Czernidłak pospolity
Czernidłak pospolity (Coprinopsis atramentaria (Bull.) Redhead, Vilgalys & Moncalvo) – rodzaj grzybów z rodziny kruchaweczkowatych (Psathyrellaceae)[1].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
czernidłak pospolity |
| Nazwa systematyczna | |
| Coprinopsis atramentaria (Bull.) Redhead, Vilgalys & Moncalvo Taxon 50(1): 226 (2001) | |
.jpg)
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Coprinopsis, Psathyrellaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1786 r. Jean Baptiste Bulliard nadając mu nazwę Agaricus atramentarius. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadali mu w 2001 r. Redhead, Vilgalys i Moncalvo, przenosząc go do rodzaju Coprinopsis[1].
- Agaricus luridus Bolton 1788
- Agaricus plicatus Pers. 1797
- Agaricus sobolifer Hoffm. 1789
- Coprinus atramentarius (Bull.) Fr. 1838
- Coprinus atramentarius (Bull.) Fr. 1838 var. atramentarius
- Coprinus atramentarius var. crassivelatus Bogart 1979
- Coprinus atramentarius var. crassivelatus Bogart 1975
- Coprinus atramentarius var. soboliferus (Fr.) Rea 1922
- Coprinus luridus (Bolton) Fr. 1838
- Coprinus plicatus (Pers.) Gray 1821
- Coprinus sobolifer Fr. 1838
- Pselliophora atramentaria (Bull.) Fr. 1879[2].
Nazwę polską nadał mu Franciszek Błoński w 1888 r., wówczas bowiem gatunek ten zaliczany był do rodzaju czernidłak (Coprinus). W polskim piśmiennictwie mykologicznym opisywany był także pod polskimi nazwami jako bedłka czernidło, bedłka psia lub czernidłak pospolity[3] oraz czernidlak, czerniak, gnojówka, gnojnik, gnojak[4]. W wyniku badań filogenetycznych w 2001 r. przeniesiony został do rodzaju Coprinopsis, tak więc jego polskie nazwy już nie są spójne z nazwą naukową[1].
Morfologia
edytujWysokość 3–8 cm, u młodych osobników cylindryczny, później dzwonkowaty, na końcu niemal rozpostarty. Jest promieniście żłobiony, na wierzchołku ma nieliczne płatkowate łuski. Kolor popielatoszary lub szarobrązowy, na środku ciemniejszy. U dojrzałego owocnika cały kapelusz razem z blaszkami rozpływa się w czarną ciecz[5].
Szerokie, gęste, o piłkowanych ostrzach.. W młodym owocniku białe, później różowe, a na koniec czarne i rozpływają się[5].
Wysokość 5–15 cm, cylindryczny, pusty, łatwo odłamujący się od kapelusza. Powierzchnia gładka, biała, pierścienia brak. Podstawa wyraźnie zaostrzona[5].
Biały, w kapeluszu cienki i kruchy, w trzonie miękki, włóknisty. Smak nieznaczny, zapach przyjemny, ale niewyraźny[5].
Czarny. Zarodniki elipsoidalne, gładkie, o rozmiarach 9–10 × 5–6 μm[6].
Występowanie i siedlisko
edytujPodano występowanie tego gatunku w Ameryce Północnej, Europie, Azji i na Nowej Zelandii[7]. W Polsce jest bardzo pospolity[3].
Występuje dość często, w ogrodach, łąkach, lasach i nieużytkach. Owocniki pojawiają się od wiosny do jesieni, zazwyczaj gromadnie u podstawy ściętych pni lub na ziemi[6].
Znaczenie
edytujNaziemny saprotrof[3]. Grzyb jadalny, ale także trujący. Jadalne są tylko młode okazy, zanim zaczną czernieć i rozpływać się. Trujący jest natomiast w połączeniu z alkoholem. Co najmniej na dwa dni przed i dwa dni po spożyciu tego grzyba nie należy spożywać alkoholu. W takim przypadku dochodzi do zatrucia organizmu zawartą w grzybie kopryną, która blokuje proces rozkładu alkoholu, doprowadzając tym samym do zatrucia aldehydem octowym. Pierwsze oznaki zatrucia pojawiają się od kilku minut do 1 godz. w postaci zaczerwienienia twarzy i szyi, następnie chory zaczyna odczuwać ciepło i wzrasta tętno[8].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d Index Fungorum [online] [dostęp 2013-09-15] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-04-15] (ang.).
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ Patrycja Zawarska, Atlas grzybów, ponad 200 polskich gatunków, wyd. 2, 2022, s. 39, ISBN 978-83-8222-585-3.
- ↑ a b c d Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ a b Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ Występowanie czernidłaka pospolitego na świecie (mapa) [online], Discover Life Maps [dostęp 2015-12-16].
- ↑ Till R.Lohmeyer, Ute Kũnkele, Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie, Warszawa 2006, ISBN 83-85444-65-3.