Wikipedia

Diablak

Ten artykuł dotyczy szczytu w Beskidzie Żywieckim. Zobacz też: wzniesienie Diablak na Pogórzu Kaczawskim.

Diablak lub Babia Góra (słow. Babia hora, 1724 m[1][2]) – najwyższy szczyt masywu Babiej Góry w Paśmie Babiogórskim w Beskidzie Żywiecko-Orawskim[3] (w regionalizacji według Jerzego Kondrackiego w Beskidzie Żywieckim[4], w słowackiej Oravské Beskydy[5]). W masywie Babiej Góry wyróżniono wiele wierzchołków, aby więc sprecyzować, o który dokładnie z nich chodzi, dla najwyższego używa się odrębnej nazwy Diablak[6].

Diablak
Ilustracja
Kopuła szczytowa Diablaka
Państwo

 Polska
 Słowacja

Pasmo

Beskid Żywiecki, Oravské Beskydy, Karpaty

Wysokość

1724 m n.p.m.

Wybitność

1071 m

Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się czarny trójkącik z opisem „Diablak”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, po lewej nieco na dole znajduje się czarny trójkącik z opisem „Diablak”
Położenie na mapie powiatu suskiego
Mapa konturowa powiatu suskiego, blisko dolnej krawiędzi po lewej znajduje się czarny trójkącik z opisem „Diablak”
Położenie na mapie gminy Zawoja
Mapa konturowa gminy Zawoja, blisko dolnej krawiędzi nieco na lewo znajduje się czarny trójkącik z opisem „Diablak”
Ziemia49°34′23,4″N 19°31′46,2″E/49,573167 19,529500
Multimedia w Wikimedia Commons
widok na Diablaka od zachodu
Na szczycie Diablaka po słowackiej stronie
Obelisk Józefa Habsburga
Szczyt Diablaka i kamienny mur

Pochodzenie nazwy

edytuj

Pochodzenie nazwy tłumaczą legendy. Według jednej z nich dawniej na szczycie Babiej Góry diabeł budował zamek dla zbójnika, który podpisał z nim umowę. Jednak gdy zapiał kur, niemal już ukończony zamek zawalił się, grzebiąc w ruinach zbójnika. Podczas burzy można podobno usłyszeć spod głazów brzęk jego ciupagi. Stąd też dla tego szczytu w ludowym nazewnictwie używano nazwy Diablak, Diabli Zamek lub Diable Zamczysko[6].

Dawniej zwany był także Diabelskim Zamkiem[7]. Na dawnych niemieckich mapach szczyt ten opisany był jako Teufelspitze, czyli Góra diabła[6], Diabli Zamek lub Wielka Babia Góra[8].

Topografia

edytuj

Diablak jest najwyższym szczytem całych Beskidów Zachodnich, poza Tatrami najwyższym szczytem w Polsce i drugim co do wybitności (po Śnieżce). Znajduje się w głównym grzbiecie Pasma Babiogórskiego pomiędzy Pośrednim Grzbietem (po zachodniej stronie) i Siodłem Bończy (po wschodniej stronie)[6]. Grzbietem tym biegnie Wielki Europejski Dział Wodny między zlewiskami Bałtyku i Morza Czarnego oraz w części zachodniej pasma (po Diablak) granica polsko-słowacka[4]. Szczytowe partie Diablaka znajdują się w piętrze halnym i pokrywa je rumowisko skalne zwane rumowiskiem Babiej Góry[9]. Rumowisko to po stronie zachodniej, pomiędzy szczytem Diablaka a Pośrednim Grzbietem, nosi nazwę Tablic Zejsznera. Stoki południowe i wschodnie są łagodne, stoki północne bardzo strome – wyróżnia się w nich Piarżysty Żleb opadający do Kotlinki Suchego Potoku[6].

W podszczytowych partiach Diablaka, w miejscu zwanym Orawskimi Piwnicami, znajduje się największe nagromadzenie jaskiń po słowackiej stronie Babiej Góry. Największą spośród zlokalizowanych tam jaskiń jest Orawska Piwnica II o długości korytarzy 32 m. W obrębie kopuły szczytowej Diablaka, na wysokości 1710 m n.p.m., zinwentaryzowano także niewielki obiekt jaskiniowy o nazwie Diabla Koleba (o długości 4 m). Jest to najwyżej położona jaskinia w Beskidach Zachodnich[10].

Również na południowych stokach Diablaka, około 10 min. drogi poniżej szczytu, znajduje się nigdy nie wysychające i najwyżej w całych polskich Beskidach położone źródło wody – Głodna Woda. Poniżej tego źródła, przy zielonym szlaku turystycznym są ruiny pierwszego schroniska na Babiej Górze[6].

Na mapach wysokość Diablaka przedstawiana jest najczęściej jako 1725 m[11] lub 1722,9 m (w zaokrągleniu 1723 m)[12]. Nowsze pomiary lidarowe i geodezyjne ustaliły jednak wysokość wierzchołka (bez wzniesionego w kopule szczytowej kamiennego muru) na niecałe 1724 m:

Znajduje się w Babiogórskim Parku Narodowym. Przez jego szczyt biegnie granica między miejscowościami Zawoja w powiecie suskim i Lipnica Wielka w powiecie nowotarskim (obydwie w województwie małopolskim)[3], stoki południowe należą do Słowacji[5].

Obiekty na szczycie Diablaka

edytuj

Na szczycie Diablaka istnieje kilka historycznych i współczesnych obiektów, dawniej istniały także inne[6]:

  • Kamienny obelisk upamiętniający wejście na Diablak palatyna Węgier, arcyksięcia Józefa A. Habsburga w 1806 roku. Jest to już drugi taki obelisk, zbudowany w tym miejscu. Pierwszy ustawili Węgrzy w roku 1846 (w 40. rocznicę wizyty palatyna na szczycie), jednak został on wkrótce zniszczony podczas Wiosny Ludów. Drugi (obecny) ustawili Węgrzy w roku 1876, w 70. rocznicę wejścia. Jest na nim wykuty napis w języku węgierskim.
  • Schron na Babiej Górze. Pierwszy, drewniany zbudowali Węgrzy z okazji wizyty arcyksięcia, drugi, kamienny zbudowano w 1852 z inicjatywy ówczesnego właściciela Zawoi. Obydwa już nie istnieją.
  • Płyta skalna z napisem, znajdująca się tuż obok obelisku. Jest to naturalny, płaski kamień z rumowiska Babiej Góry, na którym w okresie międzywojennym wyryto napis: „74 Górnośląski Pułk Piechoty dla uczczenia Czynu Legionowego i jego twórcy, pierwszego marszałka Polski Józefa Piłsudskiego”. Jesienią 1914 w Zawoi przebywali legioniści I Brygady Legionów Polskich, którzy później brali udział w krwawej bitwie pod Limanową. Po śmierci marszałka Piłsudskiego, na Babiej Górze i na wielu ważniejszych szczytach w okolicy zapalono symboliczne ogniska, a ziemię z Babiej Góry w dekoracyjnej urnie złożono u grobu marszałka.
  • Obelisk z tablicą pamiątkową poświęcony papieżowi Janowi Pawłowi II. Znajduje się na słowackiej stronie szczytu i został ufundowany przez mieszkańców czterech słowackich wsi pod Babią Górą: Orawska Półgóra, Rabča, Rabczyce i Sihelne. Uroczyście odsłonięto go 17 sierpnia 1996 jako pamiątkę papieskich pielgrzymek na Słowację. Na tylnej ścianie ma tablicę z napisami w języku polskim, angielskim i niemieckim.
  • Kamienny ołtarz polowy. Znajduje się również po słowackiej stronie, nieco poniżej i odbywają się przy nim czasami msze polowe.
  • Statuetka Matki Bożej Królowej Babiej Góry, tablica z brązu upamiętniająca Kongres Eucharystyczny i Rok Maryjny 1987 oraz kamienny ołtarz polowy. Wszystkie znajdują się po północnej stronie szczytu, przy Perci Akademików. Statuetkę w naturalnej skalnej niszy umieścili w sierpniu 1984 ratownicy GOPR jako wotum wdzięczności za ocalenie papieża Jana Pawła II z zamachu na jego życie. Przy ołtarzu polowym co rok w niedzielę ok. 15 września odbywają się msza tzw. GOPR-owska.
  • Kamienny mur wybudowany przez turystów z kamieni rumowiska Babiej Góry. W 2012 miał już wysokość większą od człowieka i długość ponad 10 metrów. Pełni rolę wiatrochronu zasłaniając od częstych na Diablaku silnych wiatrów.
  • Dwie tablice upamiętniająca wizytę Włodzimierza Lenina na Babiej Górze w 1912 roku. Jedna była umieszczona w okolicy Tablic Zejsznera w 1967 roku, druga po czechosłowackiej stronie granicy umieszczona w 1962 roku. Obie nie przetrwały do dnia dzisiejszego[6].

Turystyka

edytuj

Na Diablak wychodzono turystycznie od dawna. Jeszcze do niedawna sądzono, że pierwszym jego zdobywcą znanym z nazwiska, był Jowius Fryderyk Bystrzycki, herbu Bończa, astronom i matematyk na dworze króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Swoje rzekome wejście na szczyt 8 lipca 1782 roku opisał w Gazecie Warszawskiej z 26 października 1813. Podaje, że przez lunetę oglądał stąd Kraków oraz Sanktuarium na Świętym Krzyżu, rozróżniając nawet dachówki na dachach. Współcześni badacze podważają jednak wiarygodność jego opisu. Aleksy Siemionow wykazał, że w istocie opis Bystrzyckiego jest mistyfikacją[14].

Diablak słynie z efektownych wschodów i zachodów słońca, zwłaszcza w lipcu. Często można z niego obserwować rankiem morze mgieł zalegające Kotlinę Orawsko-Nowotarską, ponad którym wyłaniają się szczyty Tatr[6]. Obecnie na Diablak prowadzi kilka szlaków turystycznych[11] oraz ścieżka edukacyjna „Babia Góra bez granic”. Całkowicie odsłonięty i wysoko wznoszący się nad okolicznymi górami szczyt jest doskonałym punktem widokowym. Dookólna (360°) panorama widokowa obejmuje Beskid Żywiecki, Śląski, Mały, Makowski, Wyspowy, Gorce, Kotlinę Orawsko-Nowotarską, Tatry, Wielką Fatrę, Małą Fatrę, Góry Choczańskie, przy dobrej widoczności widoczny jest Kraków[6]. W wyjątkowo sprzyjających warunkach można dostrzec Górę Świętej Anny[15], klasztor na Jasnej Górze w Częstochowie[16], Góry Świętokrzyskie[17] oraz Jesioniki w Sudetach[18].

Diablak może być szczytem niebezpiecznym. Charakterystyczna dla niego bardzo zmienna pogoda była przyczyną wielu wypadków, w tym śmiertelnych. Największy zdarzył się w lutym 1935. Podczas rajdu narciarskiego pojawiła się silna zawieja śnieżna. 4-osobowa grupa narciarzy KS „Beskid” z Andrychowa nie zauważyła budynku schroniska na Babiej Górze (obecnie już nieistniejącego) i zamarzła w śnieżycy. Zwłoki trzech narciarzy znaleziono w pobliżu schroniska – jeden z nich przejechał w odległości 1 m od budynku schroniska, nie zauważając go, a zwłoki czwartego znaleziono daleko, w maju, dopiero po stopieniu śniegów. Latem niebezpieczne są burze na szczycie i silne mgły, zimą zawieje śnieżne, a w niektórych partiach istnieje zagrożenie lawinowe[6].

Szlaki turystyczne

edytuj
  (Główny Szlak Beskidzki): Markowe Szczawiny – przełęcz Brona – Diablak – Sokolica – Krowiarki. Czas wyjścia z Markowych Szczawin 1.30 h (↓ 1.10 h), z przełęczy Brona 1 h (↓ 0.45 h), z Krowiarek 2.30 h (↓ 1.30 h),
  Przełęcz Jałowiecka – Żywieckie Rozstaje – Mała Babia Góra – przełęcz Brona – Diablak – leśniczówka Stańcowa – Kiczory. Czas wyjścia z Przełęczy Jałowieckiej Północnej 2.25 h, ze Stańcowej 2.30 h (↓ 2 h)
  (Perć Akademików): Markowe Szczawiny – Skręt Ratowników – Diablak – Chata Slaná voda (Słowacja). Czas wyjścia z Markowych Szczawin 1.15 h (↓ 0.45 h), z Chaty Slaná voda 3.25 h (↓ 3.10 h)

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Babia Góra [online].
  2. ↑ a b Úrad geodézie, kartografie a katastra Slovenskej republiky, Produkty leteckého laserového skenovania [online].
  3. ↑ a b Geoportal. Mapa lotnicza [online] [dostęp 2024-11-07].
  4. ↑ a b Jerzy Kondracki, Geografia regionalna Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, s. 318, 330–333, ISBN 83-01-12479-2.
  5. ↑ a b Daniel Kollár, Beskidy Orawskie, Bratysława: Peter Augustini i Daniel Kollár, s. 9–10, ISBN 80-89226-08-6.
  6. ↑ a b c d e f g h i j k Stanisław Figiel, Urszula Janicka-Krzywda, Wojciech W. Wiśniewski Piotr Krzywda, Beskid Żywiecki: przewodnik, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2012, s. 251, 258–259, ISBN 978-83-62460-30-4.
  7. ↑ Kazimierz Sosnowski, Przewodnik po Beskidach Zachodnich. Tom I. Beskid Śląski i Żywiecki, wyd. IV, Kraków: Wydawnictwo Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego w Krakowie, 1948, s. 246.
  8. ↑ Władysław Midowicz, Szlaki Babiej Góry, wyd. 1, Zakład Wydawniczo – Propagandowy PTTK, 1979.
  9. ↑ Mieczysław Klimaszewski, Osobliwości skalne w Beskidach Zachodnich, „Wierchy” (17), 1947.
  10. ↑ Inwentaryzacja, waloryzacja i geoochrona jaskiń w Paśmie Babiogórskim i Przedbabiogórskim, [w:] Paweł Franczak i inni, Współczesne problemy i kierunki badawcze w geografii, t. IV, Kraków: Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ, 2016, s. 85–116.
  11. ↑ a b Beskid Śląski i Żywiecki. Mapa 1:50 000, Kraków: Compass, 2011, s. 1, ISBN 978-83-7605-084-3.
  12. ↑ Geoportal. Mapa topograficzna [online] [dostęp 2024-11-07].
  13. ↑ Krystian Kozioł, Kamil Maciuk, New Heights of the Highest Peaks of Polish Mountain Ranges, „Remote Sensing”, 12 (9), 2020, DOI: 10.3390/rs12091446.
  14. ↑ Aleksy Siemionow, Kto pierwszy zdobył Babią Górę, [w:] Stroka Jacek (red.), Gdy do tej Babiej Góry przyjdziesz..., Bielsko-Biała – Sucha Beskidzka: wyd. Oddział PTTK „Ziemia Babiogórska” w Suchej Beskidzkiej, 1986, s. 53–65, ISBN 83-00-02290-2.
  15. ↑ Góra Św. Anny z Babiej Góry – dalekieobserwacje.eu [online] [dostęp 2017-11-21].
  16. ↑ Klasztor na Jasnej Górze widziany z Babiej Góry – dalekieobserwacje.eu [online] [dostęp 2017-11-21].
  17. ↑ Widok z Babiej Góry na Góry Świętokrzyskie – dalekieobserwacje.eu [online] [dostęp 2017-11-21].
  18. ↑ Jesioniki z Babiej Góry – dalekieobserwacje.eu [online] [dostęp 2017-11-21].
 
Panorama z Diablaka w kierunku południowym
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Diablak&oldid=75179000”