Brdów

Brdów – wieś w Polsce, administracyjnie w województwie wielkopolskim, w powiecie kolskim, w gminie Babiak. Kulturowo Brdów położony jest na pograniczu Kujaw i Wielkopolski; leży na Pojezierzu Kujawskim, na tzw. Kujawach Borowych, nad Jeziorem Brdowskim. Dawniej miasto: siedziba władz miejskich oraz wójtostwa brdowskiego. Prawa miejskie w latach 1436-1870; Miasto Królewskie Korony Królestwa Polskiego. W 1827 roku jako miasto rządowe Królestwa Kongresowego położone było w powiecie brzeskim, obwodzie kujawskim województwa mazowieckiego.

Brdów

wieś
Brdów - Wieś w centralnej Polsce: panorama Brdowa, Ośrodek zdrowia, kościół św. Wojciecha, Restauracja/bank/sklep, budynek Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Brdów, straż pożarna, Jezioro Brdowskie.
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	kolski
Gmina	Babiak
Wysokość	109–114 m n.p.m.
Liczba ludności (2022)	855
Strefa numeracyjna	63
Kod pocztowy	62-620
Tablice rejestracyjne	PKL
SIMC	0280844
Położenie na mapie gminy Babiak Brdów
Położenie na mapie Polski Brdów
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Brdów
Położenie na mapie powiatu kolskiego Brdów
52°21′14″N 18°43′50″E

Dawny herb miejski Brdowa

W latach 1975–1998 administracyjnie Brdów należał do województwa konińskiego.

Lokalny ośrodek kultu religijnego i turystyki. Znajduje się tu kościół i klasztor oo. Paulinów – sanktuarium Matki Bożej Zwycięskiej.

Integralne części wsi Brdów

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0280873	Grądy Brdowskie	część wsi
0280850	Kolonia od Babiaka	część wsi
0280867	Kolonia od Bugaja	część wsi
0280880	Ostrowy Brdowskie	część wsi

Brdów na mapie Kujaw

Fragment Rynku w Brdowie

Transport i komunikacja

Miejscowość położona jest 20 km na północny wschód od Koła.

W Brdowie krzyżują się następujące drogi:

• wojewódzkie:
  • droga wojewódzka nr 270: Koło – Brdów – Izbica Kujawska – Lubraniec – Brześć Kujawski

Ponadto przez sołectwo Brdów przebiega 263: Słupca – Sompolno – Kłodawa – Dąbie

• lokalne:
  • Brdów – Modzerowo – Przedecz
  • Brdów – Modzerowo – Bierzwienna Długa
  • Brdów – Polonisz – Babiak
  • Brdów – Nowiny Brdowskie – Lipie Góry

Najbliższa stacja kolejowa mieści się w Babiaku, ok. 4 km na zachód od Brdowa.

Powierzchnia sołectwa Brdów

• tereny zabudowane – 2,96 km²
• użytki rolne – 5,32 km²
• łącznie – 8,28 km²

Demografia

Źródła

1946* – Dane szacunkowe

W skład sołectwa Brdów zaliczane są także przyległe kolonie: Ostrowy Brdowskie, Grądy Brdowskie, Kolonia od Bugaja, Kolonia od Babiaka. W 2021 podjęto działania na rzecz włączenia ich do Brdowa nadając nazwy ulic.

Klimat

Brdów położony jest w centrum wielkopolskiej dzielnicy klimatycznej. Jest obszarem o bardzo małym opadzie rocznym ok. 502 mm, leży w krainie wiecznych wiatrów. Liczba dni z przymrozkami waha się od 50 do 75, temperatura całkowita 8,7 °C. Średnie miesięczne zachmurzenie wynosi 66%, najmniejsze w sierpniu 50% i w czerwcu 52%, a największe w listopadzie 82%. Dane uzyskane ze stacji meteorologicznej w Kole wynosiły:

• średnia temperatura powietrza +8,7 °C
• średnia temperatura dla stycznia +1,4 °C
• średnia temperatura dla lipca +17,9 °C
• średnia wilgotność względna 81,2%
• roczna suma opadów 505,2 mm.

Toponimia

Nazwa miejscowości zapewne wywodzi się od czasownika brodzić, związane jest to z położeniem osady na terenach podmokłych. W dawnych czasach Brdów otoczony był mokradłami do tego stopnia, że należało brodzić w wodzie, by dostać się do miasta. Takie położenie pełniło też funkcje obronne. Inne założenie sugeruje, że nazwa miejscowości może wywodzić się od starosłowiańskiego słowa brda, które w V wieku oznaczało wyżynę. Brdów jest położony na terenie polodowcowym, gdzie w krajobrazie dominują niewysokie wzgórza.

Pierwsze pisane źródła z 1136 roku określają miejscowość jako Brdovo lub Brdouo. Na Kujawach nazwy miejscowości kończyły się zazwyczaj na -owo.

W XIX wieku funkcjonuje nazwa Brdów, a także Brdowsk, czy w lokalnej gwarze kujawskiej Brudowo. W czasie okupacji niemieckiej w latach 1939–1945 nazwa miejscowości została zmieniona na Seestetten. Po II wojnie światowej wrócono do nazwy Brdów.

Historia

Centrum Brdowa w 1944

Zabudowa małomiasteczkowa w Brdowie

Barokowy klasztor z końca XVII wieku

Zachowane późnogotyckie prezbiterium kościoła, zapewne z pocz. XVI wieku

Kalendarium Brdowa:

• Prahistoria:
  • 5000–2000 p.n.e. – Pierwsze ślady człowieka pod Brdowem, o czym świadczą znalezione narzędzia z epoki kamienia: siekieromłot i nóż kamienny; odnalezione przez Michała Rawitę Witanowskiego na przełomie XIX i XX wieku, podczas budowy drogi w Bugaju.
  • około 3500 p.n.e. – Ślady tzw. kultury pucharów lejkowatych w okolicach Brdowa, m.in. w Gaju. Świadczy o tym zachowany grobowiec megalityczny, jeden z tzw. kopców kujawskich.
• XII w.:
  • 7 lipca 1136 – Pierwsza pisemna wzmianka o Brdowie, zawarta w Bulli gnieźnieńskiej papieża Innocentego II do arcybiskupa gnieźnieńskiego Jakuba. Brdów stanowił własność biskupią.
• XIII w.:
  • 1266 r. – Druga pisemna wzmianka o Brdowie w dokumencie z rozprawy sądowej, w którym wymieniono imię Albertus de Brdovo. Był on kapelanem dworu Kazimierza księcia kujawskiego i łęczyckiego.
• XIV w.:
  • 1326 r. – Pierwsza pisemna wzmianka o istnieniu parafii w Brdowie, wchodziła ona w skład dekanatu radziejowskiego i diecezji kujawsko-pomorskiej z biskupstwem we Włocławku.
  • 1399 r. – Pierwsza pisemna wzmianka o istnieniu kościoła w Brdowie. Była to zapewne świątynia gotycka, która zastąpiła wcześniejszy drewniany kościół.
• XV w.:
  • 1436 r. – Władysław III Warneńczyk ufundował klasztor oo. Paulinów. Według tradycji miał przekazać im obraz Matki Bożej, który z kolei miał znajdować się w namiocie króla Władysława Jagiełły podczas bitwy pod Grunwaldem w 1410 r. Brak jednak dokumentów potwierdzających te przekazy. Nastąpił rozwój osady, po raz pierwszy Brdów określono jako miasto.
  • 1450 r. – OO. Paulini założyli pierwszą szkołę klasztorną w Brdowie.
• XVI w.:
  • 1525 r. – Król Zygmunt I Stary nadał miastu przywileje dni targowych.
  • 1562 r. – Król Zygmunt August odnowił prawa miejskie i lokował Brdów na prawie magdeburskim. Miasto na przestrzeni lat otrzymywało liczne przywileje, które miały przyczynić się do rozwoju miasta.
  • 1584 r. – W Brdowie założono szpital i przytułek dla starców i kalek.
• XVII w.
  • 1618 r. - W Brdowie pracowało tylko 8 rzemieślników i 3 rybaków.
  • 23 sierpnia 1655 r. – Miasto zostało zniszczone przez Szwedów.
  • 24 kwietnia 1656 r. – Szwedzi ponownie wrócili do miasta i je spalili.
  • około 1690 r. – Przy kościele parafialnym zbudowano barokowy klasztor.
• XVIII w.:
  • W dokumentach miejskich z XVIII w. pojawiają się niektóre nazwy ulic: ul. Pijarska, ul. Kołowa, ul. Rynek.
  • Częste pożary w latach 1748, 1761, 1769 oraz w 1793 utrudniały rozwój miasta.
  • 1748–1758 r. – Po pożarze odbudowano kościół w stylu barokowym.
  • 21 października 1783 r. – władze miejskie wystąpiły do starostwa o prawo do budowy drewnianego ratusza, na co władze Koła nie wyraziły zgody.
  • 1783 r. – Zbudowano nowy szpital miejski.
  • 1788-1790 r. – Do brdowskiego kościoła dobudowano wieżę zegarową.
  • Około 1793 r. – W mieście, mimo przywileju Privilegium de non tolerandis Judaeis, zaczęli osiedlać się pierwsi Żydzi.
• XIX w.:
  • 1820 r. – W mieście istniało 89 gospodarstw, 13 warsztatów sukienniczych, 1 browar oraz odbywało się 12 jarmarków, mimo że miasto posiadało przywilej 3 jarmarków w ciągu roku. Zabudowa w mieście głównie drewniana, zaczęto brukować Rynek.
  • 1824 r. – Do Brdowa sprowadzili się niemieccy sukiennicy z Saksonii, którzy założyli w mieście fabrykę kuczbaju – kosmatej tkaniny wełnianej.
  • 1857 r. – Liczba mieszkańców Brdowa wyniosła 829 osób, z czego 96 stanowili Żydzi trudniący się głównie handlem.
  • 29 kwietnia 1863 r. – W pobliskich Nowinach Brdowskich doszło do bitwy pod Brdowem, w której polskie oddziały, dowodzone przez Léona Younga de Blankenheima, stoczyły przegraną walkę z dwukrotnie liczebniejszymi oddziałami Moskali – dowodzonymi przez gen. Apostoła Spirydonowicza Kostandę.
  • 1870 r. – Władze carskie odebrały Brdowu prawa miejskie w związku z udzieleniem poparcia powstańcom w okresie powstania styczniowego.
  • 1880 r. – Liczba ludności Brdowa wyniosła rekordową liczbę 1 894 mieszkańców.
• XX w.:
  • 1907 r. – Z inicjatywy księdza Gniazdowskiego zbudowano w Brdowie nowy budynek szkoły, który pełnił swoją funkcję do 2009 r. jako przedszkole.
  • 1938 r. – Zbudowano nowy budynek szkoły, który w okresie okupacji niemieckiej pełnił funkcję szpitala.
  • 1939–1945 r. – Obowiązującą nazwą miejscowości było niemieckie Seestetten (nazwa ta pochodzi od jeziora; der See – po niemiecku znaczy jezioro).
  • 1952 r. – Do klasztoru brdowskiego powrócili oo. Paulini.
  • 1954 r. – Powstała gromada Brdów, która funkcjonowała do 1971 r., następnie została wcielona w gromadę Babiak
  • 1973 r. – Brdów został włączony w nową gminę Babiak, przestał pełnić funkcje administracyjne.
  • 19 czerwca 1983 r. – Jan Paweł II ukoronował obraz Matki Boskiej Zwycięskiej z Brdowa na Jasnej Górze.
  • 30 listopada 1983 r. – Pożar kościoła, w wyniku którego uszkodzone zostało wnętrze świątyni.
  • 1986 r. – Zakończono remont kościoła po pożarze.
  • 1996–1998 r. – Konserwacja obrazu Marii z Dzieciątkiem z Brdowa przez prof. Marię Roznerską w Toruniu.
  • 1999 r. – Brdów nawiązał współpracę zagraniczną z Ojranami na Litwie.
• XXI w.:
  • 2004 r. – W Brdowie swą działalność rozpoczęło Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Brdowskiej.
  • 2010–2012 r. – Centrum Brdowa zostało wyremontowane, m.in. na Rynku postawiono popiersie Fryderyka Chopina, zainstalowano nowe latarnie uliczne.
  • 2020 r. – Mieszkańcy Brdowa i okolicy podjęli dyskusję ws. odzyskania praw miejskich oraz dawnej roli głównego ośrodka dla najbliższej okolicy, którą po części przejął Babiak w 2 poł. XX w.
  • 5 września 2021 – W zebraniu sołeckim wszyscy głosujący, spośród ok. 100 osób, opowiedzieli się za referendum ws. odłączenia się od gminy Babiak oraz utworzenia nowej gminy Brdów. Powstała lokalna grupa działaczy Inicjatywa dla Brdowa, która zabiega o odzyskanie praw miejskich w przyszłości.

Przynależność państwowa i administracyjna Brdowa od 1138

Przynależność polityczno-administracyjna Brdowa

Okres		Państwo	Zwierzchnictwo	Jednostka administracyjna
przed 1138		Księstwo/Królestwo Polskie		Kujawy
1138–1233		Polska w okresie rozbicia dzielnicowego		Dzielnica senioralna, część Kujaw
1233–1320		Polska w okresie rozbicia dzielnicowego		Księstwo kujawskie, Księstwo brzesko-kujawskie
1320–1386		Zjednoczone Królestwo Polskie		Kujawy brzeskie
1386–XVI w.		Korona Królestwa Polskiego		prowincja wielkopolska, województwo brzeskokujawskie, miasto Brdów (od ok. 1436)
XVI w.-XVIII w.		Korona Królestwa Polskiego		prowincja wielkopolska, województwo kaliskie, miasto Brdów (Jezioro Brdowskie w woj. brzeskokujawskim)
1793–1807		Królestwo Prus		Prusy Południowe, powiat brzeski, miasto Brdów
1807–1815		Księstwo Warszawskie		departament warszawski, powiat łęczycki, miasto Brdów
1815–1837		Królestwo Polskie (kongresowe), część Imperium Rosyjskiego		województwo mazowieckie, obwód kujawski, powiat brzeski, miasto Brdów
1837–1918				gubernia kaliska, powiat kolski, miasto Brdów (do 1870)
1919–1938		II Rzeczpospolita		województwo łódzkie, powiat kolski, gmina Lubotyń
1938–1939				województwo poznańskie, powiat kolski, gmina Lubotyń
1939–1945		III Rzesza		Kraj Warty, rejencja inowrocławska, powiat Koło (Warthbrücken)
1945–1975		Polska Rzeczpospolita Ludowa		województwo poznańskie, powiat kolski, gmina Lubotyń (do 1954), gromada Brdów (1954–1972)
1975–1989				województwo konińskie, gmina Babiak, sołectwo Brdów
1989–1998		Rzeczpospolita Polska		województwo konińskie, gmina Babiak, sołectwo Brdów
od 1998				województwo wielkopolskie, powiat kolski, gmina Babiak, sołectwo Brdów

Brdów w Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego

W 1880 r. w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego tak pisano o Brdowie:

Brdów osada przedtem miasteczko, nad jeziorem, powiat kolski, gmina Lubotyń, leży o 3 wiorsty na wschód od Babiaku, przy drodze z Koła do Izbicy. Posiada kościół parafialny murowany z XIV w., szkołę początkową i dom schronienia dla starców i kalek. W 1827 r. Brdów liczył 94 domy i 794 mieszkańców, w 1859 r. 85 domów i 863 mieszkańców, obecnie ma 1894 mieszkańców. (...)

Legendy

Z Brdowem związanych jest wiele legend:

• Legenda o obrazie mówi, że wizerunek Matki Boskiej z Dzieciątkiem został namalowany na życzenie Władysława Jagiełły na podobiznę swojej żony, czyli królowej Jadwigi. Sam obraz miał zostać zabrany przez króla na bitwę pod Grunwaldem.
• Legenda o jeziorze opowiada o zatopionym w nim weselu, zmierzającym z kościoła po zamarzniętej wodzie, na drugi brzeg. Jak mówią podania, lód nie wytrzymał ciężaru, a woda pochłonęła wszystkich weselników razem z karocą zaprzęgniętą w konie.
• Legenda dotycząca mieszkańców Brdowa opowiada o pojedynku dwóch braci o rękę kobiety, który oboje przepłacili życiem. Wspomina o tym w swojej poezji ks. Józef Markowski na pocz. XX wieku.
• Zgodnie z miejscową tradycją wydaje się być prawdą, iż pod Jeziorem Brdowskim znajduje się tunel, który łączy klasztor z wsią Radoszewice po przeciwnym brzegu jeziora.

Kościół i klasztor oo. paulinów

Kościół i klasztor paulinów – od południa

Kościół i klasztor paulinów – od północy

Obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem z XV/XVI wieku

Parafię św. Wojciecha w Brdowie wzmiankowano po raz pierwszy w 1326 r. Prawdopodobnie już wcześniej na terenie obecnej świątyni istniał drewniany kościół bądź kaplica. Jedna z teorii mówi, że na terenie obecnej świątyni istniał zamek warowny, połączony tunelem pod jeziorem z dworem w Radoszewicach. W miejscu samego kościoła miał istnieć pałac biskupi. Teorię tę potwierdzałby fakt istnienia starej piwnicy, pod kościołem brdowskim, z XIV wieku. Pewną datą jest rok 1399, gdy w Brdowie istniał już murowany kościół parafialny. W późniejszych wiekach wielokrotnie rozbudowywany i remontowany po pożarach. W 1436 r. król Władysław Warneńczyk istniejącą parafię przekazał pod opiekę ojcom paulinom, według woli swego ojca – Władysława Jagiełły. Ojcowie paulini opiekowali się parafią z przerwami do 1870 r., ponownie wrócili do klasztoru w 1952 roku.

Kościół św. Wojciecha, położony na wysokim brzegu Jeziora Brdowskiego to kościół orientowany, pierwotnie gotycki, zbarokizowany i rozbudowany w XVII i XVIII w. Ostatni raz odnowiony w latach 1748–1758 być może według projektu architekta Cochilego. Założony na planie prostokątnym, jednonawowy, z wyodrębnionym prezbiterium. Zbudowany z cegły i otynkowany. Korpus nawowy oskarpowany, przykryty prostym sufitem, połączony z prezbiterium ostrołukiem. Prezbiterium również oskarpowane zachowało gotycką formę, zamknięte wielobocznie, nakryte sklepieniem gwiaździstym. Okna w korpusie nawowym prostokątne zakończone łukiem półkolistym, w prezbiterium – ostrołukowe. Przy prezbiterium od północy stara zakrystia, od południa – nowa. Wewnątrz nowej zakrystii sufit z fasetą, w starej zakrystii – sklepienie kolebkowo-krzyżowe. Dachy świątyni dwuspadowe, kryte blachą miedzianą. Pomiędzy kościołem a klasztorem wieża czterokondygnacyjna wybudowana w 1790, ze ściętymi narożami, ujętymi w pilastry, kryta hełmem z 1877 r. Na wieży także zegar z 1769 r. W latach 1913–1914 do południowej ściany korpusu nawowego dobudowano neobarokową kaplicę według projektu Józefa Dziekońskiego, połączona z nawą główną łukiem półkolistym, kryta kopułą z latarnią.

Wewnątrz świątyni trzy ołtarze z drugiej połowy XVIII wieku. Ołtarz główny z figurami świętych zakonników i ojców Kościoła oraz obrazem Matki Boskiej z Dzieciątkiem z przełomu XV/XVI wieku, zakryty srebrną sukienką z XVIII wieku. W bocznych ołtarzach obrazy: św. Pawła I Pustelnika, Chrystusa Ukrzyżowanego z Matką Bożą i Świętym Janem – wszystkie z przełomu XVII i XVIII wieku. Ambona rokokowa z rzeźbą Chrystusa na baldachimie. Organy w kościele nowe, sprowadzone po pożarze w 1983 roku. Wnętrze bogato zdobione freskami, odnowione ostatni raz po pożarze w 1983 r., nową polichromię wykonał artysta malarz z Krakowa – Zdzisław Pabisiak. Ponadto w kościele zabytkowa chrzcielnica z 1635, płaskorzeźba przedstawiająca chrzest Pana Jezusa w Jordanie oraz epitafium z popiersiem ks. Bronisława Kochanowicza, który został zamordowany w obozie koncentracyjnym w Dachau w 1942 roku. Na ścianach świątyni w gablotach umieszczone liczne wota, wśród nich gablota z szablami z okresu powstania styczniowego.

Na ścianach zewnętrznych kościoła umieszczono kilka tablic pamiątkowych, m.in. tablicę upamiętniającą prawa miejskie Brdowa, czy pochowanego w Brdowie Jakuba Krzyżanowskiego – dziadka Fryderyka Chopina.

Barokowy klasztor, zbudowany w końcu XVII w., usytuowany jest prostopadle od zachodu orientowanego kościoła, połączony z nim przejściem na wysokości pierwszego piętra. Klasztor spalony w 1748 r., odbudowany w 1758 r. Barokowy, dwukondygnacyjny. Wewnątrz w trakcie środkowym, korytarz sklepiony w przyziemiu kolebką na gurtach, na piętrze – kolebką krzyżową. Na osi elewacji wschodniej, brama wejściowa zamknięta łukiem odcinkowym. Szczyty północne i południowe ujęte w spływy wolutowe, zwieńczone trójkątnymi przyczółkami. Dach dwuspadowy, kryty dachówką.

W 1790 r. cmentarz przykościelny został zamknięty, a kościół otoczono murem z dwiema bramami, ujętymi w zdwojone pilastry, ozdobione przerywanymi szczytami.

Cmentarz

Zbiorowa mogiła powstańców styczniowych na cmentarzu w Brdowie

Cmentarz parafialny założono poza granicami miasta w 1790 r.

Cmentarz jest miejscem spoczynku rodziny Poli Negri – jej dziadka oraz wujów. Znajduje się tu również symboliczny nagrobek Jakuba Krzyżanowskigo – dziadka Fryderyka Chopina. Został on pochowany w Brdowie w 1805 roku. W 1863 r. w zbiorowej mogile pochowano 70 powstańców styczniowych, którzy polegli w bitwie pod Brdowem, w osobnych mogiłach pochowani zostali Karol Libelt – syna poznańskiego działacza i filozofa o tym samym imieniu oraz Léon Young de Blankenheim – dowódca polskich oddziałów powstańczych pod Brdowem.

Cmentarz w 1995 roku został wpisany do rejestru zabytków. Zachowały się na nim nagrobki z XIX i początku XX wieku.

Pomniki i upamiętnienia

Na terenie Brdowa wiele miejsc, związanych z historią miejscowości, zostało upamiętnionych formą tablicy pamiątkowej bądź pomnika. Na samym rynku, prócz popiersia Fryderyka Chopina, znajdują się głaz z wyrytymi dwiema czaszkami, upamiętniający legendę o pojedynku dwóch braci oraz głaz upamiętniający rocznicę chrztu Polski. Tablice pamiątkowe umieszczone na ścianach kościoła upamiętniają m.in.: Jakuba Krzyżanowskiego, prawa miejskie i koronację obrazu Matki Boskiej przez Jana Pawła II. Na ścianie domu, w którym mieszkała Pola Negri również została umieszczona tablica pamiątkowa przypominająca ten fakt.

Przy remizie OSP postawiono pomnik św. Floriana. Na rozwidleniu ul. Cmentarnej i ul. Mickiewicza znajduje się z kolei figura Matki Bożej, ufundowana w początku XX wieku przez doktorową Helenę Mysłowską z Kłodawy. Na skwerze w centrum Brdowa natomiast postawiono drewniane rzeźby bóstw słowiańskich.

• 
  Popiersie Fryderyka Chopina
• 
  Drewniane rzeźby bóstw słowiańskich i wiekowa lipa będąca pomnikiem przyrody
• 
  Tablica upamiętniająca prawa miejskie
• 
  Upamiętnienie rocznicy chrztu Polski

Pomniki przyrody

Na rynku w Brdowie rośnie lipa, posadzona 3 maja 1919 roku na pamiątkę odzyskania przez Polskę niepodległości, została wpisana do rejestru pomników przyrody w 1991 r.

Szkolnictwo

Szkoła Podstawowa im. Powstańców Styczniowych w Brdowie

W Brdowie od około 1450 roku działa szkoła. Prowadzili ją ojcowie paulini, którzy byli jej rektorami.

W 1907 roku staraniem księdza Gniazdowskiego i parafian oddano do użytku nowy budynek szkoły, który służył mieszkańcom Brdowa do 2009 r. jako przedszkole.

Budynek szkoły, przy ul. A. Mickiewicza, zbudowano w 1938 r. Na przestrzeni lat był rozbudowywany dwukrotnie (ostatni raz w 2006 r.). W 1999 r. Zespół Szkół w Brdowie nawiązał współpracę ze szkołą podstawową w Ojranach na Litwie. W okresie wakacji grupa nauczycieli i młodzieży z Litwy przyjeżdżała do Brdowa, co było możliwe dzięki wsparciu finansowemu „Wspólnota Polska”. Dzięki współpracy uczniowie z polskiej szkoły na Wileńszczyźnie mogli zwiedzić Polskę i zapoznać się bliżej z polską kulturą.

Przed reformą szkolnictwa w 2017 w skład Zespołu Szkół w Brdowie wchodziła: szkoła podstawowa, gimnazjum i przedszkole. Obecnie na terenie miejscowości swą działalność prowadzi Szkoła Podstawowa im. Powstańców Styczniowych w Brdowie oraz Przedszkole Samorządowe w Brdowie.

Sport

Przy Szkole Podstawowej w Brdowie działa Uczniowski Klub Sportowy o specjalności wioślarskiej, który korzysta z naturalnej bazy sportowej, jaką jest, znajdujące się w odległości 300 m od szkoły, Jezioro Brdowskie. Uczniowie biorą udział w licznych zawodach wioślarskich odbywających się na terenie całego kraju (m.in. w Warszawie, w Płocku, w Kaliszu, czy we Włocławku). Baza sportowa klubu pozwala od wielu lat organizować na Jeziorze Brdowskim regaty wioślarskie o zasięgu krajowym.

Ponadto w miejscowości działa „Młodzieżowy Klub Sportowy – Brdów”, który reprezentuje Brdów w różnych dyscyplinach oraz organizuje wydarzenia sportowe na terenie miejscowości: rajdy rowerowe, marsze nordic-walking, czy biegi.

Kultura

Dawny budynek szkoły z 1907 roku

• Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Brdowskiej (rok zał. 2004)
• filia Gminnego Ośrodka Kultury – Biblioteka Publiczna w Brdowie
• Młodzieżowy Klub Sportowy „Brdów” (rok zał. 2012)

W „Karczmie pod Jesionem” zorganizowana została wystawa poświęcona Poli Negri, prezentująca pamiątki z nią związane.

W Brdowie co roku odbywa się kilka imprez kulturalnych bądź sportowych m.in.: bieg im. Poli Negri (od 2008), czy konkurs fotograficzny (od 2011), których organizatorami są Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Brdowskiej oraz Stowarzyszenie MKS „Brdów”.

Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Brdowskiej organizuje również festyny i pikniki dla mieszkańców Brdowa i okolicy.

Służba zdrowia

Zakład Opieki Zdrowotnej „Eskulap”

Pierwszy szpital i przysiółek dla bezdomnych istniał w Brdowie już w XV w., prowadzili go ojcowie paulini. W okresie wojennym w obecnym budynku szkoły mieścił się szpital, gdzie pracowali polscy lekarze. Służył on pomocą medyczną wielu rannym podczas II wojny światowej.

Obecnie w miejscowości działa ośrodek zdrowia – Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowtnej „Eskulap”, a przy nim apteka. Swoją działalność przy ośrodku zdrowia prowadzi także „Med-Vita Rehabilitacja i Masaż” z gabinetem fizjoterapii.

Straż pożarna

W miejscowości znajduje się remiza strażacka, a przy niej działa Ochotnicza Straż Pożarna w Brdowie, powołana w 1912 roku.

Miejsca noclegowe

Karczma

• Dom pielgrzyma ojców Paulinów,
• „Karczma pod Jesionem”,
• Agroturystyka „Pod wierzbą”.

Handel i usługi

Bank

Brdów to lokalny ośrodek handlu i usług dla pobliskich wsi. Znajduje się tu kilka sklepów spożywczych i przemysłowych, kwiaciarnia, mini-market Groszek, market Dino, działają małe zakłady usługowe, m.in. zakład fryzjerski, zakład pogrzebowy. Swoją siedzibę ma tu także Agencja Pocztowa oraz Bank Spółdzielczy.

W Brdowie mieszczą się dwie restauracje: „Karczma pod Jesionem” i pizzeria „Capri”.

Stacja paliw znajduje się przed wjazdem do miejscowości od strony Koła.

Znani ludzie związani z Brdowem

Dom, w którym mieszkała Pola Negri

Osoby urodzone w Brdowie

• Czesław Kossobudzki (ur. 1873, zm. 1935) – działacz polityczny w ramach partii PPS, radny miejski we Włocławku, wybrany posłem na Sejm RP w wyborach 1928 roku (jego mandat został unieważniony).
• Mieczysław Wejman (ur. 1912, zm. 1997) – rektor Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.
• Michał Galewski (ur. 1930, zm. 2020) – dziennikarz, absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego, związany z łódzkimi tytułami prasowymi (Express Ilustrowany, Dziennik Łódzki, Głos Robotniczy), ale także z tygodnikami Ziemia Łęczycka oraz Wiadomości Kutnowskie. Spoczywa na Starym Cmentarzu przy Ogrodowej w Łodzi.
• Andrzej Kreutz-Majewski (ur. 1936, zm. 2011) – malarz, scenograf operowy, profesor krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych.
• Zachariasz Jabłoński OSPPE (ur. 1940, zm. 2015) – paulin, teolog, dziennikarz, III definitor w zakonie Paulinów. Spoczywa na Jasnej Górze.

Osoby w inny sposób związane z Brdowem

• Apolonia Chałupiec (pseudonim artystyczny: Pola Negri) (ur. 1897, zm. 1987) – polsko-amerykańska aktorka, gwiazda kina niemego.
• Augustyn Kordecki OSPPE (ur. 1603, zm. 1673) – obrońca Jasnej Góry przed Szwedami; przebywał w Brdowie w roku 1651 i 1672.
• Florian Piskorski (ur. 1902, zm. 1979) – amerykański działacz polonijny, ukrywał się w Brdowie podczas II wojny światowej w tutejszym lazarecie.
• Jakub Krzyżanowski (ur. 1729, zm. 1805) – dziadek Fryderyka Chopina ze strony matki. Pochowany na cmentarzu parafialnym pw. św. Wojciecha BM w Brdowie.
• Jan Skarbek (1710–1772) – polski szlachcic, właściciel Izbicy; pochowany w rodzinnej krypcie w brdowskim kościele.
• Józef Markowski (ur. 1886, zm. 1963) – poeta, ksiądz; proboszcz parafii Brdów w latach 1929–1930. Napisał i wydał drukiem tomik wierszy: „Sonety Brdowskie”, w kronice Brdowa opisał dzieje osady i czasy mu współczesne.
• Karol Libelt (ur. 1807, zm. 1875) – polski filozof mesjanistyczny, działacz polityczny i społeczny. Syn Karola Libelta – Karol – poległ w bitwie pod Brdowem; ojciec bardzo przeżywał śmierć syna; niezwykłym tego dowodem jest fakt, że założony, odległy 2 km od Czeszewa, folwark nazwał Brdowem i mieszkał tam aż do śmierci.
• Karol Libelt (ur. 1843, zm. 1863) – syn Karola Libelta – powstaniec, poległ w bitwie pod Brdowem, spoczywa na cmentarzu parafialnym pw. św. Wojciecha BM w Brdowie.
• Korneliusz Jemioł OSPPE (ur. 1914, zm. 1996) – paulin, prześladowany przez władze PRL. Pierwszy proboszcz parafii Brdów i przeor klasztoru w Brdowie po powrocie paulinów do Brdowa w 1952 r.
• Léon Young de Blankenheim (ur. 1837, zm. 1863) – francuski dowódca polskich oddziałów powstańczych, poległ w bitwie pod Brdowem, spoczywa na cmentarzu parafialnym pw. św. Wojciecha w Brdowie.
• Joachim Stefan Bartoszewicz (ur. 1867, zm. 1938) – lekarz, publicysta, jeden z przywódców nurtu narodowego w polskiej polityce okresu międzywojennego, senator I i III kadencji, a także wieloletni prezes Stronnictwa Narodowego. Jego młodszy brat Jan Bartoszewicz był właścicielem majątku Wiecinin w parafii Brdów, a Joachim był jego częstym gościem. Grób rodzinny Bartoszewiczów zachował się w dobrym stanie na miejscowym cmentarzu.

Współpraca zagraniczna

• Ojrany (Litwa), od 1999 r.

Bibliografia

• PiotrP. Maluśkiewicz PiotrP., Ziemia konińska – przewodnik turystyczny, Konin: Apeks, 1997, ISBN 83-86139-28-5, OCLC 750945451 . Brak numerów stron w książce
• Andrzej CzesławA.C. Nowak Andrzej CzesławA.C., Koło, Kłodawa, Uniejów, Dąbie, Przedecz oraz okolice – przewodnik turystyczny, Poznań: Centralny Ośrodek Informacji Turystycznej, 1987, ISBN 83-85034-05-6, OCLC 69476907 . Brak numerów stron w książce
• Racinowska Teresa, Przewodnik po miejscach życia dziadka i matki Fryderyka Chopina na Kujawach, Brdów 2010, ISBN 978-83-61117-37-7.
• Jozafat Mozga, Dzieje konwentu paulinów w Brdowie, w: „Studia Claromontana”, t. 5, Jasna Góra 1986, s. 394–470.

Linki zewnętrzne

• Brdów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 357 .
• Brdów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 229 .