Cérès (1938)
Cérès (Q190) – francuski dwukadłubowy okręt podwodny z okresu międzywojennego i II wojny światowej, jedna z sześciu zbudowanych jednostek typu Minerve. Okręt został zwodowany 9 grudnia 1938 roku w stoczni Ateliers et Chantiers de la Seine-Maritime w Le Trait, a w skład Marine nationale wszedł w 1939 roku. Jednostka pełniła służbę na Morzu Śródziemnym i Atlantyku, a od zawarcia zawieszenia broni między Francją a Niemcami znajdowała się pod kontrolą rządu Vichy. Po lądowaniu Aliantów w Afryce Północnej, 9 listopada 1942 roku okręt został samozatopiony w Oranie. Podniesiony, nigdy nie został wyremontowany i w lutym 1946 roku został sprzedany na złom.
 Jednostka siostrzana „Cérès” – „Junon” | |
| Klasa | |
|---|---|
| Typ | |
| Projekt |
T2 |
| Historia | |
| Stocznia | |
| Położenie stępki |
8 sierpnia 1936 |
| Wodowanie |
9 grudnia 1938 |
 Marine nationale
| |
| Wejście do służby |
1939 |
| Zatopiony |
samozatopiony 9 listopada 1942 |
| Los okrętu | |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność • na powierzchni • w zanurzeniu |
|
| Długość |
68,1 m |
| Szerokość |
5,62 m |
| Zanurzenie |
4,03 m |
| Zanurzenie testowe |
80 m |
| Rodzaj kadłuba | |
| Napęd | |
| 2 silniki wysokoprężne o łącznej mocy 1800 KM 2 silniki elektryczne o łącznej mocy 1230 KM 2 śruby | |
| Prędkość • na powierzchni • w zanurzeniu |
|
| Zasięg |
powierzchnia: 4000 Mm przy 10 w. |
| Sensory | |
| hydrofony | |
| Uzbrojenie | |
| 1 działo kal. 75 mm, 2 wkm kal. 13,2 mm (2 x I) 9 torped | |
| Wyrzutnie torpedowe |
6 × 550 mm |
| Załoga |
42 |
Projekt i budowa
edytuj„Cérès” zamówiona została w ramach programu rozbudowy floty francuskiej z 1936 roku[1][2]. Oficjalny, sygnowany przez marynarkę projekt (o oznaczeniu T2), stworzony przez inż. Jeana-Jacquesa Roqueberta, stanowił ulepszenie 600-tonowych typów Sirène, Ariane i Circé, uwzględniając też doświadczenia stoczni prywatnych przy budowie okrętów typów Argonaute, Diane i Orion[3][4]. Usunięto większość wad poprzedników: okręty charakteryzowały się wysoką manewrowością i krótkim czasem zanurzenia; poprawiono też warunki bytowe załóg[3]. Na jednostkach powiększono też liczbę wyrzutni torped do dziewięciu, jednak bez możliwości zabierania torped zapasowych[4].
„Cérès” zbudowana została w stoczni Ateliers et Chantiers de la Seine-Maritime w Le Trait (numer stoczniowy 85)[4][5]. Stępkę okrętu położono 8 sierpnia 1936 roku[6][a], a zwodowany został 9 grudnia 1938 roku[3][4][b].
Dane taktyczno-techniczne
edytuj„Cérès” była średniej wielkości okrętem podwodnym o konstrukcji dwukadłubowej[3]. Długość między pionami wynosiła 68,1 metra, szerokość 5,62 metra i zanurzenie 4,03 metra[4][5][c]. Wyporność normalna w położeniu nawodnym wynosiła 662 tony, a w zanurzeniu 856 ton[3][4][d]. Okręt napędzany był na powierzchni przez dwa silniki wysokoprężne Normand–Vickers o łącznej mocy 1800 KM[3][4]. Napęd podwodny zapewniały dwa silniki elektryczne o łącznej mocy 1230 KM[3][4]. Dwuśrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć prędkość 14,5 węzła na powierzchni i 9 węzłów w zanurzeniu[3][4][e]. Zasięg wynosił 2500 Mm przy prędkości 13 węzłów w położeniu nawodnym (lub 4000 Mm przy prędkości 10 węzłów) oraz 85 Mm przy prędkości 5 węzłów w zanurzeniu[3][1][f]. Zbiorniki paliwa mieściły 60 ton oleju napędowego[4][g]. Dopuszczalna głębokość zanurzenia wynosiła 80 metrów[5].
Okręt wyposażony był w dziewięć wyrzutni torped: cztery stałe kalibru 550 mm na dziobie, dwie kalibru 550 mm na rufie oraz potrójny zewnętrzny obracalny aparat torpedowy kalibru 400 mm[3][5]. Łącznie okręt przenosił dziewięć torped, w tym sześć kalibru 550 mm i trzy kalibru 400 mm[5]. Uzbrojenie artyleryjskie stanowiło umieszczone przed kioskiem działo pokładowe kalibru 75 mm L/35 M1928 oraz dwa pojedyncze wielkokalibrowe karabiny maszynowe Hotchkiss kalibru 13,2 mm L/76[3][4]. Jednostka wyposażona też była w hydrofony[5].
Załoga okrętu składała się z 3 oficerów oraz 39 podoficerów i marynarzy[1][3][h].
Służba
edytuj„Cérès” weszła do służby w Marine nationale w 1939 roku[1][5]. Jednostka otrzymała numer burtowy Q190[5]. W momencie wybuchu II wojny światowej okręt pełnił służbę na Morzu Śródziemnym, wchodząc w skład 15. dywizjonu 5. eskadry 1. Flotylli okrętów podwodnych w Tulonie (wraz z siostrzanymi jednostkami „Iris”, „Vénus” i „Pallas”)[7]. Dowódcą jednostki był w tym okresie kpt. mar. (fr. lieutenant de vaisseau) G.L.P. Lemiere[7].
22 lutego 1940 roku wszystkie okręty 15. dywizjonu dotarły na Martynikę, zastępując powracające do metropolii jednostki 8. dywizjonu („Agosta”, „Bévéziers”, „Ouessant” i „Sidi Ferruch”)[8]. 1 maja „Cérès”, „Iris”, „Vénus” i „Pallas” wyruszyły w drogę powrotną, 31 maja przechodząc przez Cieśninę Gibraltarską i docierając 3 czerwca do Tulonu[8][9]. W czerwcu 1940 roku okręt wchodził w skład 15. dywizjonu w Tulonie, a jego dowódcą był nadal kpt. mar. Lemiere[10][11]. 22 czerwca, w dniu zawarcia zawieszenia broni między Francją a Niemcami, „Cérès” stacjonowała w Hyères, atakowana rankiem nieskutecznie przez włoskie samoloty[12][13]. W listopadzie 1940 roku rozbrojona „Cérès” znajdowała się w Tulonie w składzie 4. grupy okrętów podwodnych (wraz z „Iris”, „Vénus” i „Pallas”) pod kontrolą rządu Vichy[14].
6 lutego 1941 roku „Cérès”, „Iris”, „Vénus” i „Pallas” wyszły z Tulonu i 9 lutego dopłynęły do Oranu, skąd dwa dni później w eskorcie uzbrojonego trawlera „La Havraise” udały się w rejs do Casablanki, docierając do portu docelowego 13 lutego[15].
W październiku 1942 roku stacjonujący w Oranie okręt został rozbrojony[6]. 8 listopada 1942 roku, w momencie desantu Aliantów na Oran „Cérès” wraz z siostrzaną „Pallas” znajdowały się w porcie[16][17]. Następnego dnia, na rozkaz dowódcy bazy wiceadm. Rioulta okręt został samozatopiony, by uniknąć przejęcia przez wojska amerykańskie[5][18]. Później jednostkę podniesiono, nie została jednak nigdy wyremontowana i 18 lutego 1946 roku została sprzedana na złom[5][6].
Uwagi
edytuj- ↑ Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 84 i Gogin 2020 ↓ podają, że stępkę okrętu położono w marcu 1936 roku.
- ↑ Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 84 podaje, że okręt został zwodowany 9 grudnia 1939 roku.
- ↑ Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 84 podaje, że zanurzenie wynosiło 3,66 metra.
- ↑ Lipiński 1999 ↓, s. 540 podaje wyporność nawodną 597 ton, a podwodną 844 tony, McMurtrie 1937 ↓, s. 208 podaje wyporność 597/809 ton, zaś McMurtrie 1941 ↓, s. 193 – 597/825 ton.
- ↑ Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 84 podaje, że okręt na powierzchni rozwijał prędkość 14,29 węzła, zaś w zanurzeniu 9,3 węzła.
- ↑ McMurtrie 1937 ↓, s. 208 i McMurtrie 1941 ↓, s. 193 podają, że zasięg nawodny wynosił 3000 Mm przy prędkości 10 węzłów, zaś podwodny 78 Mm przy prędkości 5 węzłów.
- ↑ Gogin 2020 ↓ podaje, że okręt zabierał 51 ton paliwa.
- ↑ McMurtrie 1937 ↓, s. 208 i McMurtrie 1941 ↓, s. 193 podają, że załoga okrętu liczyła 48 osób.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 84.
- ↑ McMurtrie 1937 ↓, s. 208.
- ↑ a b c d e f g h i j k l Fontenoy 2007 ↓, s. 192.
- ↑ a b c d e f g h i j k Gardiner i Chesneau 1980 ↓, s. 275.
- ↑ a b c d e f g h i j Gogin 2020 ↓.
- ↑ a b c Helgason 2020 ↓.
- ↑ a b Kindell 1939a ↓.
- ↑ a b Kindell 1939b ↓.
- ↑ Kindell 1940a ↓.
- ↑ Kindell 1940b ↓.
- ↑ Franz 2016 ↓, s. 225.
- ↑ Kindell 1940c ↓.
- ↑ Franz 2016 ↓, s. 284.
- ↑ Kindell 1940d ↓.
- ↑ Kindell 1941 ↓.
- ↑ Rohwer 1942 ↓.
- ↑ Franz 2017 ↓, s. 37.
- ↑ Perepeczko 2014 ↓, s. 363-364.
Bibliografia
edytuj- Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2007. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
- Maciej Franz: Burza nad Morzem Śródziemnym. Aliancka ofensywa. T. 4. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65855-43-5.
- Maciej Franz: Burza nad Morzem Śródziemnym. Wojna się rozpoczyna. T. 1. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2016. ISBN 978-83-65495-67-9.
- Robert Gardiner, Roger Chesneau: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1922–1946. London: Conway Maritime Press, 1980. ISBN 0-85177-146-7. (ang.).
- Ivan Gogin: Minerve 2nd class submarines (1936–1939). Navypedia. [dostęp 2020-05-13]. (ang.).
- Guðmundur Helgason: FR Cérès. Allied Warships. [dostęp 2020-05-13]. (ang.).
- Don Kindell: FRENCH, POLISH, GERMAN NAVIES, also US SHIPS IN EUROPE, SEPTEMBER 1939. Naval History Homepage. [dostęp 2020-05-13]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS SEPTEMBER 1939 (Part 2 of 2) Friday 15th - Saturday 30th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-05-13]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, MAY 1940 (Part 4 of 4) Wednesday 22nd – Friday 31st. Naval History Homepage. [dostęp 2020-05-13]. (ang.).
- Don Kindell: FRENCH NAVY SHIPS, JUNE 1940. Naval History Homepage. [dostęp 2020-05-13]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, JUNE 1940 (Part 4 of 4) Saturday 22nd - Sunday 30th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-05-13]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, NOVEMBER 1940 (Part 2 of 2) Friday 15th – Saturday 30th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-05-13]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, FEBRUARY 1941 (Part 1 of 2) Saturday 1st – Friday 14th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-05-13]. (ang.).
- Jean Labayle-Couhat: French warships of World War II. London: Ian Allan Ltd., 1971. ISBN 0-7110-0153-7. (ang.).
- Jerzy Lipiński: Druga wojna światowa na morzu. Warszawa: Wydawnictwo Lampart, 1999. ISBN 83-902554-7-2.
- Francis E. McMurtrie (red.): Jane’s Fighting Ships 1937. London: Sampson Low, Marston & Co., 1937. (ang.).
- Francis E. McMurtrie (red.): Jane’s Fighting Ships 1940. London: Sampson Low, Marston & Co., 1941. (ang.).
- Andrzej Perepeczko: Od Napoleona do de Gaulle’a. Flota francuska w latach 1789–1942. Oświęcim: Napoleon V, 2014. ISBN 978-83-7889-372-1.
- Jürgen Rohwer: Seekrieg 1942, November. Chronik des Seekrieges 1939-1945. [dostęp 2020-05-13]. (niem.).