Bożenna Biskupska

Bożenna Biskupska (ur. 1952 w Warszawie) – polska artystka eksplorująca przestrzenie malarskie, rzeźbiarskie, sztukę instalacji, video oraz performance. Wystawiała swoje prace w całej Polsce oraz za granicą m.in. na XLI Biennale Sztuki w Wenecji (1984), na XIV Międzynarodowym Biennale Małych Rzeźb w Brązie w Padwie (1986), na A Women’s View w Waszyngtonie (World Bank 1995), Nord Artw Budesdorf (2000), Forma i Kolor w Chicago (Forum+ Gallery 2003), Art First w Bolonii (2006) czy na SIEGesIKONen/Icons of Victory – transFORM w Berlinie (2009). Otrzymała I nagrodę na Międzynarodowym Biennale Miniatury Tkackiej (1982 r. Savaria Museum, Węgry) oraz nagrodę I stopnia im. Stanisława Wyspiańskiego za malarstwo i rzeźbę w 1984, w tym samym roku została laureatką stypendium Ministra Kultury i Sztuki. W 2004 wraz z Zygmuntem Rytką założyła Fundację Sztuki Współczesnej In Situ, działająca głównie na terenie Warszawy oraz w Sokołowsku.

Bożenna Biskupska

Data i miejsce urodzenia	1952 Warszawa
Narodowość	polska
Dziedzina sztuki	malarstwo, rzeźba, instalacje, wideo, performance
Ważne dzieła
Jednonogi Wytyczanie obrazu
Nagrody
I nagroda na Międzynarodowym Biennale Miniatury Tkackiej (1982), nagroda I stopnia im. Stanisława Wyspiańskiego za malarstwo i rzeźbę (1984)
Strona internetowa

Dorobek artystyczny Biskupskiej odzwierciedla drogę jej formalnych poszukiwań, od sztuki figuratywnej, abstrakcję po stworzenie indywidualnego języka artystycznej wypowiedzi w Wytyczaniu obrazu. W osobistym alfabecie dominuje linia, znak i ślad. Artystka eksperymentuje z różnymi technikami łącząc m.in. malarstwo i performance, a także z materią rzeźbiarsko-malarską wykorzystując m.in. beton, mączkę marmurową, folię negatywową czy olej lniany.

Życiorys artystyczny

Bożenna Biskupska. Rzeźby: Non omnis moriar.

Artystka urodziła się w 1952 roku w Warszawie w rodzinie fotografów. W latach 1967–1970 uczęszczała do Liceum Sztuk Plastycznych w Warszawie. Następnie studiowała malarstwo w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Poznaniu (1970-1972) oraz w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie (1972-1976), gdzie uzyskała dyplom z wyróżnieniem w pracowni prof. Tadeusza Dominika. Już podczas studiów podejmowała artystyczne poszukiwania z zastosowaniem różnych materiałów: od fotografii, prac z metalu o charakterze geometrycznym, form malarskich (pracownia prof. T. Dominika) oraz tkackich (pracownia prof. Z. Gostomskiego) do prac na papierze (pracownia prof. R. Owidzki).

Bożenna Biskupska. Rzeźba: Siedzący, Organizm, Jednonogi.

W 1976 roku artystka wzięła udział w XI Ogólnopolskiej Wystawie Sztuki Młodych w Sopocie, na której otrzymała wyróżnienie. W tym samym roku prace Biskupskiej znalazły się w Kopenhadze (Palace Kirke) na Polskiej Sztuce z Warszawy. Pierwsza indywidualna wystawa artystki miała miejsce w Domu Artysty Plastyka w Warszawie (1978).

Twórczość Biskupskiej zawsze oscylowała wokół człowieka, rozumianego jednak w wielkim skrócie, ewoluującego w swój własny ślad. Postacie jakie konstruowała, eksponowane w różnych układach i pozycjach, były ledwie zarysowywane bez wyraźnych kształtów. Przypominały one raczej homunkulusy. Innym stałym tematem, mającym swe początku już w pracach studenckich było przemijanie i czas (cykl Trwanie, Misterium czasu). Przejawiał się on poprzez tworzenie dramatycznych form rozpadu zarówno w treści, jak i materii oraz konstruowanie potężnych majestatycznych rzeźb nawiązujących do nieprzemijalnych monumentów z granitu. Na późniejszym etapie artystka skoncentrowała się na dokumentowaniu przemijalności, symptomów wzrostu i destrukcji.

W początkowej fazie swojej niezależnej twórczości artystka wykroczyła poza ciasne ramy przestrzeni malarskiej i tkackiej ku formom trójwymiarowym. Przełamanie nastąpiło w latach 80 XX wieku, kiedy to Biskupska zaczęła konstruować ogromne zdeformowane ludzkie sylwetki (Misterium czasu, Non Omnis Moriar, Płytowce). Przygotowywała je z różnych materiałów m.in. pakuł, włókien czy trocin. Stanowiły one symbole cierpienia, przemijania i śmierci.

Bożenna Biskupska. Wytyczanie obrazu 343.

Postacie te następnie przekształciły się w swoje własne znaki: od ekspresyjnych i wieloznacznych form aż do abstrakcyjnego pojęcia. Artystka poszukiwała odpowiedniej formy wyrazu (Siedzący, Organizm) by ostatecznie zdecydować się na postać Jednonogiego. Jest to najbardziej wyrazista i dramatyczna spośród figuralnych propozycji artystki.

Szczególne znaczenie dla konceptualnego rozwoju twórczości Biskupskiej miała wystawa plenerowa w Centrum Rzeźby Polskiej w 1998. Zostało na niej przedstawione siedem obiektów Jednonogich wchodzących w skład cyklu Wytyczanie obrazu. Figury te były zamknięte w sześcianach ze stalowych kątowników.

Bożenna Biskupska. Instalacja Upakowanie.

Biskupska przeplatała formy malarskie i rzeźbiarskie w swoim studium Jednonogiego. Z jednej strony ręcznie przygotowywała figurki jednonogich układanych w zrytmizowanych porządkach na ogromnych betonowych kaflach. Z drugiej strony tworzyła specyficzną rzeźbiarską grafikę wizerunków zminiaturyzowanych Jednonogich. Siedem kafli o wymiarach 41×26, 5×4 cm zawierają 49 hieroglifów po 7 w każdym rzędzie, stąd pochodzi nazwa cyklu: Jednonogich 343.

Rozwojowi prac nad Jednonogim towarzyszyła dokumentacja fotograficzna, która stała się samodzielnym tworem artystycznym nazwanym Upakowanie. Dzieła były rejestrowane na taśmach wideo oraz na przezroczystych foliach klisz fotograficznych. Przedstawione obiekty betonowych tablic kontrastowały z ulotnymi własnymi odbiciami na światłoczułej folii. Zostały one zawieszone w siedmiu warstwach w klatce-magazynie, stanowiące ich formę ekspozycji.

W połowie lat 90. powstaje koncepcja Wytyczania obrazu za pomocą czystego gestu. Pomysł ten powiązany jest z rosnącą w tym czasie fascynacją artystki procesem multiplikacji, który prowadzi do unieważnienia jednostkowego motywu, jego uniwersalizacji i uogólnienia. Artystka eksperymentowała z białą farbą olejną oraz z olejem lnianym, wpierw na białych kartonach, później (od 1999 roku) na płótnach. Biskupska jednym pociągnięciem pędzla pozostawiała niewidoczne ślady linii, które z biegiem czasu, bez ingerencji z zewnątrz, żółkły i rozlewały się po materiale. Pomimo ujednoliconego, wręcz mechanicznego działania obrazy okazują się bardzo zróżnicowane. W rysunkach od 2000 roku artystka wprowadza obok linii pionowych, również poziome.

Równolegle do wersji malarskiej rozwija się również rzeźbiarska wersja Wytyczania obrazu (Wytaczanie obrazu 01). Od 2002 roku artystka odlewa z brązu małe figurki Jednonogich (każdą z osobna) i mocuje na płytach zrobionych z mączki marmurowej łączonej z cementem. Na cykl składają się naprzemiennie ułożone kafle z 25 i 24 znakami. 01 w nazwie serii nawiązuje do występującego pola pustego. W serii tej dominuje symetria, rytm i harmonia.

Bożenna Biskupska. Rzeźba: Jednonogi z brązu.

Monumentalne ekspozycje płyt z Jednonogimi zostały z czasem zastąpione transparentnymi foliami fotograficznymi. Stałość cementu przeobraziła się w ruchome projekty Zapisu Idei. Artysta wprowadziła nowe medium: gigantyczne ściany z folii (5× 0 m). Efekty pracy można było zobaczyć podczas wystawy Menument w 2010 roku w Miejskiej Galerii Sztuki w Łodzi. Ogromne płachty odrealniały przestrzeń galerii.

W 2007 roku powstał jednocześnie nowy cykl o charakterze sekwencyjnym Przeganianie myśli /Po co. Praca wideo została poświęcona zagadnieniu twórczości jako docieraniu do istoty rzeczy. Proces ten polegał na odkrywaniu właściwych form, stanowiących podstawę dla dalszych inspiracji. Dominującymi motywami stały się chaos, tunel i znaki. Drugą częścią cyklu były ruchome obrazy przedstawiające szyby, niezidentyfikowane kształty, ślady, refleksy świateł, zarysy linii, powidoków.

Bożenna Biskupska. Wideo: Chaos.

Natomiast tytułowe Przeganianie myśli było powiązane z gestem ręki, gestem obronnym przed niepowracającymi, natrętnymi myślami i wypartymi obrazami. W ramach wystawy z 2010 roku obrazy były rzutowane na przezroczyste folie, ściany oraz podłogę galerii, włączając w przestrzeń dzieła również widzów.

Cykle

1980-1982 Trwanie

Cykl rzeźb w metalu i sizalu. Artystka kształtowała wzajemne relacje pomiędzy rzeźbą a przestrzenią otaczającą. W owych układach rzeźb tworzących emergentne obszary, najbardziej istotna była gra proporcji i zależności poszczególnych elementów.

1980-1983 Współistnienie

Bożenna Biskupska. Obraz: Współistnienie.

Cykl ekspresyjnych obrazów figuratywnych. Prace korespondują z równoległym cyklem monolitycznych rzeźb. Obrazy charakteryzują wyrazistą grą światła oraz naturalną wielkością postaci.

1982-1984 Misterium czasu

Bożenna Biskupska. Rzeźby: Misterium czasu.

Cykl 32 rzeźb, o wymiarach do 250 cm z metalu, trocin, pakuły i sizalu wiązanych za pomocą żywicy. Biskupska stworzyła wolno stojące figury – formy zamykające oraz tzw. „destrukty”. Charakteryzowały się one zagęszczeniem faktury, ponad ludzką skalą oraz precyzyjną kompozycją w przestrzeni, która była częścią dzieła-instalacji. Rzeźby zostały pokazane na XLI Biennale w Wenecji.

1982-1984 Płytowce

Bożenna Biskupska. Rzeźby: Płytowce.

Czas poszukiwania formy. Na ten cykl składały się pięć wolno stojących figur. Cztery z nich były zespolone z panelem, natomiast w ostatniej została umieszczona płyta ruchoma, co dało możliwość wielowymiarowego funkcjonowania rzeźby.

1984-1985 Non Omnis Moriar

Cykl dziesięciu figur przyściennych o wysokości do 160 do 345 cm, dwóch rzeźb „destrukty” oraz rysunków; użyte materiały: konopie, len, pakuły, trociny zatapiane w żywicy, metal. Prace z rysunkiem stały się inspiracją dla stworzenia układu rzeźb związanych z symboliką ludzkiego życia, losu, nieuchronności śmierci. Artystka wprowadziła po raz pierwszy kolor: czerwień. Rzeźby znajdują się w kolekcji Państwowego Muzeum Oświęcim-Brzezinka w Pawilonie Żydowskim.

1989-1997 Figura

Bożenna Biskupska. Obraz: Figura, rzeźba: Klatka.

Ponad czterdzieści obrazów, olej. Tematem cyklu była postać ludzka, której centralne położenie grało z prostokątnością obrazu. Artystka eksponowała krawędź obrazu, jako miejsce zderzenia się obrazu z przestrzenią zewnętrzną. Nastąpiła zmiana gamy kolorystycznej, w tym czasie dominowały czerń, turkus oraz biel.

1991 Klatka

Rzeźba-instalacja, zamknięcie rzeźby figuralnej w prostej przestrzeni metalowej klatki o wymiarach 300 × 100 × 100 cm. Obiekt stał się integralną częścią performance’u z udziałem artystki w jej pracowni w obecności R. de Marco i międzynarodowej grupy artystów i krytyków. Głównym motywem stało się trwanie w czasie zainscenizowane poprzez monotonne nagranie głosu.

1992-2002 Klatka

Bożenna Biskupska. Obrazy Klatka.

Cykl obrazów. W początkowym okresie były to obrazy figuratywne, natomiast od 1994 roku artystka zaczęła operować głównie wielkimi kolorowymi płaszczyznami oraz zróżnicowana fakturą. W tym cyklu pojawiły się pierwsze wyraźne linie wyznaczające niezależne płaszczyzny w obrazie. Na ostatnim etapie dominują biel i szarości, a linia ulega uproszczeniu.

1993 Teatr Eksperymentalny

Rzeźba jako element spektaklu Ka Ba Kai, Reanimacje Video Teatr Poza. Współpraca z Joanną Lothe oraz Piotrem Lachmanem przyniosła zderzenie formy rzeźbiarskiej z aktorem, dźwiękiem, wideo oraz dynamiką spektaklu. Rzeźby Biskupskiej wytyczały zmienne przestrzenie gry oraz były stałymi aktorami spektaklu.

1995 Wytyczanie obrazu

Bożenna Biskupska. Obraz Wytyczanie obrazu.

Rysunek, obraz. Wypracowywanie idei pierwotnego gestu-dotknięcia. W tym czasie powstał zapis najprostszej ingerencji farbą lub olejem lnianym na papierze, później na płótnie. Artystka podjęła temat samoistnej destrukcji, której towarzyszy procesowi powstawania. Upływ czasu przekształca zarys linii: użyty olej lniany bądź olej z farby wsiąka w materiał rozlewając się i żółknąc.

1997-1998 Jednonogi

Cykl ośmiu betonowych rzeźb o wysokości do 240 cm. Monumentalna figura stała się autonomicznym znakiem.

1998-2001 Wytyczanie obrazu 343

Bożenna Biskupska. Grafika: Wytyczanie obrazu, Jednonogi jako znak

Grafiki-rzeźby. Na cykl składają się 343 płyty z wyrytymi Jednonogimi: siedem płyt po siedem znaków w pionie i poziomie, które wyznaczają ramy ilościowe kompozycji. Płyty stały się matryca dla wykładni multiplikacji.

1990 Upakowanie

Bożenna Biskupska. Instalacja Upakowanie.

To zapis fotograficzny wizerunku 343 płyt betonowych w zamkniętych układach siedmiu płaszczyzn umieszczonych w stalowej klatce o wymiarach 300 × 240 × 240 cm. Dokumentacja fotograficzna tworzy odrębne trójwymiarowe dzieło artystyczne. Powstaje również 17 min. film, zapis poszczególnych płyt, podkreślający autonomiczność każdego obiektu.

1999 Wytyczanie obrazu

Bożenna Biskupska.. Performance Wytyczanie obrazu.

Obrazy, płótno 185x240, olej. Performance. Artystka na oczach publiczności maluje stający się obraz kreśląc pionowe linie z oleju lnianego. Linie te wraz z biegiem czasu żółkną i rozlewają się po materiale. Całość jest nagrywana i w czasie rzeczywistym transmitowana na ekrany. Całości towarzyszyła muzyka jako integralna część spektaklu.

2002-2013 Wytyczanie obrazu 01

Multiplikowanie płyt z płaskorzeźbami figur Jednonogiego, odlanych w brązie. Zostają wprowadzone nowe media artystyczne (wydruki wielkoformatowe i projekcje)

2007-2010 Przeganianie myśli

Bożenna Biskupska. Wideo. Tunel.

Realizacja filmów DVD: Tunel (2 min), Chaos (4 min), Znaki (3,5 min) . Prace wideo powstały w trakcie rewitalizacji Sanatorium Brehmera w Sokołowsku. Inspiracja stały się tłoczące się, natrętne myśli. Artysta wykorzystała tę grę powtórzeń i nawrotów.

2010 Menument

Dokumentacja fotograficzna rzeźb, wydruk na folii, instalacja. Wystawa była kolejna odsłona motywu Jednonogich ułożonych naprzemienne. Projekcje filmowe rzutowane na ściany i podłogę galerii włączały widzów w przestrzeń instalacji.

Wystawy indywidualne

Data	Nazwa wystawy	Miejsce	Miasto
1978	Pokaz jednego dzieła	Dom Artysty Plastyka	Warszawa
1979	Wystawa tkanin	BWA	Rzeszów
1980	Wystawa tkanin, rzeźby i dokumentacji fotograficznej	Galeria Studio	Warszawa
1982	Wystawa rzeźby	Muzeum Archeologiczne Środkowego Nadodrza w Świdnicy	Świdnica
1985	Wystawa rzeźby	Muzeum Warmii i Mazur	Olsztyn
1986	Wystawa rzeźby	Państwowe Muzeum Oświęcim-Brzezinka	Oświęcim-Brzezinka
1986	Wystawa rzeźby	Centralne Biuro Wystaw Artystycznych (obecnie Zachęta Narodowa Galeria Sztuki)	Warszawa
1987	Malarstwo i rysunek	Teatr Polski	Warszawa
1988	Malarstwo i rzeźba	Galeria Rzeźby	Warszawa
1988	Malarstwo i rzeźba	BWA	Opole
1988	Malarstwo i rzeźba	Muzeum Ziemi Lubuskiej	Zielona Góra
1988	Malarstwo i rzeźba	Muzeum Narodowe	Kielce
1989	Malarstwo i rzeźba	Am Turm Gallery	Berlin
1990	Rzeźba, rysunek	BWA	Zamość
1992	Malarstwo i rzeźba	Anders Gallery	Warszawa
1991	Instalacja	Pracownia Artysty	Warszawa
1993	Udział rzeźb w przedstawieniu Ka Ba Kai Re-animacje (LLT Video Teatr Poza)	Galeria Zamek	Reszel
1993	Malarstwo	Gate Gallery	Karlsruhe
1994	Udział rzeźb w przedstawieniu Ka Ba Kai Re-animacje (LLT Teatr Poza)	Pałac Szustra	Erfurt, Warszawa
1994	Malarstwo i rzeźba	Międzynarodowy Fundusz Walutowy	Waszyngton
1995	Zależności, instalacja	Galeria Manhattan	Łódź
1995	Malarstwo i rzeźba	Muzeum Polskie w Ameryce	Chicago
1996	Malarstwo i rzeźba	Muzeum Ziemi Lubuskiej	Zielona Góra
1998	Tektonika, rzeźba i rysunek	Muzeum Narodowe Pałac Opatów	Gdańsk-Oliwia
1998	Prace 1996-1998	Centrum Rzeźby Polskiej	Orońsko
1999	Wytyczanie obrazu	Muzeum Warmii i Mazur	Olsztyn
1999	Wytyczanie obrazu	BWA	Wrocław
2001	Relacje	Galeria Renes’Ans	Warszawa
2001	Relacje	Galeria Renes’Ans	Poznań
2001	Upakowanie	Galeria Wschodnia	Łódź
2002	Prace z lat 1982-2002	Królikarnia, Muzeum X. Dunikowskiego	Warszawa
2003	Prace z lat 1982-2002 – performance z A. Falkiewiczem	Centrum Rzeźby Polskiej	Orońsko
2004	Wytyczanie obrazu – akcja artystyczna z A. Falkiewiczem	Galeria Manhattan	Łódź
2004	Wytyczanie obrazu 01 (In Situ)	Galeria Grodzka	Lublin
2004	Linia Ślad – instalacja muzyczna (A. Falkiewicz Na linii światła)	Muzeum Warmii i Mazur	Olsztyn
2005	Wytyczanie obrazu	Zamek Książąt Pomorskich	Szczecin
2005	W drodze	Jüdisches Museum Westfalen	Drosten
2005	Zapis idei – Rejestracja zwielokrotniona	Autorska Galeria Elżbiety Kościelak, Centrum Kultury Zamek	Wrocław
2009	Obraz, Klatka	Galeria Kasyno	Podkowa Leśna
2009	Przeganianie myśli	Galeria FF, Forum Fotografii	Łódź
2010	Przeganianie myśli	Bałtycka Galeria Sztuki Współczesnej – Baszta Czarownic	Słupsk
2010	Menument	Miejska Galeria Sztuki w Łodzi – Ośrodek Propagandy Sztuki w Łodzi	Łódź
2011	Obraz w Ogrodzie, malarstwo i rzeźba	pokaz plenerowy	Szczawno-Zdrój
2012	Światy równoległe, malarstwo i rzeźba	BWA	Książ

Wybrane wystawy zbiorowe

Data	Nazwa wystawy	Miejsce	Miasto
1976	XI Ogólnopolska Wystawa Sztuki Młodych (wyróżnienie)		Sopot
1976	Polska Sztuka z Warszawy	Palace Kirke	Kopenhaga
1977	Nowa Sztuka Polska		Blois Nevers
1981	VII Festiwal Sztuki Zachęta (II Nagroda)	Zachęta Narodowa Galeria Sztuki	Warszawa
1982	IV Międzynarodowe Biennale Miniatury Tkackiej (I Nagroda)	Savaria Museum	Shombathely (Węgry)
1984	XLI Biennale Sztuki	Pawilon Polski	Wenecja (Włochy)
1984	V Międzynarodowe Biennale Miniatury Tkackiej	Savaria Museum	Shombathely (Węgry)
1985	Wystawa Malarstwa i Grafiki Artystów Środowiska Warszawskiego	Zachęta Narodowa Galeria Sztuki	Warszawa
1986	Międzynarodowa Wystawa Miniatury Tkackiej		(Luxemburg)
1986	XIV Międzynarodowe Biennale Małych Rzeźby w Brązie		Padwa (Włochy)
1989	Wystawa Sztuki Polskiej Nigdy więcej		Düsseldorf (Niemcy)
1995	Hommage à Stażewski		Chicago (USA)
1995	A woman’s view	Bank Światowy	Washington (USA)
1997	Sztuka Polska		Atlanta (USA)
1999	Figura w polskiej rzeźbie XIX-XX w.	Zachęta Narodowa Galeria Sztuki	Warszawa
1999	Północ – Południe. Transkulturowe wizje	Muzeum Rzeźby im. X. Dunikowskiego – Oddział Muzeum Narodowego	Warszawa
2000	Nord Art 2000		Budesdorf (Niemcy)
2002	Transkulturowe wizje II: polsko-amerykańska sztuka współczesna	Muzeum Rzeźby im. X. Dunikowskiego – Oddział Muzeum Narodowego	Warszawa
2003	Konceptualne związki – Sztuka Europy Środkowej: Polska-Czechy-Węgry-Słowenia,	Abshire-Debecki Studio and Gallery	Chicago (USA)
2003	Obiekty mentalne z międzynarodowej kolekcji Galerii Wymiany,	Galeria Mozer	Łódź
2003	Forma i Kolor	Forum+ Gallery	Chicago (USA)
2004	Czarnobiałe	Galeria Fibak & Program	Warszawa
2005	Warszawa w Ułan Bator	Art Gallery	Ułan Bator (Mongolia)
2006	Ikony zwycięstwa	Muzeum Przemysłu – Fabryka Norblina, Łódź Art Center	Warszawa, Łódź
2006	Art First		Bolonia (Włochy)
2006	WawART – Artyści Warszawy	Galeria Desa Modern	Warszawa
2007	Kolekcja sztuki współczesnej ze zbiorów Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku	BWA	Katowice
2008	Trzecia odsłona – III wystawa Dolnośląskiego Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych,	Muzeum Architektury	Wrocław
2008	Samoidentyfikacja z kolekcji Zachodniopomorskiego Towarzystwa Zachęty Sztuki Pięknych	Muzeum Narodowe	Szczecin
2008	Kolekcje autorskie ze zbiorów Muzeum Ziemi Lubuskiej,	Muzeum Ziemi Lubuskiej	Zielona Góra
2008	TSN-1	Konduktorownia	Częstochowa
2009	Like a Rolling Stone	Centrum Rzeźby Polskiej	Orońsko
2009	SIEGesIKONen/Icons of Victory – transFORM	Humboldt	Berlin
2011	Meta-Weiss	Freies Museum Berlin	Berlin