Beskid Żywiecko-Orawski
Beskid Żywiecko-Orawski (słow. Žyviecko-oravské Beskydy[a]) – pasmo górskie położone na pograniczu polsko-słowackim (żywiecko-orawskim), wschodnia część Beskidu Żywieckiego obejmująca masywy Babiej Góry (1725 m), Pilska (1557 m), Romanki, Lipowskiego Wierchu, Mędralowej, Jałowca oraz Policy[1]. Wydzielony jako mezoregion w obrębie Beskidów Zachodnich z indeksem 513.51, w ramach regionalizacji fizycznogeograficznej Polski z 2018 roku wykonanej przez międzyuczelniany zespół geografów pod kierownictwem Jerzego Solona[2]. Pojęcie obecne w najnowszej literaturze naukowej, nie występuje w podziałach turystyczno-krajoznawczych Beskidu Żywieckiego[3]. W geografii słowackiej region jest określany jako Oravské Beskydy[4] i zaliczany do makroregionu Stredné Beskydy[5].
 Masyw Babiej Góry | |
| Megaregion | |
|---|---|
| Prowincja | |
| Podprowincja | |
| Makroregion | |
| Mezoregion |
Beskid Żywiecko-Orawski |
| Zajmowane jednostki administracyjne |
Polska: |
Środowisko przyrodnicze
edytujRegion ma powierzchnię 939 km², z czego 73,3% (tj. 688 km²) przypada na terytorium Polski. Stanowi najwyższy człon Beskidów Zachodnich – jedyny gdzie obecne są krajobrazowe piętra kosodrzewiny i halne. Budują go skały fliszowe w strefie jednostki magurskiej. Rzeźba terenu ma charakter średniogórski, choć na Babiej Górze są formy podobne do wysokogórskich utworów polodowcowych. Stoki bywają strome i podatne na osuwiska, występują wychodnie skalne i gołoborza[6]. W stosunku do długich i wyrównanych masywów sąsiedniego, niższego Beskidu Żywiecko-Kisuckiego, odmienna jest tutaj geometria grzbietów, które są bardziej zwarte, z wyraźniej zaznaczonymi szczytami i przełęczami[7].
Miejscowa przyroda jest objęta ochroną w formie słowackiego Obszaru Chronionego Krajobrazu „Horná Orava”, a po polskiej stronie istnieją Żywiecki Park Krajobrazowy i Babiogórski Park Narodowy. Z małoobszarowych form ochrony egzystują rezerwaty z fragmentami górnoreglowego starodrzewia świerkowego, m.in. Pilsko, Romanka, Lipowska[8].
Różnice w podziałach geograficznych
edytujBeskid Żywiecko-Orawski wyosobniono jako mezoregion beskidzki w podziale Karpat Zachodnich autorstwa Jarosława Balona i Miłosza Jodłowskiego. Ciągnie się on skośnie z południowego zachodu na północny wschód, od okolic wsi Rajcza w dolinie rzeki Soły i wsi Mutne w dolinie Mutnianki, do rejonu miast Sucha Beskidzka i Jordanów w dolinie Skawy. Graniczy z Beskidem Żywiecko-Kisuckim, Międzygórzem Jabłonkowsko-Koniakowskim, Beskidem Śląskim, Kotliną Żywiecką, Pasmami Pewelsko-Krzeszowskimi, Beskidem Makowskim, Pogórzem Orawsko-Jordanowskim i Działami Orawskimi[9].
Taki podział nawiązuje do regionalizacji Słowacji według Emila Mazúra i Michala Lukniša, którzy w przestrzeni Beskidu Żywieckiego wyróżnili odrębne Kysucké Beskydy i Oravské Beskydy, przy czym do części orawskiej zaliczyli, inaczej niż geografowie polscy, także masywy Oszusa i Krawców Wierchu[10]. W kocepcji Jarosława Balona i współpracowników masywy te są włączone do części kisuckiej[11].
W obowiązującej powszechnie przed 2018 rokiem regionalizacji Polski Jerzego Kondrackiego również figuruje termin Beskid Żywiecko-Orawski, jednak w innym znaczeniu niż omawiane tutaj hasło. Obejmuje on obszar od Wielkiej Raczy i Wielkiej Rycerzowej po Romankę i Pilsko, oraz występuje w niższej randze mikroregionu (pod symbolem 513.511) jako jedna z czterech składowych rozległego mezoregionu Beskidu Żywieckiego (obok Pasma Babiogórskiego, Beskidu Orawsko-Podhalańskiego i Działów Orawskich). Mędralowa i Jałowiec w podziale Jerzego Kondrackiego przynależą do mezoregionu Beskidu Makowskiego[12].
Uwagi
edytuj- ↑ Jest to słowackie tłumaczenie polskiej nazwy regionu stosowane przez polskich geografów, geografowie słowaccy używają własnej nomenklatury – zobacz wyjaśnienia w dalszej części tesktu.
Przypisy
edytuj- ↑ Balon i inni 2021, s. 490–491.
- ↑ Solon i inni 2018, s. 170.
- ↑ Figiel, Krzywda 2012, s. 23–26.
- ↑ Mazúr, Lukniš 1978, s. 119.
- ↑ Regionalizacja Słowacji. [dostęp 2014-11-08].
- ↑ Balon i inni 2021, s. 481, 490.
- ↑ Balon, Jodłowski 2005, s. 73.
- ↑ Figiel, Krzywda 2012, s. 36–40.
- ↑ Balon, Jodłowski 2014, s. 91–93.
- ↑ Mazúr, Lukniš 1978, s. 107–108, 119.
- ↑ Balon i inni 2021, s. 481.
- ↑ Kondracki 2002, s. 327–328, 330–333.
Bibliografia
edytuj- Balon J., Jodłowski M., Regionalizacja fizycznogeograficzna pogranicza polsko-słowackiego, [w:] Perspektywy rozwoju regionu w świetle badań krajobrazowych, red. Strzyż M., Kielce 2005, s. 69–76.
- Balon J., Jodłowski M., Regionalizacja fizycznogeograficzna Karpat Zachodnich – studium metodologiczne, [w:] Struktura środowiska przyrodniczego a fizjonomia krajobrazu, red. Ziaja W., Jodłowski M., Kraków 2014, s. 85–106.
- Balon J., Jodłowski M., Krąż P., Beskidy Zachodnie (513.4–5), [w:] Regionalna geografia fizyczna Polski, red. Richling A., Solon J., Macias A., Balon J., Borzyszkowski J., Kistowski M., Poznań 2021, s. 481–496.
- Figiel S., Krzywda P., Czym jest Beskid Żywiecki? Środowisko geograficzne, [w:] Beskid Żywiecki. Przewodnik, Figiel S., Janicka-Krzywda U., Krzywda P., Wiśniewski W., Pruszków 2012, wydanie II, s. 23–42.
- Kondracki J., Geografia regionalna Polski, Warszawa 2002, wydanie III.
- Mazúr E., Lukniš M., Regionálne geomorfologické členenie Slovenskej socialistickej republiky, [w:] „Geografický časopis”, nr 30/2, 1978, s. 101–125.
- Solon J., Borzyszkowski J., Bidłasik M., Richling A., Badora K., Balon J., Brzezińska-Wójcik T., Chabudziński Ł., Dobrowolski R., Grzegorczyk I., Jodłowski M., Kistowski M., Kot R., Krąż P., Lechnio J., Macias A., Majchrowska A., Malinowska E., Migoń P., Myga-Piątek U., Nita J., Papińska E., Rodzik J., Strzyż M., Terpiłowski S., Ziaja W., Physico-geographical mesoregions of Poland: Verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data, [w:] „Geographia Polonica”, nr 91/2, 2018, s. 143–170.
Linki zewnętrzne
edytuj- Regionalizacja Polski z 2018 r. jako warstwa na portalu mapowym „Geoserwis GDOŚ” w folderze „Inne dane środowiskowe”, warstwa „Mezoregiony fizycznogeograficzne”.