciu godzinach kursów z pasażerami[32] jednostka, m.in. z powodu awarii systemu informacji pasażerskiej, niedomykających się drzwi i niedziałających kasowników, została ponownie odstawiona[33]. Usterki zostały usunięte w przeciągu 10 dni i 26 kwietnia skład powrócił na trasę. Obsługiwał ruch pasażerski przez około miesiąc, po czym trafił do naprawy gwarancyjnej ze względu na usterki dotyczące przebudowy na napięcie 3000 V DC. Po 28 maja, kiedy to na sieci WKD nastąpiła zmiana napięcia zasilania, zespół realizował tylko przejazdy techniczne i serwisowe[57]. 8 lutego 2017 skład po naprawie gwarancyjnej powrócił do rozkładowych kursów[58] i kursował do 8 czerwca 2019, kiedy to został odstawiony ze względu na wystąpienie usterek[59]. W marcu 2020 jednostce dodatkowo zakończyło świadectwo dopuszczenia do ruchu[59].

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d e f g MR Dział Rozwoju Pesa Bydgoszcz: Dokumentacja Techniczno-Ruchowa Elektrycznego Zespołu Trakcyjnego 13WE. wkd.home.pl, listopad 2008. [dostęp 2016-04-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-14)]. (pol.).
  2. ↑ a b Pesa Bydgoszcz: Dokumentacja Technologiczna Systemu Utrzymania – Elektryczny Zespoół Trakcyjny typ 13WE. wkd.home.pl, kwiecień 2004. [dostęp 2016-04-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-14)]. (pol.).
  3. ↑ a b c EN95. W: Paweł Terczyński: Atlas lokomotyw 2007. Wyd. III, zmienione. Poznań: Poznański Klub Modelarzy Kolejowych, 2007, s. 96. ISBN 978-83-920757-7-6. (pol.).
  4. ↑ Anna Sołtysiak: W poszukiwaniu „perły”. wpr24.pl, 2015-02-08. [dostęp 2016-04-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-13)]. (pol.).
  5. ↑   Karol Trammer. Życie po życiu. „Z Biegiem Szyn”. 5 (20) wrzesień-październik 2005. s. 8. Warszawa. ISSN 1896-4079. [dostęp 2016-04-20]. (pol.). 
  6. ↑ a b Ryszard Rusak. Od Pafawagu do Bombardiera. 60 lat Państwowej Fabryki Wagonów Pafawag we Wrocławiu. „Świat Kolei”. 10/2005. Łódź: Emi-Press. ISSN 1234-5962. 
  7. ↑ Paweł Terczyński. Pafawag – kronika produkcji. „Świat Kolei”. 10/2005. Łódź: Emi-Press. ISSN 1234-5962. 
  8. ↑ Paweł Terczyński. Wagony i zespoły spalinowe w obsłudze ruchu regionalnego na PKP. „Świat Kolei”. 9/2008, s. 12–21. Łódź: Emi-Press. ISSN 1234-5962. 
  9. ↑ Bogdan Waga. Elektryczne na start. „Koleje Małe i Duże”. 1/2007, s. 18–27. Katowice: Apland. ISSN 1234-5962. 
  10. ↑ Piotr Rydzyński. Elektryczne zespoły trakcyjne i autobusy szynowe w Polsce 2008. „Rynek Kolejowy”. 6/2008, s. 8–29. Warszawa: Zespół Doradców Gospodarczych „Tor”. ISSN 1644-1958. (pol.). 
  11. ↑ Historia Pesa Bydgoszcz SA. pesa.pl. [dostęp 2016-04-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-08-20)]. (pol.).
  12. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x Zespół trakcyjny 13WE dla WKD. W: Robert Kroma, Janusz Sosiński, Krzysztof Zintel: Normalnotorowe wagony silnikowe kolei polskich 1991–2013. Wyd. 1. Poznań: BWH Kolpress, 2014, s. 148–153, seria: Encyklopedia taboru. ISBN 978-83-933257-6-4. (pol.).
  13. ↑ Janusz Poliński. Koncepcja rozwoju transportu szynowego w lewobrzeżnej części Warszawy. „Technika Transportu Szynowego”. 5/2003, s. 35. Łódź: Emi-Press. ISSN 1232-3829. (pol.). 
  14. ↑ Nowy autobus szynowy dla WKD. mazovia.pl, 2003-07-01. [dostęp 2012-06-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-02)]. (pol.).
  15. ↑ a b Marad Design: WKD. maraddesign.pl. [dostęp 2017-05-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-05-01)]. (pol.).
  16. ↑ a b c Warszawska Kolej Dojazdowa – model Pesa Mazovia EN95-01. studio1do1.com. [dostęp 2016-04-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-22)]. (pol.).
  17. ↑ a b   Marek Adamczewski: Projektowanie wzornictwa pojazdów szynowych. W: Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku 1945–2005. Tradycja i współczesność. Elżbieta Skalska (red.). Gdańsk: Muzeum Narodowe w Gdańsku, 2005, s. 372. ISBN 83-88669-91-5. (pol.).
  18. ↑ Beata Bochińska (red. prow.): Adamczewski Marek. slownikprojektantow.pl. [dostęp 2016-04-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-25)]. (pol.).
  19. ↑ Karol Trammer. EN95 już na szlaku. „Technika Transportu Szynowego”. 9/2004, s. 12. Łódź: Emi-Press. ISSN 1232-3829. (pol.). 
  20. ↑ Janusz Dyduch: Świadectwo Nr T/2004/119 dopuszczenia do eksploatacji typu pojazdu kolejowego. swiadectwa.utk.gov.pl, 2004-08-26. [dostęp 2016-04-20]. (pol.).
  21. ↑ a b   Karol Trammer. 1 z 10. „Z Biegiem Szyn”. 5 (14) wrzesień-październik 2004. s. 2. Warszawa. ISSN 1896-4079. [dostęp 2016-04-20]. (pol.). 
  22. ↑ jm: WKD: Pierwszy ezt Pesy idzie do modernizacji. rynek-kolejowy.pl, 2014-03-07. [dostęp 2016-04-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-10)]. (pol.).
  23. ↑ a b c Tomasz Tomaszewski. EN95 – nowy zespół trakcyjny dla Warszawskich Kolei Dojazdowych. „Świat Kolei”. 9/2004, s. 3. Łódź: Emi-Press. ISSN 1234-5962. 
  24. ↑ a b   Taborowe obiecanki. „Z Biegiem Szyn”. 1 (39) styczeń-luty 2009. s. 2. Warszawa. ISSN 1896-4079. [dostęp 2016-04-20]. (pol.). 
  25. ↑ a b c Railway Gazette International 2/2005. Porównanie polskiego zespołu EN95 z podobnymi zespołami produkcji zachodniej. „Technika Transportu Szynowego”. 1–2/2006, s. 12–14. Łódź: Emi-Press. ISSN 1232-3829. (pol.). 
  26. ↑ Karol Wach: WKD kupuje pociągi. infotram.pl, 2009-06-02. [dostęp 2012-06-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-09)]. (pol.).
  27. ↑ PAP: Grodzisk Mazowiecki: Warszawska Kolej Dojazdowa nie kupi nowego taboru. infotram.pl, 2009-10-11. [dostęp 2012-06-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-07-18)]. (pol.).
  28. ↑ Karol Wach: Przetarg na dostawę 14 EZT dla WKD. infotram.pl, 2009-11-10. [dostęp 2012-06-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-11-27)]. (pol.).
  29. ↑ Karol Wach: EN97 dla Warszawskiej Kolei Dojazdowej. infotram.pl, 2012-02-21. [dostęp 2012-02-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-02)]. (pol.).
  30. ↑ Elektryczne wagony silnikowe typu 308B. W: Robert Kroma, Janusz Sosiński, Krzysztof Zintel: Normalnotorowe wagony silnikowe kolei polskich 1991–2013. Wyd. 1. Poznań: BWH Kolpress, 2014, s. 154–159, seria: Encyklopedia taboru. ISBN 978-83-933257-6-4. (pol.).
  31. ↑ a b c Pojazdy Szynowe Pesa Bydgoszcz: Czteroczłonowy elektryczny zespół trakcyjny EN95 dla Warszawskiej Kolei Dojazdowej. pesa.pl. [dostęp 2016-04-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-27)]. (pol.).
  32. ↑ a b Seweryn Dębiński: Pociąg EN95 wrócił na tory, lecz nie na długo…. wiadomosci.wpr24.pl, 2016-04-18. [dostęp 2016-04-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-18)]. (pol.).
  33. ↑ a b c d Jakub Madrjas: WKD: EN95 wraca na tory, a zmiana napięcia znów przesunięta. transport-publiczny.pl, 2016-04-19. [dostęp 2016-04-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-19)]. (pol.).
  34. ↑ InnoTrans 2004. „Rynek Kolejowy”. 10/2004. Warszawa: Zespół Doradców Gospodarczych „Tor”. ISSN 1644-1958. (pol.). 
  35. ↑ śmik: Nowy pociąg WKD znowu się zepsuł. warszawa.wyborcza.pl, 2004-10-19. [dostęp 2016-04-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-20)]. (pol.).
  36. ↑ śmik: Znowu popsuł się nowy pociąg WKD. warszawa.wyborcza.pl, 2005-03-24. [dostęp 2016-04-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-20)]. (pol.).
  37. ↑   Karol Trammer. WKD… psuje się. „Z Biegiem Szyn”. 1 (16) styczeń-luty 2005. s. 2. Warszawa. ISSN 1896-4079. [dostęp 2016-04-20]. (pol.). 
  38. ↑ Wiesław Jarosiewicz: Świadectwo Nr T/2007/0013 dopuszczenia do eksploatacji typu pojazdu kolejowego. swiadectwa.utk.gov.pl, 2007-02-02. [dostęp 2016-04-20]. (pol.).
  39. ↑ Wiesław Jarosiewicz: Świadectwo Nr T/2007/0099 dopuszczenia do eksploatacji typu pojazdu kolejowego. swiadectwa.utk.gov.pl, 2007-04-27. [dostęp 2016-04-20]. (pol.).
  40. ↑ Załącznik do uchwały Nr 1168/143/08 Zarządu Województwa Mazowieckiego z dnia 10 czerwca 2008 r.. mazovia.pl, 2008-06-10. [dostęp 2012-06-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-02)]. (pol.).
  41. ↑ Uchwała 2362/92/07 Zarządu Województwa Mazowieckiego z dnia 20 listopada 2007 r.. mazovia.pl, 2007-12-04. [dostęp 2017-07-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-07-21)]. (pol.).
  42. ↑ WKD wyda 142 mln zł do 2013. „Rynek Kolejowy”. 1/2008. Warszawa: Zespół Doradców Gospodarczych „Tor”. ISSN 1644-1958. (pol.). 
  43. ↑ WKD: WKD ogłasza przetarg na naprawę EN95-01. kurier-kolejowy.pl, 2014-01-22. [dostęp 2014-01-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-26)]. (pol.).
  44. ↑ Karol Wach: Pesa zmodernizuje EN95. inforail.pl, 2014-03-06. [dostęp 2016-04-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-07)]. (pol.).
  45. ↑ Zamówienie publiczne – 107916–2014. ted.europa.eu, 2014-03-27. [dostęp 2014-04-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-07)]. (pol.).
  46. ↑ a b Dominik Pietraszek: EN95 wróci na tory dopiero w marcu. grodzisknews.pl, 2014-12-02. [dostęp 2016-04-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-19)]. (pol.).
  47. ↑ Dominik Pietraszek: EN95 przyjedzie dopiero w maju. grodzisknews.pl, 2015-02-18. [dostęp 2016-04-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-30)]. (pol.).
  48. ↑ Dominik Pietraszek: EN95 jednak w maju nie przyjedzie. grodzisknews.pl, 2015-05-07. [dostęp 2016-04-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-19)]. (pol.).
  49. ↑ Dominik Pietraszek: Pesa: EN95 przekażemy pod koniec lipca. grodzisknews.pl, 2015-05-20. [dostęp 2016-04-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-19)]. (pol.).
  50. ↑ Dominik Pietraszek: EN95 jednak nie w lipcu. grodzisknews.pl, 2015-07-24. [dostęp 2016-04-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-19)]. (pol.).
  51. ↑ Adam Fabisiewicz: Na EN95 jeszcze poczekamy. grodzisknews.pl, 2015-09-03. [dostęp 2016-04-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-19)]. (pol.).
  52. ↑ Dominik Pietraszek: Nareszcie konkrety w sprawie EN95. grodzisknews.pl, 2015-10-28. [dostęp 2016-04-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-19)]. (pol.).
  53. ↑ Adam Fabisiewicz: Skład EN95 wreszcie jest. grodzisknews.pl, 2015-12-11. [dostęp 2016-04-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-19)]. (pol.).
  54. ↑ Adam Fabisiewicz: Kiedy pojedziemy EN95?. grodzisknews.pl, 2015-12-14. [dostęp 2016-04-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-19)]. (pol.).
  55. ↑ Adam Fabisiewicz: Odbiory EN95 się przedłużają. grodzisknews.pl, 2016-01-12. [dostęp 2016-04-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-20)]. (pol.).
  56. ↑ Dominik Pietraszek: EN95 już kursuje. grodzisknews.pl, 2016-04-16. [dostęp 2016-04-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-16)]. (pol.).
  57. ↑ Seweryn Dębiński: Gdzie jest „Perła”?. wiadomosci.wpr24.pl, 2016-09-27. [dostęp 2016-09-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-27)]. (pol.).
  58. ↑ Adam Fabisiewicz: EN95 wrócił do regularnego kursowania. grodzisknews.pl, 2017-02-09. [dostęp 2017-02-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-12)]. (pol.).
  59. ↑ a b Karol Wach, 20 lat składu, który więcej stoi niż jeździ. Teraz już tylko stoi... [online], TransInfo, 6 września 2024 [dostęp 2024-10-04] (pol.).


Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Pesa_Mazovia&oldid=74892251”