Dawalia

Dawalia
	; Davallia trichomanoides
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	telomowe
Gromada	naczyniowe
Klasa	paprocie
Podklasa	paprotkowe
Rząd	paprotkowce
Rodzina	dawaliowate
Rodzaj	dawalia
	Nazwa systematyczna
	Davallia Smith; Mém. Acad. Sci. Turin 5: 414. t. 9(6). 1793
	Typ nomenklatoryczny
	D. canariensis (Linnaeus) Smith
Synonimy
	Parasorus Alderw.; Parestia C. Presl; Scyphularia Fée; Stenolobus C. Presl; Trogostolon Copel.;
	Parasorus Alderw.; Parestia C. Presl; Scyphularia Fée; Stenolobus C. Presl; Trogostolon Copel.;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Dawalia^[5] (Davallia Sm.) – rodzaj roślin należący do rodziny dawaliowatych (Davalliaceae). W różnych ujęciach systematycznych był jednym z dwóch do pięciu rodzajów wyróżnianych w tej rodzinie^[6], obejmującym około 30^[7]–40^[4] gatunków. W 2016 roku zaproponowano włączenie do tego rodzaju wszystkich 61 gatunków wyróżnianych w rodzinie dawaliowatych^[6]. Rośliny te występują w strefie tropikalnej i subtropikalnej Starego Świata – od Afryki z Madagaskarem, poprzez rejon Himalajów i Azji Południowo-Wschodniej, po Koreę i Japonię na północy oraz Australię i Nową Zelandię na południu, na wschodzie po wyspy na Oceanie Spokojnym, włącznie z Tahiti^[8]^[9]. Izolowany geograficznie jest gatunek bazalny w obrębie rodzaju^[6], stanowiący relikt mioceński^[7] na Wyspach Kanaryjskich, Półwyspie Iberyjskim, Maroku i Maderze – dawalia kanaryjska D. canariensis^[10].

Są to zarówno rośliny naziemne jak i (najczęściej) epifity^[11]^[4]. Wyrastają na pniach drzew i klifach nadmorskich, mszystych rumowiskach skalnych, na brzegach strumieni i w lasach deszczowych^[5]. Wyróżniają się płożącymi się na powierzchni podłoża i pokrytymi łuskami kłączami oraz zwykle mocno podzieloną blaszką liścia^[10].

Wiele gatunków jest uprawianych jako rośliny ozdobne. Uprawiane są w ogrodach, często w koszach, wiszących doniczkach (amplach) na zewnątrz w strefie klimatu łagodnego, wolnego od mrozu^[9]. W strefie klimatu chłodniejszego uprawiane są jako rośliny doniczkowe w pomieszczeniach. Jako rośliny wilgociolubne – wymagają dość obfitego podlewania i zraszania^[5], choć opisywane są także jako względnie odporne na różne warunki, także w zakresie ekspozycji na światło^[9]. Do gatunków uprawianych najczęściej należą: dawalia kanaryjska i Mariesa^[7], a poza tym: dawalia wydęta, nitkowata, mocna, tasmańska i in.^[5]

Nazwa rodzajowa upamiętnia szwajcarskiego botanika Edmonda Davalla (1763–1798)^[9].

Morfologia

Pokrój: Średnich rozmiarów paprocie^[4], których liście osiągają zwykle do ok. 45 cm wysokości (najdłuższe ma dawalia rozłożysta o liściach ponad 1 m długości)^[10]. Kłącza długie^[4] rozmaicie wykształcone – czasem cienkie (poniżej 3 mm średnicy – sekcja Humata) lub grube (do 20 mm średnicy – sekcja Davallodes), czasem pokryte białym woskiem (w efekcie szarawozielone), zawsze natomiast okryte łuskami, zwykle od nasady podzielonymi, na brzegu ząbkowanymi lub zakończonymi włoskami^[6].

Liście: Jednakowe na całej roślinie (niezróżnicowane) lub dimorficzne – ze zmodyfikowanymi liśćmi płodnymi^[4]. Długoogonkowe, zwykle o blaszce podwójnie do poczwórnie pierzasto podzielonej (rzadziej pojedynczo – sekcje Humata i Scyphularia^[6]), w ogólnym zarysie trójkątnej lub pięciokątnej, skórzastej do cienkiej, zawsze nagiej^[4] (choć czasem oś liścia z wielokomórkowymi włoskami u roślin z sekcji Davallodes^[6]). Końcowe odcinki liścia karbowane lub klapowane^[4]. Wiązki przewodzące otwarte, zwykle rozwidlające się^[4]. U niektórych gatunków liście zamierają w porze suchej^[10].

Zarodnie: Zebrane w wydłużone kupki^[11]^[4] z zawijką zwykle okrągławą lub wydłużoną^[6], tworzące się na końcach żyłek na brzegu blaszki liściowej, zwykle na szczytach klapek lub w wycięciach karbów brzegów liścia^[4]. Zarodniki są eliptyczne, na powierzchni gładkie^[4].

Systematyka

Davallia canariensis w doniczce z charakterystycznymi kłączami

Davallia bullata

Davallia repens

Davallia solida

Dentaria pentaphylla

Klasyfikacja paproci w obrębie rodziny dawaliowatych (Davalliaceae) nigdy nie była ustalona w sposób trwały i podział na rodzaje podlegał częstym zmianom nie dając zadowalających rezultatów^[6]^[8]. Ponieważ szeroko zakrojone analizy molekularne i morfologiczne ujawniły występowanie 7 kladów w obrębie rodziny, które jednak trudno było wyodrębnić w randze rodzajów, w 2016 roku zaproponowano włączenie do rodzaju dawalia Davallia wszystkich 61 gatunków z rodziny, a wspomniane klady wyróżnić w randze sekcji. Rzeczą znamienną jest pozycja gatunku typowego w obrębie rodzaju – dawalii kanaryjskiej D. canariensis – która stanowi monotypowy klad bazalny (sect. Davallia). Pozostałe sekcje wyróżniane w obrębie rodzaju to: sect. Araiostegiella, sect. Davallodes (obejmuje Araiostegia p.p. i Paradavallodes), sect. Humata (obejmuje Pachypleuria i Parasorus), sect. Scyphularia, sect. Trogostolon i sect. Cordisquama^[6].

Wykaz gatunków^[12]^[6]^[5]

Davallia amabilis Ching
Davallia assamica (Bedd.) Baker
Davallia austrosinica Ching
Davallia borneensis J.Sm.
Davallia brevisora Ching
Davallia bullata Wall. ex Hook. – dawalia wydęta
Davallia canariensis (L.) Sm. – dawalia kanaryjska
Davallia chrysanthemifolia Hayata
Davallia corniculata T.Moore
Davallia cylindrica Ching
Davallia denticulata (Burm. f.) Mett. ex Kuhn – dawalia ząbkowana
Davallia divaricata Blume – dawalia rozłożysta
Davallia embolostegia Copel.
Davallia epiphylla Sw.
Davallia fejeensis Hook. – dawalia nitkowata
Davallia formosana Hayata
Davallia griffithiana Hook.
Davallia henryana Baker
Davallia heterophylla Sm.
Davallia hymenophylloides (Blume) Kuhn
Davallia lobata (Poir.) Desv.
Davallia mariesii T. Moore ex Baker – dawalia Mariesa
Davallia multidentata Wall. ex Hook. & Bak
Davallia napoensis F. G. Wang & F. W. Xing
Davallia parvula Wall.
Davallia pectinata Sm.
Davallia pentaphylla Blume
Davallia perdurans Christ
Davallia petelotii Tardieu & C.Chr.
Davallia platylepis Baker
Davallia plumosa Bak.
Davallia pulchra D. Don
Davallia pyxidata Cav. – dawalia puszkowata
Davallia repens (L.f.) Kuhn
Davallia sessilifolia Blume.
Davallia sinensis (Christ) Ching
Davallia solida (G. Forst.) Sw. – dawalia mocna
Davallia subsolida Ching
Davallia tasmanii Field – dawalia tasmańska
Davallia teyermannii Baker
Davallia triangularis Baker
Davallia trichomanoides Blume
Davallia triphylla Hook.
Davallia truncata D. Don
Davallia vestita Blume
Davallia villosa D. Don

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
↑ The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016. DOI: 10.1111/jse.12229.
↑ ^a ^b Davallia. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-11-09].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l Davallia Smith. [w:] Flora of China [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2019-11-09].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Elżbieta Zenkteler: Paprocie. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1994, s. 110-111. ISBN 83-09-01604-2.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Tsutsumi, C., Chen, C.-W., Larsson, A., Hirayama, Y. & Kato, M.. Phylogeny and classification of Davalliaceae on the basis of chloroplast and nuclear markers. „Taxon”. 65, 6, s. 1236-1248, 2016. DOI: 10.12705/656.2.
↑ ^a ^b ^c David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 279, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ ^a ^b Tom A. Ranker, Christopher H. Haufler: Biology and Evolution of Ferns and Lycophytes. Cambridge, Nwe York, Melbourne, Madrid, Cape Town, Singapore, Sao Paulo, Delhi: Cambridge University Press, 2008, s. 443-444. ISBN 978-0-521-69689-0.
↑ ^a ^b ^c ^d Sue Olsen: Encyclopedia of Garden Ferns. Portland: Timber Press, 2007, s. 197-198. ISBN 978-0-88192-819-8.
↑ ^a ^b ^c ^d Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 23. ISBN 0-333-74890-5.
↑ ^a ^b Patrick J. Brownsey, John C. Smith-Dodsworth: New Zealand Ferns and Allied Plants. Auckland: David Bateman Ltd, 2000, s. 136-137. ISBN 1-86953-003-9.
↑ Davallia Sm.. [w:] Plants of the World Online [on-line]. [dostęp 2019-11-09].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).

[ppgI-2] The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016. DOI: 10.1111/jse.12229.

[ing-3] Davallia. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-11-09].

[china-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l Davallia Smith. [w:] Flora of China [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2019-11-09].

[zenkteler-5] Elżbieta Zenkteler: Paprocie. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1994, s. 110-111. ISBN 83-09-01604-2.

[tsutsumi-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Tsutsumi, C., Chen, C.-W., Larsson, A., Hirayama, Y. & Kato, M.. Phylogeny and classification of Davalliaceae on the basis of chloroplast and nuclear markers. „Taxon”. 65, 6, s. 1236-1248, 2016. DOI: 10.12705/656.2.

[mabb-7] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 279, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[ranker-8] Tom A. Ranker, Christopher H. Haufler: Biology and Evolution of Ferns and Lycophytes. Cambridge, Nwe York, Melbourne, Madrid, Cape Town, Singapore, Sao Paulo, Delhi: Cambridge University Press, 2008, s. 443-444. ISBN 978-0-521-69689-0.

[olsen-9] Sue Olsen: Encyclopedia of Garden Ferns. Portland: Timber Press, 2007, s. 197-198. ISBN 978-0-88192-819-8.

[philips-10] Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 23. ISBN 0-333-74890-5.

[brownsey-11] Patrick J. Brownsey, John C. Smith-Dodsworth: New Zealand Ferns and Allied Plants. Auckland: David Bateman Ltd, 2000, s. 136-137. ISBN 1-86953-003-9.

[pow-12] Davallia Sm.. [w:] Plants of the World Online [on-line]. [dostęp 2019-11-09].

[5]

[6]

[7]

[4]

[8]

[9]

[10]

[1]

[2]

[3]

[11]

[12]