Dialekty goreńskie
Dialekty goreńskie[1], dialekty Górnej Krainy (słoweń. gorenjska narečna skupina, gorenjščina) – jedno z siedmiu najczęściej wyróżnianych ugrupowań dialektów słoweńskich[2]. Dialekty goreńskie używane są w Górnej Krainie w dorzeczu górnej Sawy[1].
Dialekty goreńskie
Dialekty goreńskie wywarły duży wpływ na formowanie się słoweńskiego języka literackiego, czego przykładem są choćby monoftongi na wzór gwar goreńskich a w kontraście do doleńskich licznych dyftongów[3].
Cechy językowe
edytujDialekty goreńskie wyróżniają się następującymi cechami fonetycznymi:
- wspólne z dialektami doleńskimi rozróżnianie intonacji rosnącej i opadającej oraz ā i ə jako kontynuanty jerów w pozycji mocnej[1],
- akcentuacja zasadniczo zgodna z literacką[4],
- rozwój psł. *ě, *ę, *e w sylabach długich w ẹ̄, psł. *ǫ, o w ọ̄, np. jẹ́za, pệč, mộst < psł. *jęga, *peťь, *mostъ[1],
- przejście nieakcentowanego o w u (tzw. ukanie), np. ukộ, słe. lit. okộ[1],
- uproszczenie grupy čr- do č- (podobnie jak w gwarach rowtarskich), np. ču̯ộ wobec słoweń. lit. črevo[5],
- forma dúri < psł. *dvьri ‘drzwi’, która łączy gwary goreńskie z karynckimi[5].
W morfologii charakterystyczne jest przejście rzeczowników nijakich do rodzaju męskiego, nawet jeśli nie zmienia się sama końcówka fleksyjna, np. lẹ́t, suχ məsộ, dọ́bər tẹ́lẹ, słoweń. lit. leto, suho meso, dobro tele[5]. Cecha ta jest znana także niektórym dialektom karynckim, styryjskim i doleńskim[5].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e Praca zbiorowa 1988 ↓, s. 1001.
- ↑ Praca zbiorowa 1988 ↓, s. 1000.
- ↑ Sławski 1962 ↓, s. 65.
- ↑ Sławski 1962 ↓, s. 66.
- ↑ a b c d Sławski 1962 ↓, s. 67.
Bibliografia
edytuj- Leszek Bednarczuk, Witold Mańczak, Jan Safarewicz, Franciszek Sławski, Wojciech Smoczyński, Aleksander Szulc: Języki indoeuropejskie. T. II. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988. ISBN 83-01-05763-7.
- Franciszek Sławski: Zarys dialektologii południowosłowiańskiej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1962.