Wikipedia

Browiniec Polski

wieś w województwie opolskim

Browiniec Polski (dodatkowa nazwa w j. niem. Probnitz, przed 1918 r. Polnisch Probnitz[4][5]) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie prudnickim, w gminie Biała[6]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Wysoczyzny Bialskiej, będącej częścią Niziny Śląskiej.

Browiniec Polski
wieś
Ilustracja
Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego
Państwo

 Polska

Województwo

 opolskie

Powiat

prudnicki

Gmina

Biała

Liczba ludności (2011)

139[2]

Strefa numeracyjna

77

Kod pocztowy

48-210[3]

Tablice rejestracyjne

OPR

SIMC

0491162

Położenie na mapie gminy Biała
Mapa konturowa gminy Biała, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Browiniec Polski”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Browiniec Polski”
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Browiniec Polski”
Położenie na mapie powiatu prudnickiego
Mapa konturowa powiatu prudnickiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Browiniec Polski”
Ziemia50°22′14″N 17°43′46″E/50,370556 17,729444[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego.

Według danych na 2011 wieś była zamieszkana przez 139 osób[2].

Geografia

edytuj

Położenie

edytuj

Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 5 km od granicy z Czechami, na Wysoczyźnie Bialskiej, tuż przy granicy gminy Biała z gminą Lubrza. Należy do Euroregionu Pradziad[7]. Leży na obszarze 405,97 ha. Ma charakter rolniczy. Głównymi uprawami są tutaj buraki cukrowe, rzepak i pszenica[8]. Leży na terenie Nadleśnictwa Prudnik (obręb Prudnik)[9].

Środowisko naturalne

edytuj

W Browińcu Polskim panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +8,2 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Browińca Polskiego wynoszą 625 mm. Dominują wiatry zachodnie[10].

Nazwa

edytuj

Nazwa Browiniec przypuszczalnie pochodzi od prasłowiańskiego słowa borvъ, które oznacza „bydło”. W gwarze funkcjonuje słowo browek, czyli „wieprz”. W języku czeskim brav znaczy „trzoda chlewna”[11].

W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie miejscowość występuje pod niemiecką nazwą Polnisch Probnitz[12].

Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje wieś pod niemiecką nazwą Polnisch Probnitz, a także wymienia nazwy wynotowane z historycznych dokumentów we fragmencie „Das Dorf Polnisch-Probnitz (1379 Polonical Profencz, 1534 Polnisch-Brownitz)[13].

W Spisie miejscowości województwa śląsko-dąbrowskiego łącznie z obszarem ziem odzyskanych Śląska Opolskiego wydanym w Katowicach w 1946 wieś wymieniona jest pod polską nazwą Browinek[14]. 9 września 1947 nadano miejscowości polską nazwę Browiniec Polski[15]. 24 listopada 2008 wprowadzono dodatkową nazwę wsi w języku niemieckim – Probnitz.

W historycznych dokumentach nazwę miejscowości wzmiankowano w różnych językach oraz formach: in Polonicali Profencz, Polnisch Probnitz (1384), Polnisch Brownitz (1534), Browiniec, Probnitz, Polnisch- (1845), Browiniec Polski, niem. Polnisch Probnitz (1880), Browinek albo Polski Browiniec (Polnisch Probnitz) – Proben (1939), Browiniec Polski – Proben (Probnitz) (1951), Browiniec Polski, -ńca -kiego (1980)[11].

Historia

edytuj
 
Pieczęć Browińca Polskiego (1897)

Pierwsza wzmianka o Browińcu Polskim pochodzi z 1374. Został odnotowany w 1534 roku jako własność feudała[8].

 
Browiniec Polski (Pol Probnitz) wśród miejscowości ziemi prudnickiej na mapie z XIX wieku

Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała w otoku napis: POLNISCH · PROBNITZ · GEMEIN SIEG, a w polu: NEUSTAEDT. KREIS (pol. Gmina Browiniec Polski / Powiat Prudnicki)[16]. Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 289 mieszkańców Browińca Polskiego 1 posługiwał się językiem niemieckim, a 288 językiem polskim[17]. W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Browiniec Polski znalazł się po stronie wschodniej, w obszarze objętym plebiscytem[18].

W latach 1945–1950 Browiniec Polski należał do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś należała do gminy Gostomia[19], a w latach 1954–1972 do gromady Gostomia[20]. Podlegała urzędowi pocztowemu w Białej[21].

W 1949 we wsi znajdowali się między innymi: kotlarz[22], krawiec[23], piekarz[24]. W 1972 w Browińcu Polskim wzniesiono kościół Podwyższenia Krzyża Świętego, przebudowany w latach 2003–2004[25].

Mieszkańcy

edytuj

Miejscowość zamieszkiwana jest przez mniejszość niemiecką oraz Ślązaków[26]. Mieszkańcy wsi posługują się gwarą prudnicką, będącą odmianą dialektu śląskiego. Należą do podgrupy gwarowej nazywanej Goloki[27].

Liczba mieszkańców wsi

edytuj

Zabytki

edytuj
 
Kaplica-dzwonnica

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisana jest[35]:

  • kaplica-dzwonnica, z XVIII/XIX w.

Zgodnie z gminną ewidencją zabytków w Browińcu Polskim chroniona jest ponadto[36]:

  • remiza strażacka

Gospodarka

edytuj

W Browińcu Polskim siedzibę ma firma Technika System, zrzeszona w Cechu Rzemieślników i Przedsiębiorców w Prudniku[37].

Transport

edytuj
 
Przystanek autobusowy

W zarządzie Wydziału Drogownictwa Starostwa Powiatowego w Prudniku znajduje się droga powiatowa nr 1256O relacji Nowy Browiniec – Browiniec Polski – Solec – Biała – Ligota Bialska – Otoki[38].

Browiniec Polski posiada połączenia autobusowe z Prudnikiem i Białą. We wsi znajdują się jeden przystanek autobusowy[39].

Kultura

edytuj

W Browińcu Polskim działa Niemieckie Koło Przyjaźni (Deutscher Freundeskreis) – oddział terenowy Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niemców na Śląsku Opolskim[40].

Religia

edytuj

W Browińcu Polskim znajduje się katolicki kościół Podwyższenia Krzyża Świętego, który należy do parafii św. Jana Chrzciciela w Solcu (dekanat Biała)[41].

Turystyka

edytuj

Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Browińcu Polskim[42]. Przez Browiniec Polski przebiega trasa Kolarskiego Rajdu Dookoła Ziemi Bialskiej, za przejechanie którego PTTK Prudnik przyznaje odznakę[43].

Bezpieczeństwo

edytuj

Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 15 Komendy Powiatowej Policji w Prudniku (Posterunek Policji w Białej)[44].

Teren wsi, jak i całej gminy Biała, położony jest w strefie nadgranicznej w związku z czym Straż Graniczna dysponuje, na tym obszarze, specjalnymi kompetencjami w zakresie bezpieczeństwa[45]. Gminę Biała obejmuje zasięgiem służbowym placówka Straży Granicznej w Opolu ze Śląskiego Oddziału SG[46].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 10445
  2. ↑ a b GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2016-09-23].
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 90 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. ↑ Andrzej Dereń: Ślązacy nie walczą o śląskie nazwy swoich miejscowości. [dostęp 2009-04-16].
  5. ↑ Polnisch Probnitz w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich Tom VIII, s. 599.
  6. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  7. ↑ Mapa interaktywna [online], emapy.com [dostęp 2020-08-16].
  8. ↑ a b Browiniec Polski – Urząd Miejski w Białej [online], biala.gmina.pl [dostęp 2020-08-16].
  9. ↑ Bank Danych o Lasach – Mapa [online], bdl.lasy.gov.pl [dostęp 2021-01-23].
  10. ↑ Klimat: Browiniec Polski: Klimatogram, wykres temperatury, tabela klimatu – Climate-Data.org [online], pl.climate-data.org [dostęp 2020-08-16].
  11. ↑ a b Kazimierz Rymut: Nazwy miejscowe Polski, t. I, A-B, hasło „Browiniec”. Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN, 1996, s. 358. ISBN 83-85579-34-6.
  12. ↑ Knie 1830 ↓, s. 594.
  13. ↑ Triest 1865 ↓, s. 1094.
  14. ↑ P. Wicik: Spis miejscowości województwa śląsko-dąbrowskiego łącznie z obszarem ziem odzyskanych Śląska Opolskiego, tudzież podział administracyjny województwa na powiaty, gminy i gromady. Katowice: 1946, s. 13.
  15. ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 9 września 1947 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1947 r. nr 124, poz. 778).
  16. ↑ 980 Polnisch Probnitz (Browiniec Polski) [online], Pieczęcie gminne na Śląsku, 18 sierpnia 2021 [dostęp 2024-01-11] (pol.).
  17. ↑ a b Kazimierz Nabzdyk, Rezultaty wyborów w powiecie prudnickim na początku XX wieku – szkic demograficzny, „Ziemia Prudnicka”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 2007, s. 73.
  18. ↑ Natomiast z pow. prudnickiego należą do terenu plebiscytowego tylko następujące gminy, które tutaj poniżej według polskich i niemieckich nazw imiennie podajemy, „Instrukcja dla Komitetów Parytetycznych”, 2, 1921, s. 24.
  19. ↑ Powiat Prudnicki (Prudnik), [w:] Wykaz gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Według stanu na z dnia 1 VII 1952 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1952, s. 249–250.
  20. ↑ Uchwała Nr VII/28/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu z dnia 4 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu prudnickiego, „Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu”, 12, Opole: Prezydium WRN, 27 grudnia 1954, s. 10–11.
  21. ↑ Wykaz gromad wchodzących w skład gminy, „Głos Prądnika”, Czesław Żelazny – redaktor naczelny, 3 (4), Prądnik [Prudnik]: Powiatowy Komitet Osadniczy, 23 listopada 1946, s. 5.
  22. ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 375.
  23. ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 390.
  24. ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 404.
  25. ↑ Renata Sołtysek, Budownictwo kościołów na Śląsku Opolskim w Polsce Ludowej (1945–1989): „Bogu na chwałę, nam na zbawienie”, Opole: Instytut Śląski, 2022, s. 339, ISBN 978-83-7126-412-2.
  26. ↑ Ludność Ziemi Prudnickiej, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 52 (266), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 24 grudnia 1995, s. 10, ISSN 1231-904X.
  27. ↑ Robert Hellfeier, Chrzelicka mowa? cz. I, „Panorama Bialska”, Rafał Magosz – redaktor naczelny, 6 (279), Biała: Gminne Centrum Kultury, czerwiec 2018, s. 8, ISSN 1232-7352.
  28. ↑ Kreis Neustadt O.S. (1. Dezember 1871) [online], AGOFF [dostęp 2024-06-14] (niem.).
  29. ↑ Kreis Neustadt O.S. (1. Dezember 1885) [online], AGOFF [dostęp 2024-06-14] (niem.).
  30. ↑ Kreis Neustadt O.S. (1. Dezember 1905) [online], AGOFF [dostęp 2024-06-14] (niem.).
  31. ↑ a b Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Neustadt in Oberschlesien [online], verwaltungsgeschichte.de [zarchiwizowane z adresu 2017-07-08].
  32. ↑ Ludność wiejska. Wyniki badania struktury ludności wsi z dnia 15 X 1966, Opole: Wojewódzki Urząd Statystyczny w Opolu, 1969, s. 213.
  33. ↑ a b c d Browiniec Polski [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-09-26], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  34. ↑ Andrzej Dereń, Jak wyludniła się Twoja miejscowość: sprzedam wieś pod Prudnikiem, „Tygodnik Prudnicki”, 2 (1202), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 8 stycznia 2014, s. 11, ISSN 1231-904X.
  35. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 103.
  36. ↑ Ewidencja – Gmina Biała [online], bip.wuozopole.pl [dostęp 2023-02-11].
  37. ↑ Lista Rzemieślników [online], cechprudnik.eu [zarchiwizowane z adresu 2023-12-09].
  38. ↑ Wykaz dróg powiatu prudnickiego [online], powiatprudnicki.pl [dostęp 2024-09-26].
  39. ↑ Rozkład jazdy PKS na przystanku Browiniec Polski, gm. Biała [online], e-podroznik.pl [dostęp 2024-09-26].
  40. ↑ DFK Browiniec / Probnitz
  41. ↑ Parafie według dekanatów [online], www.diecezja.opole.pl [dostęp 2023-05-02] (pol.).
  42. ↑ Regulamin Odznaki Krajoznawczej Ziemi Prudnickiej [online], prudnik.pttk.pl [dostęp 2024-01-01].
  43. ↑ Regulamin Odznaki Turystyczno-Krajoznawczej Kolarskiego Rajdu Dookoła Ziemi Bialskiej [online], prudnik.pttk.pl [dostęp 2024-01-08].
  44. ↑ Posterunek Policji w Białej [online], prudnik.policja.gov.pl [dostęp 2024-02-25] (pol.).
  45. ↑ Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 sierpnia 2005 r. w sprawie wykazu gmin i innych jednostek zasadniczego podziału terytorialnego państwa położonych w strefie nadgranicznej oraz tablicy określającej zasięg tej strefy (Dz.U. z 2005 r. nr 188, poz. 1580).
  46. ↑ PSG w Opolu [online], slaski.strazgraniczna.pl, 19 sierpnia 2012 [dostęp 2024-05-08].

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Browiniec_Polski&oldid=74977356”