Czuprynka

Czuprynka
	Mareca falcata
	(Georgi, 1775)
	; Samiec w szacie godowej
	; Samica
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	blaszkodziobe
Rodzina	kaczkowate
Podrodzina	kaczki
Plemię	Anatini
Rodzaj	Mareca
Gatunek	czuprynka
Synonimy
	Anas falcata Georgi, 1775; Eunetta falcata (Georgi, 1775);
	Anas falcata Georgi, 1775; Eunetta falcata (Georgi, 1775);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; bliski zagrożenia
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Czuprynka^[4] (Mareca falcata) – gatunek wędrownego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych (Anatidae), zamieszkujący głównie wschodnią część Azji. Bliski zagrożenia.

Systematyka

Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1775 roku Johann Gottlieb Georgi, nadając mu nazwę Anas falcata^[2]^[5]. Miejsce typowe to jezioro Bajkał^[2].

Takson ten zwykle umieszczano w rodzaju Anas, sporadycznie w monotypowym rodzaju Eunetta^[6]; obecnie zaliczany jest do rodzaju Mareca^[4]^[6]^[7]. Nie wyróżnia się podgatunków^[6]^[7].

Zasięg występowania

Gniazduje w północno-wschodnich i wschodnich terenach Azji (wschodnia i północno-wschodnia Rosja, w tym Kamczatka i Kuryle, Mongolia, północno-wschodnie Chiny, północna Japonia). Zimuje na południe od zasięgu letniego – w południowej Japonii, na Półwyspie Koreańskim, we wschodnich Chinach i północnym Wietnamie oraz dalej na zachód przez Mjanmę po północne Indie^[6].

W Polsce stwierdzony raz – w 1992 roku w Rewie^[8], ze względu jednak na to, że nie ma pewności, czy był to pojaw naturalny, gatunkowi temu nadano kategorię D w klasyfikacji AERC i nie jest on zaliczany do krajowej awifauny^[9].

Morfologia

Długość ciała 46–54 cm, masa ciała samca 590–770 g, samicy 422–700 g, rozpiętość skrzydeł 78–82 cm^[6].

U samca głowa zielonobrązowa z połyskiem. Na szyi od przodu widnieje mała, podłużna plamka z czarną poziomą kreską, ogon czarny, nogi ciemnoszare, piersi w biało-czarne łuskowanie, tułów popielatoszary. W szacie spoczynkowej podobny do samicy, tyle że ma zielony połysk na głowie. Samica brązowa, z przodu trochę jaśniejsza niż z tyłu, z szarym dziobem i białym podgardlem i paskiem między szyją a tułowiem, lusterko czarne.

Ekologia

Jaja z kolekcji muzealnej

Siedlisko: Czuprynki można spotkać w pobliżu wolno płynących rzek, w płytkich jeziorach oraz na mokradłach, porośniętych drzewami i krzewami.
Lęgi: Pary tworzą się jeszcze na zimowiskach i zaraz po przylocie zaczynają się intensywne tokowania. Czuprynki zakładają gniazda wśród wysokiej trawy, lub krzewów, często daleko od wody. Samica znosi 6–9 kremowych bądź żółtych jaj, następnie wysiaduje je ok. 24–26 dni. W tym czasie samiec broni terytorium, a gdy wylęgną się pisklęta, samiec odlatuje, aby wraz z innymi samcami odbyć przepierzenie. Gdy samiec się pierzy, pisklęta pod opieką matki łowią drobne bezkręgowce. Młode usamodzielniają się w wieku 45–55 dni.
Pożywienie: Żywią się przybrzeżnymi i wodnymi roślinami, czasem wzbogacając swą dietę nasionami lub drobnymi organizmami zwierzęcymi (owadami, drobnymi bezkręgowcami). Pisklęta natomiast jedzą drobne bezkręgowce.

Status

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) od 2006 roku uznaje czuprynkę za gatunek bliski zagrożenia (NT – Near Threatened); wcześniej, od 1988 roku klasyfikowano ją jako gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). Liczebność populacji w 2007 roku wstępnie szacowano na około 89 tysięcy osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy. Prawdopodobnie głównym zagrożeniem dla gatunku są polowania dla mięsa^[3].

Zobacz też

ptaki obserwowane w Polsce, lecz nie zaliczone do polskiej awifauny

Przypisy

↑ ^a ^b Mareca falcata, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c D. Lepage: czuprynka Mareca falcata. Avibase. [dostęp 2023-01-27].
↑ ^a ^b Mareca falcata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Anatini Leach, 1820 (wersja: 2017-12-14). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-07-15].
↑ J.G.J.G. Georgi J.G.J.G., Bemerkungen einer Reise im Russischen Reich in den Jahren 1772, t. 1, St. Petersburg 1775, s. 167 (niem. • łac.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e C. Carboneras, G. M. Kirwan: Falcated Duck (Mareca falcata). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D. A. Christie, E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2014. [dostęp 2014-09-28]. (ang.).
↑ ^a ^b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Screamers, ducks, geese, swans. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-07-15]. (ang.).
↑ wynik wyszukiwania: Anas falcata. [w:] Tarsiger.com [on-line]. [dostęp 2021-07-15]. (ang.).
↑ Aneks. Gatunki ptaków stwierdzone w Polsce do 31.12.2021, lecz nie zaliczone do awifauny krajowej. Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. [dostęp 2023-01-27].

Bibliografia

Czuprynka na portalu ptakiozdobne.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-08-16)].

Linki zewnętrzne

Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Mareca falcata, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[avibase-2] D. Lepage: czuprynka Mareca falcata. Avibase. [dostęp 2023-01-27].

[iucn-3] Mareca falcata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[mk-4] Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Anatini Leach, 1820 (wersja: 2017-12-14). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-07-15].

[oryg-5] J.G.J.G. Georgi J.G.J.G., Bemerkungen einer Reise im Russischen Reich in den Jahren 1772, t. 1, St. Petersburg 1775, s. 167 (niem. • łac.).

[hbwalive-6] C. Carboneras, G. M. Kirwan: Falcated Duck (Mareca falcata). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D. A. Christie, E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2014. [dostęp 2014-09-28]. (ang.).

[ioc-7] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Screamers, ducks, geese, swans. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-07-15]. (ang.).

[tarsiger-8] wynik wyszukiwania: Anas falcata. [w:] Tarsiger.com [on-line]. [dostęp 2021-07-15]. (ang.).

[kfaneks-9] Aneks. Gatunki ptaków stwierdzone w Polsce do 31.12.2021, lecz nie zaliczone do awifauny krajowej. Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. [dostęp 2023-01-27].

[4]

[1]

[2]

[3]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]