Czyreń ogniowy

Czyreń ogniowy
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	szczeciniakowce
Rodzina	szczeciniakowate
Rodzaj	czyreń
Gatunek	czyreń ogniowy
	Nazwa systematyczna
	Phellinus igniarius (L.) Quél.; Enchir. fung. (Paris): 177 (1886)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Czyreń ogniowy (Phellinus igniarius (L.) Quél) – gatunek grzybów z rodziny szczeciniakowatych (Hymenochaetaceae)^[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Hymenochaetaceae, Hymenochaetales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1753 r. Karol Linneusz nadając mu nazwę Boletus igniarius. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1886 r. Lucien Quélet, przenosząc go do rodzaju Phellinus^[1].

Synonimów naukowych ma ok. 80. Niektóre z nich^[2]:

Agaricus igniarius (L.) E.H.L. Krause 1932
Boletus igniarius L. 1753
Boletus ungulatus Schaeff. 1774
Fomes igniarius (L.) Fr. 1849
Fomes trivialis (Fr.) Bres. 1931
Ganoderma triviale Bres. 1912
Mucronoporus igniarius (L.) Ellis & Everh. 1889
Ochroporus alni (Bondartsev) Fiasson & Niemelä 1984
Ochroporus igniarius (L.) J. Schröt., in Cohn,1888
Phellinus alni (Bondartsev) Parmasto 1976
Phellinus igniarius var. alni (Bondartsev) Niemelä 1975
Phellinus igniarius var. trivialis (Bres. ex Killerm.) Niemelä 1975
Phellinus nigricans (Fr.) P. Karst.1899
Phellinus trivialis (Bres.) Kreisel 1964
Placodes igniarius (L.) Quél. 1888
Polyporites igniarius (L.) Heer 1866
Polyporus igniarius (L.) Fr., 1821
Pyropolyporus igniarius (L.) Murrill 1903
Scindalma igniarium (L.) Kuntze, 1898

Nazwę polską nadał Stanisław Domański w 1967. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był także jako czyreń ogniowy, czyr ogniowy, czyreń jabłoniowo-olszowy, czyreń bukowy^[3]. Nazwy zwyczajowe: huba twarda, huba nieprawdziwa twarda, huba ogniowa, huba wierzbowa, żagiew ogniowa, żagiew płomienna^[4].

Morfologia

Owocnik

Do podłoża przyrasta bokiem, trzonu brak. Szerokość 15–25 cm, grubość 8–15 cm, kształt początkowo bulwiasty, później płaski lub kopytkowaty. Powierzchnia szara, z czasem ciemniejąca, czasami spękana. Jest gładka lub delikatnie zamszowa, czasami zielona od porastających ją glonów i nieregularnie, koncentrycznie strefowana. Skórka jest twarda, brzeg kapelusza szeroki, zaokrąglony^[5]^[6].

Hymenofor

Rurkowaty. Rurki tworzą wiele warstw, każda ma grubość do 5 mm. Są tej samej barwy co owocnik, lub jaśniejsze^[6]. Pory rurek bardzo drobne, okrągłe^[5].

Miąższ

Grubość do 2 cm. Jest zdrewniały, strefowany i ma kolor od ciemnordzawobrązowego do kasztanowobrązowego^[6].

Wysyp zarodników

Biały. Zarodniki bezbarwne, o rozmiarach 4–6,5 × 4–5,5 μm^[6].

Występowanie i siedlisko

Występuje w Ameryce Północnej, Europie, Azji i na Wyspach Kanaryjskich^[7]. W Polsce jest bardzo pospolity, zarówno na niżu, jak i w niższych położeniach górskich^[3].

Występuje najczęściej w nadrzecznych lasach, nad potokami, ale także w sadach, ogrodach i różnego typu lasach i zaroślach. Rośnie głównie na wierzbach, ale także na innych drzewach liściastych; na buku, grabie i in^[6]. Atakuje także drzewa owocowe^[5].

Znaczenie

Grzyb wieloletni, mogący żyć 10–15 lat. Głównie pasożyt atakujący żywe drzewa. Wywołuje białą zgniliznę drewna. Jest niejadalny^[5].

Dawniej pocięte na plasterki i dobrze wysuszone owocniki wykorzystywane były do sporządzania tzw. hubek do rozniecania ognia za pomocą krzesiwa. Stąd właśnie pochodzą nazwy huba ogniowa, czyreń ogniowy, żagiew ogniowa, żagiew płomienna i czyr ogniowy^[8].

Gatunki podobne

hubiak pospolity (Fomes fomentarius ). Ma bardziej miękki i jaśniejszy miąższ i nie jest do pnia tak silnie przyrośnięty^[5].
czyreń jodłowy (Phellinus hartigii ), ale rośnie głównie na jodłach^[5]
czyreń osikowy (Phellinus tremulae), ale rośnie tylko na osice^[6]

Przypisy

↑ ^a ^b ^c CABI Bioscience Databases. [dostęp 2015-11-10]. (ang.).
↑ Species Fungorum. [dostęp 2015-11-10]. (ang.).
↑ ^a ^b Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
↑ Piotr Łakomy, Hanna Kwaśna: Atlas hub. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2008. ISBN 978-83-7073-650-7.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Till R. Lohmeyer, Ute Kũnkele: Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie. Warszawa: 2006. ISBN 978-1-40547-937-0.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
↑ Discover Life Maps. [dostęp 2015-11-10].
↑ Czyreń ogniowy. [dostęp 2012-11-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-13)].

[if-1] CABI Bioscience Databases. [dostęp 2015-11-10]. (ang.).

[2] Species Fungorum. [dostęp 2015-11-10]. (ang.).

[checklist-3] Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.

[ah-4] Piotr Łakomy, Hanna Kwaśna: Atlas hub. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2008. ISBN 978-83-7073-650-7.

[griz-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Till R. Lohmeyer, Ute Kũnkele: Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie. Warszawa: 2006. ISBN 978-1-40547-937-0.

[Wojewoda-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.

[7] Discover Life Maps. [dostęp 2015-11-10].

[8] Czyreń ogniowy. [dostęp 2012-11-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-13)].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]