Czyreń jodłowy
Czyreń jodłowy (Phellinus hartigii (Allesch. & Schnabl) Pat.) – gatunek grzybów z rodziny szczeciniakowatych (Hymenochaetaceae)[1].
 Stary, duży okaz, częściowo zazieleniony przez glony | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
czyreń jodłowy |
| Nazwa systematyczna | |
| Phellinus hartigii (Allesch. & Schnabl) Pat. Bull. Soc. mycol. Fr. 19(3): 248 (1903) | |
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Phellinus, Hymenochaetaceae, Hymenochaetales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozowali w 1890 r. Allescher i Schnabl nadając mu nazwę Polyporus hartigii. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1903 r. Patouillard, przenosząc go do rodzaju Phellinus[1].
- Fomes hartigii (Allesch. & Schnabl) Bres. 1897
- Fomitiporella hartigii (Allesch. & Schnabl) Teixeira 1992
- Fomitiporia hartigii (Allesch. & Schnabl) Fiasson & Niemelä 1984
- Phellinus hartigii (Allesch. & Schnabl) Imazeki 1943
- Phellinus hartigii (Allesch. & Schnabl) Bondartsev 1953
- Phellinus hartigii (Allesch. & Schnabl) Pat. 1903. f. hartigii
- Phellinus hartigii f. resupinatus Domański 1967
- Phellinus robustus f. hartigii (Allesch. & Schnabl) Bourdot & Galzin 1925
- Phellinus robustus var. hartigii (Allesch. & Schnabl) Bourdot & Galzin 1925
- Polyporus fulvus Quél. 1872
- Polyporus hartigii Allesch. & Schnabl 1890
- Trametes lutescens Lázaro Ibiza 1916
Nazwę polską nadali Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1983 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako czyreń Hartiga[3].
Morfologia
edytujSzerokość 5–20 cm, grubość 5–20 cm. Młode okazy mają bulwiasty kształt, który z czasem zmienia się na konsolowaty lub kapeluszowaty. Zewnętrzna powierzchnia jest gładka, falista, koncentrycznie strefowana. Ma kolor od szarego do ciemnobrązowego, brzeg (krawędź przyrostu) jest jaśniejszy; w kolorze od białawego do ochrowobrązowego. U starszych okazów górna powierzchnia często porasta glonami, zmieniając kolor na zielony[4].
Rurkowaty, u młodych osobników rdzawobrązowy, u starszych szarobrązowy. Rurki mają długość 3–5 mm i może w owocniku występować wiele ich warstw, jednak różnice między nimi są słabo widoczne[4]. Szczecinek brak[5].
Żółtobrązowy, bardzo twardy, bez wyraźnego smaku i zapachu[4].
Biały. Zarodniki niemal kuliste, gładkie, o rozmiarach 6-7,5 × 5–6,5 μm{[5].
- Gatunki podobne
- czyreń ogniowy (Phellinus igniarius), ale rośnie tylko na drzewach liściastych, głównie na wierzbach i topolach,
- tzw. czyreń dębowy (Formitoporia robusta). Rośnie głównie na starych dębach, często wysoko w ich koronach,
- pniarek obrzeżony (Fomitopsis pinicola). Ma bardziej jaskrawą krawędź przyrostu; żółtą lub pomarańczowoczerwoną[4].
- czyreń osikowy (Phellinus tremulae), ale rośnie tylko na topoli osice.
Występowanie i siedlisko
edytujJest szeroko rozprzestrzeniony na półkuli północnej, jednak dość rzadki[5]. Na terenie Polski podano wiele jego stanowisk w piśmiennictwie naukowym[3].
Grzyb nadrzewny rosnący głównie na jodłach, dużo rzadziej na świerku[4]. Notowano też jego występowanie na cisie, daglezji[5].
Znaczenie
edytujGrzyb wieloletni, mogący żyć nawet kilkadziesiąt lat, zwykle jednak 10–15 lat. Saprotrof rosnący głównie na martwych drzewach. Czasami jednak jako pasożyt rośnie również na żywych drzewach, głównie jednak w miejscu zranień mechanicznych, lub na bardzo starych okazach, które już osiągają górną granicę swojego wieku. Powoduje białą zgniliznę drewna[4]. Główna strefa spróchniałego drewna znajduje się w okolicach owocnika, ale rozciąga się na odległość nawet 1–2 m od niego. Spróchniałe drzewo jest osłabione i często podczas silniejszych wiatrów łamie się[5].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12] (ang.).
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 507, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f Till R. Lohmeyer, Ute Kũnkele, Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie, Warszawa 2006, s. 199, ISBN 83-85444-65-3.
- ↑ a b c d e Choroby drzew. ''Phellinus hartigii'' [online] [dostęp 2012-10-20] [zarchiwizowane z adresu 2013-05-03].