Dzielnica Cesarska w Poznaniu

Dzielnica Cesarska w Poznaniu (także: Dzielnica Zamkowa) – ogólna nazwa zespołu reprezentacyjnych zabudowań w Poznaniu, projektowanych przez wybitnych architektów europejskich, znajdujących się w zachodniej części ścisłego centrum miasta, w stylach historycznych. W 2008 uznana została przez prezydenta RP, w ramach historycznego zespołu miasta Poznania, jako pomnik historii.

Dzielnica Cesarska

Dzielnica Poznania
Zamek Cesarski, główny gmach Dzielnicy Cesarskiej z perspektywy skrzyżowania Alei Niepodległości z ulicą Święty Marcin (2005)
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Miasto	Poznań
Dzielnica	Osiedle Stare Miasto
Strefa numeracyjna	(+48) 61
Tablice rejestracyjne	PO, PY
Położenie na mapie Poznania Dzielnica Cesarska
Położenie na mapie Polski Dzielnica Cesarska
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Dzielnica Cesarska
52°24′28″N 16°55′07″E

Model Dzielnicy Cesarskiej (2018)

Plac Adama Mickiewicza, Collegium Minus (2007)

Pomnik Ofiar Czerwca 1956 (2005)

Park Marcinkowskiego jesienią 2010 roku

Historia

Dzielnica powstała w miejscu likwidowanych obwarowań Twierdzy Poznań, na ich zachodnim odcinku, zwłaszcza w szeroko rozumianym rejonie Bramy Berlińskiej. Genezą jej powstania była konieczność poprawy rozwoju przestrzennego miasta, hamowanego jak dotąd poprzez istnienie obwarowań. Kluczowa narada w tej sprawie odbyła się 21 maja 1898, a udział w niej wziął m.in. pruski minister oświecenia Robert Bosse i minister spraw wewnętrznych Erhard von der Recke. Poznań należał wówczas do miast o wyjątkowo niekorzystnej strukturze zabudowy – aż 10% ludności mieszkało stłoczone w suterenach. Nie wpływało to korzystnie na chęć osiedlania się tutaj przez państwowy korpus urzędniczy.

Pierwszy plan rozwoju budownictwa monumentalnego na tym terenie powstał w 1890 (radca budowlany Heinrich Grüder). Następną wersję, w 1903 sporządził Joseph Stübben. W 1904 cesarz Wilhelm II Hohenzollern powołał Królewską Komisję Rozbudowy Poznania, która zajęła się realizacją planów. 20 sierpnia 1910 miasto zyskało tytuł Rezydencjonalnego Miasta Poznań, w tym też dniu uroczyście poświęcono Zamek Cesarski.

Według Jana Skuratowicza celem stworzenia zespołu architektonicznego w takiej monumentalnej formie było ukształtowanie syntetycznej praniemieckiej wizytówki nowej stolicy germańskiego wschodu. Wszystkie elementy programu podporządkowano idei der Hebung (podniesienia) miasta na wyższy poziom.

Zabudowa oryginalna

Na Dzielnicę Cesarską składają się przede wszystkim następujące zabudowania (od północy):

• Teatr Wielki, 1910, architekt Max Littmann – wzorowany na Villi Rotonda w Vicenzy,
• Park Henryka Wieniawskiego,
• Niemiecki Bank Listów Zastawnych (późniejsze ZETO), 1912–1914, architekci August Raeder i Otto Meister,
• Park Adama Mickiewicza,
• Plac Adama Mickiewicza,
• Collegium Maius (dawna Komisja Kolonizacyjna), 1908–1910, radca budowlany Delius,
• Zamek Cesarski (wraz z Ogrodem Zamkowym), 1905–1910, architekt Franz Schwechten,
• Willa Adolfa Landsberga, 1911, architekt Hans Uhl, sztukaterie Martin Samter,
• Instytut Higieny, 1912, architekt Fritz Teubner,
• Collegium Minus (dawna Akademia Królewska), 1905–1910, architekt Edward Fürstenau,
• Akademia Muzyczna (dawny Dom Ewangelicki – Evangelisches Vereinhaus), 1907–1908, architekt Johannes z Charlottenburga,
• Collegium Iuridicum (dawny Bank Spółek Raiffeisena), 1907, projekt berlińska firma Hartmann & Schlenzig,
• Ziemstwo Kredytowe (Posener Landschaft) i Dyrekcja Poczty (Oberpostdirektion), 1910, architekt Franz Schwechten,
• Park Karola Marcinkowskiego.

Zabudowa późniejsza

W okresie późniejszym (przed i po II wojnie światowej) zabudowę dzielnicy reprezentacyjnymi gmachami i budowlami kontynuowano. Powstały m.in. (od północy):

• Biblioteka Wydziału Filologii Polskiej i Klasycznej UAM, 2009, architekt Jacek Bułat z zespołem,
• Ławeczka Stanisława Kozierowskiego, 2019,
• Pomnik Katyński, 1999, Robert Sobociński,
• gmach NOT, 1960–1963, architekci Henryk Jarosz, Jerzy Liśniewicz i Jan Wellenger,
• Pomnik Ofiar Czerwca 1956, 1981, wcześniej pomnik Ottona Bismarcka i Pomnik Najświętszego Serca Pana Jezusa,
• buk czerwony Fryderyk Chopin, posadzony w dwusetną rocznicę urodzin muzyka w lutym 2010, z inicjatywy miasta, województwa i Filharmonii Poznańskiej,
• Pomnik Adama Mickiewicza, 1960, architekci Bazyli Wojtowicz i Czesław Woźniak,
• Aula Nova, 2006, architekt Jerzy Gurawski,
• rzeźba Obszar obrazów efemerycznych, 2009, Jan Berdyszak,
• pomnik Ignacego Jana Paderewskiego, 2015, Rafał Nowak,
• Pomnik kryptologów, 2007, Grażyna i Mariusz Kozakiewicze,
• Uniwersytet Ekonomiczny, 1929–1932, architekt Adam Ballenstaedt,
• pomnik Edwarda Taylora i Zbigniewa Zakrzewskiego, 2009, 2010, Wiesław Koronowski,
• Ławeczka Heliodora Święcickiego, 2010,
• Ławeczka Józefa Kostrzewskiego, 2012.

Kontynuacją zabudowy Dzielnicy Cesarskiej w kierunku południowym jest dalszy pas gmachów reprezentacyjnych wzdłuż Alei Niepodległości, ul. Towarowej i Parku Marcinkowskiego, m.in. Dyrekcja Kolei w Poznaniu, Collegium Novum czy wysokościowiec Delta.

Kontekst

Zabudowa Dzielnicy Cesarskiej stała się dla mieszkańców Poznania w początku XX wieku wymarzonym miejscem spacerów i rekreacji – wcześniej miasto „okute” umocnieniami twierdzy nie miało podobnych terenów o wysokim standardzie. Jakość architektury, którą zabudowano ten teren postawiło natomiast Poznań w gronie zaplanowanych z rozmachem miast europejskich tamtego okresu.

Bibliografia

• Zenon Pałat, Reprezentacyjna zabudowa przedpola zburzonej Bramy Berlińskiej, w: „Kronika Miasta Poznania” nr 1/2006, Wydawnictwo Miejskie, Poznań 2006, s. 348-370, ISSN 0137-3552.
• Atlas architektury Poznania, JanuszJ. Pazder (red.), AleksandraA. Dolczewska, Poznań: Wydawnictwo Miejskie, 2008, ISBN 978-83-7503-058-7, OCLC 316600366 . Brak numerów stron w książce
• Poznań – atlas aglomeracji 1:15.000, wyd. CartoMedia/Pietruska & Mierkiewicz, Poznań 2008, ISBN 978-83-7445-018-8.

Linki zewnętrzne

• Wohnen in der Grossstadt