Brama wodna

Brama wodna (furta) – otwór w średniowiecznych murach miejskich lub budowla bramna, umieszczana w murach miast portowych, umożliwiająca dostęp do nich (np. do nabrzeża portu rzecznego lub morskiego) od strony wody^[1]^[2].

Nieistniejąca normańska brama wodna Bristol Castle
(zob. średniowieczny Bristol)

Brama fortyfikacji w Newport Castle
(William Turner, 1796)

Istniejąca brama wodna w Sneek (Fryzja)

Bramy wodne w Gdańsku

Zachowane bramy wodne są charakterystycznym elementem architektury Gdańska. Budowle bramne zamykają ulice dochodzące prostopadle do Motławy.

Najbardziej oryginalną z nich jest Wielki Żuraw u wylotu ulicy Szerokiej, pełniący niegdyś funkcję dźwigu portowego. Oryginalną formę ma także Zielona Brama, będąca właściwie pałacem z przejazdem w przyziemiu. Z pozostałych, trzy wybudowano w stylu późnogotyckim (Brama Chlebnicka, Mariacka i Straganiarska); inne (Brama Krowia, Brama Świętego Ducha, Brama Świętojańska oraz nieistniejące Brama Tobiasza i Brama Kogi) były prostymi budynkami o kalenicy ustawionej równolegle do rzeki, z przejazdem w przyziemiu.

Odkrycia archeologiczne potwierdziły hipotezę, że pierwotnie bramy wodne były połączone murem, który zamykał teren Głównego Miasta od strony rzeki i dopiero z czasem został obudowany kamienicami.

Nabrzeże Motławy z bramami wodnymi

Bramy wodne Szczecina

W średniowiecznym (niezachowanym) murze miejskim Szczecina, biegnącym wzdłuż brzegów Odry Zachodniej, na przedłużeniu poszczególnych ulic, znajdowały się bramy wodne prowadzące z miasta na drewniane pomosty, do których dobijały statki. Pomosty, przerzucone nad bagnistym brzegiem rzeki, umożliwiały załadunek i wyładunek towarów^[2]. Informacje o konstrukcji bram i pomostów są ubogie (nieprecyzyjne przekazy ikonograficzne). Uważa się, że zwykle były budynkami z dachem dwuspadowym lub ze stożkowatą wieżą, wznoszonymi na rzutach prostokątów. Górna kondygnacja pełniła funkcje obronne^[2].

Bramy wodne – fragment mapy Szczecina z „Civitates Orbis Terrarum” (tom IV, wyd. I, 1588 rok)

Według Carla Fredricha (1871–1930)^[3] istniały bramy nazwane^[2]:

Brama Kłodna
Brama Rybacka
Brama Mączna
Brama Bycza (lub Cebulowa),
Brama Mariacka
Brama Mostu Długiego
Brama Pomostu Mniszego

jak również dwie furty bez nazwy – w pobliżu „łaźni [usytuowanej] na tyłach [kościoła] św. Mikołaja” (niem. de stauen achter S. Niclas kerken 1495) oraz nieistniejącej ulicy Mostowej (między Mostem Długim i wylotem nieistniejącej ulicy Bednarskiej, zwanej wcześniej „Ulicą Pomostu Mniszego”)^[2].

Inne bramy wodne w Polsce

Osobne artykuły: Brama Wodna w Bystrzycy Kłodzkiej, Brama Wodna w Poznaniu i Brama Wodna w Raciborzu.

Zobacz też

Przypisy

↑ Radosław Gaziński: Bramy wodne. W: red. Tadeusz Białecki: Encyklopedia Szczecina. A–O. Szczecin: Uniwersytet Szczeciński, Instytut Historii, Zakład Historii Pomorza Zachodniego, 1999, s. 120. ISBN 83-87341-45-2.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Jan Iwańczuk: Bramy wodne. [w:] pomeranica.pl [on-line]. [dostęp 2016-10-02].
↑ Hans Günter Cnotka: Fredrich Carl. W: Encyklopedia Szczecina. A–O, op.cit.. s. 262.

Linki zewnętrzne

Brama Tobiasza - zapomniana brama wodna

[EncSzcz-BramyWodne-1] Radosław Gaziński: Bramy wodne. W: red. Tadeusz Białecki: Encyklopedia Szczecina. A–O. Szczecin: Uniwersytet Szczeciński, Instytut Historii, Zakład Historii Pomorza Zachodniego, 1999, s. 120. ISBN 83-87341-45-2.

[pomeranica-wodne-2] Jan Iwańczuk: Bramy wodne. [w:] pomeranica.pl [on-line]. [dostęp 2016-10-02].

[Fredrich-3] Hans Günter Cnotka: Fredrich Carl. W: Encyklopedia Szczecina. A–O, op.cit.. s. 262.

[1]

[2]

[3]